|
1-Ameli Metodikaliq adebiyatlardan paydalang’an halda irkilis belgilerinin’ isletiliwi menen tanistireletug’in sabaqlar, shinig’iw materiallarin ustinde islew. Jobasi
|
| bet | 1/3 | | Sana | 28.05.2024 | | Hajmi | 19,8 Kb. | | #255837 |
Bog'liq 1-Ameli Metodikaliq adebiyatlardan paydalang’an halda irkilis belgilerinin’ isletiliwi menen tanistireletug’in sabaqlar, shinig’iw materiallarin ustinde islew.
1-Ameli Metodikaliq adebiyatlardan paydalang’an halda irkilis belgilerinin’ isletiliwi menen tanistireletug’in sabaqlar, shinig’iw materiallarin ustinde islew.
Jobasi:
Gaplerdegi irkilis belgileri.
Metodikaliq Adebiyatlardan paydalang’an ha’lda irkilis belgilerin uyreniw.
Gaplerdegi irkilis belgileri.
Noqat tómendegi orınlarda qollanıladı :
Tınısh sesler uyǵınlıǵı menen aytılǵan bildirgi, buyrıq hám úndew gáplerdiń aqırında : Oydin keshe. Botaboy ájaǵa Baqaqurilloqdan Qoschinorga joqarıdan -úlken joldan ketti. (A. Q.)
Geyde lekin, biraq, sebebi, sol sebepli, go'yo baylawlardan aldın da noqat qóyıladı. Bunda kórsetip ótilgen baylawlar menen baylanıstırnıwshı gápler mazmunan ǵárezsiz boladı hám pıtken sesler uyǵınlıǵı menen aytıladı : Qolın tig'iga uzatdı. Lekin ǵarrı bul qımbatlı buyımdı qoldan shıǵarıwdı istamadi. (O.)
2. Birinshi bólekte noqat, kóp noqat, úndew yamasa soraw belgisi kóshirme gáp ortasında ketken avtor gápinen keyin: «Joq, hár sózden hurkabermang oday,-dedi Sayramov,-Qalovini bilseńiz, qar yonar emiw. Jumıstıń kózin bil-atız da obod, shayxana da... » (O.)
3. Qısqartililgan at hám famılıyalardıń birinshi hárıbi yamasa bóleginen keyin: A. Q. (Abdulla Qahhor) sıyaqlı.
Bul halda qawsırmaǵa alınǵan derekten aldınǵı gáp aqırındaǵı tinish belgileri óz ornında saqlanadı. (qawsırmadan keiyn qandayda bir tinish belgisi qoyılmaydı.)
4. Sanaw yamasa ayırım pikirdiń bólimlerin ańlatpalaǵan hám ay, kún, jıllardı bir-birinen ajıratıw ushın qollanǵan nomer yamasa háriplerden keyin: a) 1. b) 1. 2. 3. v) 7. 03. 92 jıl sıyaqlı.
2. Soraw belgisi.
1. Soraw belgisi soraw gáplerden keyin qóyıladı : Sınaqlarǵa qanday tayarlanayotirsiz?
2. Kóbinese soraw gápler birdan artıq bolıp keledi. Bul jaǵdayda soraw belgisiniń qoyılıwı tómendegishe:
1) Soraw galarning hár birine áhmiyet beriw kerek tapılsa yamasa hár qaysı soraw gáp mazmunan ózine ǵárezsiz bolsa, hár birinen keyin soraw belgisi qóyıladı: Kámala sózinde dawam etedi: «Awa Jamol akam qanday? Tashkentdami? » (G'. G'.)
2) Eger soraw gápler mazmunan ulıwma bir pikirdi ańlatpalasa, soraw belgisi sońǵı soraw gapdan keyin qóyıladı :- Taǵı qonaq baslap keldingmi? Kim kelip atır : Savrimi, Baslıqpa yamasa akangning balaların jeteklep kelyapsanmi? (G'. G'.)
3) Sóz yamasa uǵımsız sóz dizbegi bolsa yamasa yapırmay ańlatpalansa: Awqatqa hújim (?) etilgennen keyin, qonaqlar qolın dasturxanǵa (?) artdilar.
3. Úndew belgisi.
Úndew belgisi tómendegi orınlarda qóyıladı :
1. Kúshli sezim-tınıshsızlanıwdı ańlatpalaǵan gáplerden keyin: «Prfessor Názerov! Mine ol qanday adam eken! » (A. M.).
2. Buyırıw, tilek, árman mánislerin ańlatpalaǵan gáplerden keyin: Qurban bolsın sen ushın jan-teńim onam! (H. P.)
3. Gáp basında kelip kúshli sezim-tınıshsızlanıw ańlatpalaǵan qaratpa sózlerden, úndew hám de awa hám joq sózlerinen keyin: Joq, joq! Bul salmaqli jumıstı moynımga ololmayman!
Kóp noqat.
Kóp noqat tómendegi orınlarda qollanıladı :
1. Pikirdi tamamlanmaganligi, sózlovchining taǵı qandayda bir aytajaq ekenligin kórsetiw ushın (pikirdiń dawam ettirmasligi ádetde sózlovchining qızıwı yamasa gapning qandayda bir sebep menen bóliniwi sebepli júz beredi): «Bilmiymen degen edingiz. Taǵı sonı ayttıngizki... » Sol payıt advokat kirip, polkovnikka bir qaǵaz uzatdı. (A. Q.)
2. Geyde kóp noqat sózlovchining oylawı, oy-pikir etiwin kórsetedi: «Ashılsam... voy, muncha mazalı ba sóz! »
3. Qandayda bir sóz yamasa gapning túsiriliwin kórsetiw ushın : Yudaxin famılıyalı orıs kisi bolıwına qaramay, hámme usta -márdikarlar menen ózbek tilinde sóylewip shıqtı. (H. Ílayıqiy, Otam haqqında. T., 1984 y.)
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
1-Ameli Metodikaliq adebiyatlardan paydalang’an halda irkilis belgilerinin’ isletiliwi menen tanistireletug’in sabaqlar, shinig’iw materiallarin ustinde islew. Jobasi
|
