Importga tariflar. Importga tariflar kiritilishining iqtisodiy oqibatlari.
Xalqaro savdoni tartibga solishda eng ko’p qo’llaniladigan usul bo’lib tarif, ya’ni importga solinadigan bojxona boji hisoblanadi.
Importga tariflarning maxsus va advalar turlari o’zaro farqlanadi. Maxsus bojlar import qilinayotgan tovarlar birligiga nisbatan o’rnatiladi.
Masalan, 1 barel neftga nisbatan 2 evro.
Advalar bojlar import qilinayotgan tovar qiymatiga nisbatan ma’lum foiz tariqasida belgilanadi. Masalan avtomobil xarid narxining 40%.
Har ikkala turdagi import tariflarning oqibatlari deyarli bir xil bo’lib, buni biz quyidagi grafik vositasida ko’rib chiqamiz.
Aytaylik, import tariflari joriy qilingunga qadar ichki ishlab chiqarish hajmi S1, ichki talab hajmi esa D1 teng bo’lgan. Talab va taklif
o’rtasidagi farq (D1-S1) import hisobiga qoplangan. Mamlakat iqtisodiyoti yopiq bo’lganida
baholar darajasi Re ga teng, talab va taklif
muvozanati esa E nuqtada o’rnatilgan bo’lar edi. Mamlakat iqtisodiyoti ochiq bo’lgani va importga cheklovlar yo’qligi tufayli milliy
bozordagi
narxlar jahon bozori narxlari Rw bilan bir xil.
Importga tarif joriy qilinishi natijasida ichki baholar Rw dan Rd ga qadar ko’tariladi. Natijada: Import qilinadigan tovarning ichki bahosi = Jahon
bozoridagi bahosi +(Jahon bozoridagi bahosi x Tarif stavkasi).
Oqibatda ite’molchilar ma’lum bir yo’qotishlarga duch keladilar. Bu yo’qotishlar grafikda a,b,c,d sohalar bilan ko’rsatilgan.
Baholarning ko’tarilishi ilgari raqobatbardosh bo’lmagan ayrim ichki ishlab chiqaruvchilar uchun ham foyda ko’rib ishlashga imkon beradi.
Umuman shu sohada band milliy ishlab chiqaruvchilar ishlab chiqarish hajmini S1 dan S2 ga qadar oshiradi va S2-S1 hajmdagi mahsulot Pd bahoda
sotiladi. Shu hajmdagi mahsulotni iste’molchilar oshirilgan narxda sotib oladilar va a sohaga teng yo’qotishga duch keladilar. Ammo, bu yo’qotish
ichki ishlab chiqaruvchilarning o’sgan foydasiga aylanadi.
Baholarning o’sishi oqibatida iste’molchilar ko’rilayotgan tovar iste’moli hajmini D1 dan D2 qadar qisqartiradi. Bu yo’qotish grafikda
d soha bilan ko’rsatiladi va u hech kimning foydasi bilan qoplanmaydi. S2- D2 oraliq tarif joriy qilingandan so’ngi import hajmi bo’lib, shu hajmda
tovarni iste’molchilar ilgarigidan yuqori bahoda sotib oladilar. Buning natijasida ular turmush darajasidagi yo’qotish ro’y beradi. Bu yo’qotish
grafikda s soha bilan belgilangan bo’lib, u davlat byudjetiga borib tushadi. Ya’ni, bu sohadagi iste’molchilarning yo’qotishi davlatning foyda ko’rishi
bilan qoplanadi.
Tarif kiritilishi oqibatida iste’molchilar talabi arzon import tovaridan qimmat ichki tovarga yo’naltiriladi. Iste’molchilarning o’sgan
to’lovlari yuqori chegaraviy xarajatga ega, raqobatbardosh bo’lmagan samarasiz ichki ishlab chiqarishni kengayishiga olib keladi. Iste’molchilarning
bu yo’qotish v sohasi bilan belgilangan bo’lib tarifning «ishlab chiqarish samarasi» deyiladi va hech kimning foydasi bilan qoplanmaydi. Demak,
iste’molchilarning a sohadagi yo’qotishlari ishlab chiqaruvchilar foydasining o’sishi hisobiga qoplanadi. Ayni damda iste’molchilar shu tarmoq
korxonalari aktsiyadorlari bo’lishsa, ular yo’qotishlarining bir qismi o’sgan dividentlar sifatida qaytadi.
Bojxona tariflarini kirtishni yoqlovchi mutaxassislar fikriga ko’ra import tariflari:
•
mamlakat mudofaa sanoatini himoya qilish imkonini beradi;
•
mamlakatda bandlilik darajasi o’sishini ta’minlaydi va yalpi talabni rag’batlantiradi, importning nisbatan cheklanishi natijasida sof eksport
o’sadi va joriy operatsiyalar bo’yicha to’lov balansi xolati yaxshilanadi;
•
milliy iqtisodiyotdagi yangi tarmoqlarni himoya qilish uchun zarur;
•
davlat byudjeti daromadlarini to’ldirish manbai bo’lib xizmat qiladi;
•
milliy ishlab chiqaruvchilarni demping ko’rinishidagi chet el raqobatidan himoya qiladi;
•
iqtisodiyot tuzilishini qayta qurishni boshqarish vositasi hisoblanadi va ular yordamida mamlakat iqtisodiyotidagi ilg’or
siljishlar
rag’batlantiriladi va h.k.
Milliy iqtisodiyotning tiklanishi sharoitida ko’pgina davlatlar o’z ishlab chiqaruvchilarini chet el raqobatidan himoya qilish maqsadida protektsionizm
siyosatini qo’llaydilar. Aks holda, mahalliy korxonalar «sinishi» jamiyatda ishsizlik xavfini tug’diradi.
Mamlakatlarda ta’rif mexanizmi orqali tashqi savdo siyosatini yuritish, birinchi navbatda ushbu mamlakatning asosiy tarmoqlari va yangi ishlab
chiqarish sohalarining himoyalanganligiga ta’sir qiladi.
Agar mamlakatlar bojxona ittifoqiga birlashsalar, unda bojxona tarifi, barcha ishtirokchi mamlakatlar uchun ularning savdo munosabatlarida
yagona bo’lib qoladi. Bojxona tariflari miqdori alohida mamlakatlar iqtisodiyotida va jahon xo’jaligida yuz berayotgan jarayonlar ta’sirida yuzaga
keladi. Jahonda importga bojxona bojlarining pasayish tendentsiyasi kuzatilmoqda va u ikki tomonlama hamda ko’p tomonlama muzokaralar asosida
mamlakatlar tomonidan rag’batlantiriladi va nazorat qilinadi.
Bojxona bojlarini joriy qilishni qo’llovchi fikrlarga aksincha bo’lgan mulohazalar ham mavjud. Chunki sanab o’tilgan natijalarga boshqa usullar
bilan kamroq yo’qotishlar hisobiga ham erishsa bo’ladi degan fikrlar ham qaysidir darajada asoslidir.
Birinchidan, import tariflari iste’molchilar turmush darajasining pasayishiga olib keladi.
Ikkinchidan, import tariflari kiritilishi oqibatida ular vositasida himoya qilinayotgan tarmoqlarda resurslar samarasiz sarflanadi.
Uchinchidan, tariflarni kiritish va ular stavkasini belgilash masalasida mamlakat imkoniyatlari xalqaro bitimlar bilan cheklangan.
Yalpi talabning bahodan
boshqa omillari
Baholar darajasi va yalpi talab o„rtasidagi teskari bog„liqlikni , shuningdek quyidagi baho omillari bilan izohlanadi: 1. Foiz stavkasi
samarasi; 2. Boylik samarasi yoki real kassa qoldiqlari samarasi; 3. Import xaridlar samarasi.
Foiz stavkasi samarasi shuni bildiradiki, yalpi talabning egri chiziq bo„yicha surilishi narxlar darajasi o„zgarishining foiz stavkasiga bo„lgan
ta
Pul taklifi hajmi o„zgarmagan holatda talabning oshishi foiz stavkasini ko„rsatilishiga olib keladi. Foiz stavkalari yuqori bo„lgan sharoitda
ishbilarmonlarning investitsiya tovarlariga bo„lgan talabi pasayadi. Investitsiya harajatlari yalpi talabning bir qismi bo„lganligi tufayli bu yalpi
talab hajmining pasayishiga olib keladi.
P
↑
→
MD
↑
(MS const)
→
R
↑
→
I
↓
→
AD
↓
Boylik samarasi yoki real kassa qoldiqlari samarasi shuni bildiradiki, narxlar darjasining oshishi, jamg„arilgan
moliyaviy aktivlari
(omonatlar, obligatsiyalar) real xarid qobiliyatini pasaytirib yuboradi. Bunday sharoitda aholi moliyaviy aktivlarning real qiymatini tiklash uchun
joriy daromadidan iste
‟
mol xarajatlar miqdorini qisqartiradi. Masalan, muayyan shaxs aktivida 10 mln. so„m bo„lsa, undan hech ikkilanmasdan
birorta avtomashina sotib olishi, agarda inflatsiya ta
‟
sirida mashina narxi 12 mln. so„mga ko„tarilsa, u mashina sotib ololmasligi mumkin va yana
2 mln. so„m to„plash uchun joriy davrda olgan ixtiyoridagi daromadidan ko„proq qismini jamg„aradi. Iste
‟
mol xarajati yalpi talabning bir qismi
bo„lganligi tufayli uning kamayishi ADning pasayishiga olib keladi.
Moliyaviy P
↑
→
aktivlarning
↓
→
C
↓
(S
↑
)
→
AD
↓
real qiymati Import xaridlar samarasi shuni bildiradiki, biror mamlakatda
tovar va xizmatlarning ichki narxlari tashqi narxlarga nisbatan oshib borsa, shu mamlakatda ishlab chiqarilayotgan tovar va xizmatlarga talab
kamayadi va o„z navbatida shu mamlakatda import mahsulotlarga bo„lgan talab oshadi. Va,
aksincha, ichki narxlarning
pasayishi importning
kamayishiga va eksportning oshishiga yoki YaIMga talab oshishiga olib keladi. Bu esa sof eksport hajmi orqali yalpi talab hajmiga ta
‟
sir
ko„rsatadi.
P
↑→
X
↓
(M
↑
)
→
Xn
↓
→
AD
↓
Yuqorida ko„rib o„tilgan omillar yalpi talabning baho omillari deb ataladi. Bundan tashqari yalpi talabning bahoga bog„liq bo„lmagan
omillari ham mavjud. Bu omillardagi o„zgarishlar yalpi talabning miqdorida o„z aksini topadi va uning egri chizig„ini chapga yoki o„ngga siljitadi.
Yalpi talabning bahoga bog„liq bo„lmagan omillariga quyidagilarni kiritamiz:
1. Iste
‟
mol xarajatlaridagi o„zgarishlar: a) iste
‟
molchilarning real moddiy aktivlari miqdorining o„zgarishi; b) iste
‟
molchilar kutishi;
v) iste
‟
molchilarning qarzlari miqdorining o„zgarishi;g) iste
‟
molchilar daromadlaridan olinadigan soliqlar miqdorining o„zgarishi.
2. Investitsiya xarajatlaridagi o„zgarishlar: a) foiz stavkasidagi o„zgarishlar; b) investitsiyalardan kutilayotgan foyda normasining
o„zgarishi; v) korxonalardan olinadigan soliqlar miqdorining o„zgarishi; 4 g) yangi texnologiyalarning ishlab chiqarishga jalb qilinishi; d)zahiradagi
quvvatlar o„zgarishi.
3. Davlat xarajatlarining o„zgarishi. Masalan, harbiy xarajatlar va yangi kasalxona va boshqa muassasalar qurishga qaror qilinganda.
4. Sof eksport hajmidagi o„zgarishlar.
a) boshqa mamlakatlar milliy daromadlarining o„zgarishi.
b) valuta kurslaridagi o„zgarishlar. Pulning miqdoriy nazariyasi tenglamasi yuqoridagilardan tashqari yalpi talabning narxlarga bog„liq
bo„lmagan yana ikki omilini beradi. Bular: pul taklifi (M) va pulning aylanish tezligi (V) dir. Yalpi talabning bahoga bog„liq bo„lmagan omillari
ta
‟
sirida AD egri chizig„i o„ngga yoki chapga siljiydi (5.1-rasm). Natijada ma
‟
lum baho darajasiga mos keluvchi talab qilinayotgan yalpi ichki
mahsulot hajmi o„zgaradi. Pul taklifining, pulning aylanish tezligining oshishi, boshqa davlatlar milliy daromadining oshishi, milliy valuta kursining
ma
‟
lum miqdorda pasayishi (bular eksportning ortishi, importning pasayishiga olib kelishi tufayli) oqibatida sof eksportning pasayishi va yalpi
xarajatlar turli komponentlarining oshishi AD egri chizig„ining o„ngga siljishiga olib keladi. Bunga aksincha bo„lgan holatlarda AD egri chizig„i
chapga siljiydi.
Nominal va real YaIM.
YaIM (nom.) - bu mamlakatdagi tovarlar / xizmatlar yig'indisining barchasining qiymatini ifodalaydi, bu hozirgi bozor narxlarida
namoyon bo'ladi. YaIM (nom.) Narx o'zgarishini hisobga olmagan holda hisoblab chiqiladi, shuning uchun uni mamlakat iqtisodiy o'sish ko'rsatkichi
sifatida ishlatish deyarli foydasiz.
Bunga u hisoblanadigan mamlakat (yoki mintaqa) iqtisodiyotining narxlari va daromadlari indekslari ta'sir qiladi, ya'ni tovarlar /
xizmatlar narxining oshishi (inflyatsiya yuz berganda) oshadi va mahsulotlar tannarxi (deflyatsiya yuzaga kelganda) kamayadi.
YaIM (real.) YaIM o'sishi tovar narxining oshishi bilan emas, balki real ishlab chiqarishning o'sishi bilan belgilanadi. U hozirgi
narxlarda yoki tayanch sifatida qabul qilingan har qanday vaqt oralig'idagi narxlarda ifodalanadi. YaIM (real) Yalpi ichki mahsulot (NOM)
hajmini CPI yoki YaIM deflyatori bo'yicha tuzatish yo'li bilan hisoblanadi. Yalpi ichki mahsulot (real) ko'rsatkichi, ya'ni o'sish sur'ati va o'sish
sur'ati iqtisodiy o'sishdagi o'zgarishlarni baholash uchun ishlatiladi. Ularning ijobiy dinamikasi iqtisodiy o'sishni anglatadi.
CPI indikatorini hisoblashda, shunga o'xshash ehtiyojlarni qondiradigan yuqori qiymatli tovarlarni almashtirish uchun arzon narxlardagi
mahsulotlar sotib olinayotganda, almashtirish samarasi hisobga olinadi.
Iqtisodiy o'sishning omillaridan biri bu mamlakat fuqarolarining sotib olish qobiliyatining oshishi. Uning asosida yalpi ichki mahsulot hisoblab
chiqiladi, bu odamlarning iqtisodiy farovonligini va korxonalarning moliyaviy barqarorligini ko'rsatadi. Ko'rsatkich odamlar foydalanadigan tovarlar
(xizmatlar) ning pul qiymatini o'z ichiga oladi. Ushbu ko'rsatkichning o'zgarishi inflyatsiyaga ta'sir qiladi. Makroiqtisodiy tadqiqotlar har qanday
davlat iqtisodiyoti uchun muhimdir. Ularning asosida ma'lum davrlar dinamikasini o'rganib, xulosalar chiqaradilar.
mamlakatdagi moliyaviy barqarorlik to'g'risida;
fuqarolarning farovonligi darajasi to'g'risida.
Yalpi ichki mahsulot (YaIM) makroiqtisodiy ko'rsatkichdir. Bu ma'lum vaqt oralig'ida mamlakatning hududiy chegaralarida yaratilgan
tovarlarning iqtisodiy xususiyatlarini bildiradi. YaIM deflyatori narxning bilvosita deflyatori deb ham ataladi. Bu ma'lum bir yil uchun iste'mol
tovarlari (xizmatlar) to'plamining umumiy narxining bazis yilda belgilangan to'plam narxiga nisbatini ko'rsatadi. Ko'rsatkich iqtisodiyotdagi narxlar
darajasining o'zgarishi hisobiga YAIM ning bazaviy narxlarda qancha pasayishi yoki ko'payganligini ko'rsatadi.
YaIM deflyatorini hisoblashda ikkita YaIM ko'rsatkichlaridan foydalaniladi:
hozirgi holatga mos keladigan nominal;
haqiqiy, bazis davrga to'g'ri keladi.
Hisoblashning ikkita usuli mavjud:
Birinchisi, ma'lum bir yilning bazaviy narxlarida belgilangan kelishilgan tovarlarga asoslanadi. Hisoblagich amaldagi narxlarda bazis davr uchun
ishlab chiqarilgan mahsulotlarning qiymatiga teng. Mahsulot davri bazis narxlaridagi ko'rsatkichdir. Bu Lisperes indeksidir.
Ikkinchi holda, hisoblagich joriy davrdagi tovarlar qiymatiga tenglashtiriladi, denominator hisobot davrida ishlab chiqarilgan mahsulotlarning
asosiy narxlarida. Bu Paasche indeksidir. Lisperes indeksiga o'xshash, ammo u hozirgi davr uchun ishlatiladi.
Ikkala indeks ham nomukammal. Ular umumiy narx darajasida o'zgarishlarni namoyish eta olmaydilar. Shu munosabat bilan, ba'zida Fisher
indeksidan foydalanish mumkin, bu hisob-kitoblardagi kamchiliklarni tuzatadi va indekslarning geometrik o'rtacha qiymatini anglatadi.
Shuning uchun, Fischer indeksi ko'tarilgan narxlar darajasi va inflyatsiyani aniq hisoblashni ko'rsatadi.
Agar deflyator birlikdan oshsa, demak real YaIM nominal YaIMdan past va bu real narx darajasi oshganini anglatadi, inflyatsiya jarayonlari
kuzatilmoqda (aholi va korxonalarning real daromadlari kamayishi, pul massasining qadrsizlanishi).
Agar deflyator birdan kam bo'lsa, demak real YaIM nominal YaIMdan katta, demak narxning real darajasi pasaygan, deflyatsion jarayonlar
(daromadlarning ko'payishi) kuzatilmoqda.
Agar ko'rsatkich ko'rsatkichga teng bo'lsa, unda iqtisodiyotda turg'unlik jarayoni mavjud.
Deflyatorni iste'mol narxlari indeksi (CPI) bilan chalkashtirmaslik kerak:
YaIM deflyatori Paasche indeksiga o'xshash. Hisob-kitoblar asosida joriy davrning ma'lumotlari olinadi.
CPI Laspeyres indeksi sifatida hisoblanadi. Hisoblashda asosiy yil tovarlari qo'llaniladi.
Iste'mol narxlari indeksini hisoblashda faqat mamlakat aholisi iste'mol qiladigan tovarlar narxi hisobga olinadi (iste'mol savati).
Deflyatorni hisoblashda mahalliy ishlab chiqarilgan barcha tovarlar (xizmatlar) to'plamidan foydalaniladi. Ushbu to'plam iste'molchilar
(mamlakat fuqarolari) imtiyozlarining to'g'riligiga qarab o'zgaradi. Iste'molchilar foydalanadigan barcha yangi tovarlar yoki bozorda mutlaqo
noyob yangi tovarlar (xizmatlar) paydo bo'lishi deflyator tomonidan hisobga olinadi. U mamlakat aholisining real iste'mol savatini aks ettiradi,
unda barcha tovarlar ma'lum bozor bahosida (narxda) iste'molning ma'lum bir ulushida hisobga olinadi.
FQni hisoblashda fuqarolar iste'mol qiladigan import tovarlarning narxi hisobga olinadi. Deflyatorni hisoblashda import hisobga olinmaydi.
Deflyator va CPI o'rtasidagi farq raqamli o'lchovda ahamiyatsiz. Ko'plab Evropa mamlakatlarining qonun chiqaruvchi tarmog'i, shu jumladan
Rossiya Federatsiyasi, mamlakat byudjetini yillik iqtisodiy rejalashtirishda narxlar indeksidan foydalanadi (masalan, ijtimoiy nafaqalar
to'lovlarini hisoblash, byudjet tashkilotlari bilan hisob-kitoblar). YaIM ko'rsatkichlarining sonli farqlari byudjet daromadlari va davlat
xarajatlariga ta'sir qiladi.
Deflyator indeksining afzalliklari quyidagilarni hisobga olishni o'z ichiga oladi:
joriy davrning joriy narxlari;
aholi iste'mol qiladigan import tovarlarning narxi;
faqat ma'lum bir mamlakatning yalpi mahsulotini hisoblash uchun zarur bo'lgan ishlab chiqarilgan tovarlar va xizmatlar.
Deflyatorning kamchiliklari quyidagilardan iborat:
Haqiqiy narxlar dinamikasi deflyatorning pasayishi bilan juda yuqori va iste'mol narxlarining o'sishi bilan u juda past. Iste'mol savatidagi
o'zgarishlarni ko'rib chiqishda deflyator foydali samara ko'rsata olmaydi, chunki u Paasche indeksini o'z ichiga oladi.
Shuningdek, u iste'molchilarning narxlari asosida hisoblanadigan Laisperes indeksiga asoslanadi. U narxlarning o'zgarishi sababli iste'mol
savatchasidagi o'zgarishlarni ko'rib chiqmaydi. Bu daromadning ta'sirini ko'rsatadi, ammo uning o'rnini bosuvchi ta'sirini hisobga olmaydi.
Makroiqtisodiy ko'rsatkichlarni hisoblash bu murakkab, mashaqqatli ish bo'lib, uni Rossiya Federatsiyasi Iqtisodiy rivojlanish vazirligining
mutaxassislari amalga oshiradilar. Xususiy hisob-kitoblarda ko'pincha u yoki boshqa indeksni hisoblashda kamchiliklar va noto'g'ri hisoblashlar
mavjud.
YaIM deflyatori turli yillardagi yalpi ichki mahsulotning nisbati sifatida hisoblanganligi sababli keng tarqalgan xatolar:
Import qilingan mahsulotlarning narxini hisobga olgan holda indeksni hisoblash.
Qimmatbaho tovarlarni arzonroq tovarlarga almashtirishni hisobga olgan holda indeksni hisoblash. Zaxira ta'sirini hisobga olish kerak emas.
Iqtisodiy deflyator Federal davlat statistika xizmati tomonidan hisoblanadi. Yillar bo'yicha deflyator koeffitsienti Rossiya Federatsiyasi Iqtisodiy
rivojlanish vazirligining veb-saytida quyidagi tartibda rasmiy e'lon qilinishi kerak. Indikator ko'rsatkichlari yalpi ichki mahsulotni hisoblash bilan
birga e'lon qilinadi va uch marta takrorlanadi:
dastlabki hisoblash;
ma'lumotlarni ko'rish va tahlil qilish;
yakuniy ma'lumotlar.
Indeks ma'lum bir hisob-kitob davri bilan bog'liq inflyatsiya yoki deflyatsiya darajasini ko'rsatadi. Pulning qadrsizlanishini o'lchaydigan bir necha
indekslar mavjud:
deflyator;
iste'molchi narxlari.
Maxsus ko'rsatkichlar yordamida siz inflyatsiya darajasini o'lchashingiz mumkin (pul massasining eskirishi), hozirgi bozorda mavjud bo'lgan narx
va bazaviy narx darajasining o'zgarishini nazorat qilish va ta'sir qilish imkoniyatiga ega bo'lasiz. Buni deflyator ko'rsatmoqda. Indikatorning
hisoblangan ma'lumotlaridan foydalangan holda siz foyda yoki boshqa iqtisodiy ko'rsatkichlarning o'zgarishini kuzatishingiz, baholashingiz mumkin.
Nominal YaIM (nominal YaIM) ni indikatorga (YaIM deflyatoriga) bo'lganda va natijani yuzga ko'paytirganda deflyator uchun hisoblash
formulasi real YaIM (real YaIM) ko'rsatkichini ko'rsatadi. Ushbu jarayon nominal YaIM deflyatsiyasini real holatga deyiladi. YaIM
deflyatori:
Rossiya Federal statistika xizmati ma'lumotlariga ko'ra, 2018 yilda deflyator indeksining prognozi atigi ikki foizni tashkil etadi. Bu mamlakat
iqtisodiy rivojlanishining juda past ko'rsatkichidir (so'nggi bir necha yil ichida eng past ko'rsatkich). Jarayonni tezlashtirish uchun davlat va
xususiy sektor o'rtasidagi munosabatlarni yaxshilash talab etiladi:
loyihani qayta moliyalashtirish;
savdoni qayta kreditlash (bitta qarz majburiyatini boshqa qulay majburiyat bilan bozorning yanada qulay shart-sharoitlariga almashtirish);
yuridik shaxslarning tijorat ko'chmas mulki bilan ta'minlangan ipoteka kreditlari.
Rossiya Federatsiyasining moliyaviy muammolari shundaki, bu davlatning yalpi ichki mahsulotining o'sishi uchun lokomotiv bo'lgan mamlakatning
real iqtisodiyotiga investitsiyalarning etishmasligi.
Investitsiyalarni jalb qilish uchun shart-sharoitlarni yaratish uchun:
mamlakatni boshqarish sohasida tub islohotlarni o'tkazish (davlat apparati qisqarishi);
iqtisodiyotning real sektoridagi ob'ektlarni xususiylashtirish;
jadal iqtisodiy o'sishga o'tish (yangi zamonaviy innovatsion texnologiyalarni qo'llash);
mamlakatning kredit, pul-kredit va soliq-byudjet siyosatini takomillashtirish (soliqlarni kamaytirish);
davlat tomonidan xususiy biznesni qo'llab-quvvatlash;
yuqori samarali ish o'rinlarining ko'payishi;
demografik dasturni qo'llab-quvvatlash.
Kelinglar, mamlakat aholisini tashvishga soladigan davlat dasturiga to'xtalib o'tamiz. Maqsad:
iqtisodiy o'sishni ta'minlash;
fuqarolarning kambag'allik darajasini pasaytirish (hozirda aholining uchdan bir qismi qashshoqlik chegarasidan past);
eng kam ish haqini aholining yashash darajasiga etkazish;
daromadlari yashash uchun zarur bo'lgan minimal miqdordan past bo'lgan fuqarolar sonining qisqarishi.
Umuman olganda, dastur davlatning YaIM o'sishiga ijobiy ta'sir ko'rsatishi kerak. Dastur quyidagi tadbirlar orqali amalga oshiriladi:
iste'molchilar talabining o'sishi;
bolali ayollarning mehnat faolligi o'sishi;
og'ir va engil mashinasozlik, metallurgiya, qurilish (shu jumladan materiallar ishlab chiqarish) tarmoqlarini qo'llab-quvvatlash.
Asosiylari qatoriga quyidagilar kiradi:
import qilinadigan mahsulotlarni olib kirishga nisbatan sanktsiyalarning joriy qilinishi munosabati bilan mahalliy tovarlarga ichki talabning o'sishi;
harbiy ishlab chiqarish (masalan, kemasozlik) sohasida davlat xaridlari xarajatlarining oshishi.
Bu erda mutaxassislar ta'kidlashadi:
neft narxining pasayishi;
mamlakatning real samarali biznesiga investitsiyalar oqimining kamayishi;
rossiya, Evropa Ittifoqi mamlakatlari va AQSh o'rtasidagi siyosiy munosabatlarning yomonlashishi sababli chet el kapitalining chiqib ketishi;
fuqarolar daromadlarining pasayishi;
byudjet taqchilligini kamaytirish.
Uch yil davomida Rossiya Iqtisodiy rivojlanish vazirligi quyidagi maqsadlarning amalga oshirilishini e'lon qildi:
2018 yilda Rossiya iqtisodiyoti uchun asosiy xavf tashqi va ichki bo'linadi.
Tashqi tarkibiga quyidagilar kiradi:
evropa mamlakatlari bilan moliyaviy munosabatlarni rivojlantirishning yo'qligi;
yaqin Sharqdagi vaziyatning yomonlashuvi.
Ichki sifatida baholandi:
iste'mol kreditlarining kamayishi;
chakana tovar ayirboshlash hajmining pasayishi;
biznes investitsiyalarining kamayishi;
rivojlanish dasturlarini qisqartirish.
Bu yil Rossiyada iqtisodiy o'sish cheklangan bo'lishi mumkin:
yuqori ishsizlik;
mehnat unumdorligini biroz oshirish;
korxona daromadlarining pasayishi sharoitida korxonalarning asosiy kapitaliga investitsiyalarning kamayishi;
jahon hamjamiyatidagi rossiyalik sheriklar tomonidan past moliyaviy faollik;
moliyaviy bo'lmagan sektorlar uchun qarz olishning kamayishi;
korxonalarni kapitallashtirish uchun investitsiyalarning kamayishi;
iqtisodiy o'sishning asosiy omili bo'lgan iste'mol talabining o'sish sur'ati pasayishi natijasida aholining real daromadlari va xususiy mijozlarni
moliyalashtirish sur'atlarining pasayishi.
Bu yil YaIMning o'sish sur'atlariga rivojlanayotgan hissa:
eksportning o'sish sur'atlarini saqlab turishda ichki talabning pasayishi hisobiga import xaridlarining qisqarishi;
investitsiyalarni qo'llab-quvvatlash va mehnatni rivojlantirish;
investorlarning mablag'larini mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishga jalb qilish uchun qulay sharoitlar yaratish;
xususiy biznesni davlat tomonidan qo'llab-quvvatlash (soliq yukini kamaytirish, tariflarni pasaytirish, davlat buyurtmalarini joylashtirish);
logistika, savdo sohasida innovatsion texnologiyalarni rivojlantirish.
Investitsion muhitni rivojlantirish juda muhimdir. Bugungi kunda Rossiya Iqtisodiy rivojlanish vazirligining ma'lumotlariga ko'ra, YaIMning
barqaror o'sishi uchun mamlakat iqtisodiyotiga besh trillion rubl miqdorida mablag 'kiritilishi kerak.
Investitsiyalarni kiritish:
ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning ichki va tashqi bozorlarini kengaytirish;
importni qisqartirish hisobiga eksport imkoniyatlarini oshirish;
mehnat sarmoyasini rivojlantirish (mamlakatda oliy va o'rta ta'lim sifatini oshirish, yosh mutaxassislarni qo'llab-quvvatlash, mamlakat ichida ish
o'rinlari yaratish);
mehnat unumdorligini oshirish.
CPI har yili Rossiya Davlat statistika xizmati tomonidan rasmiy veb-saytda e'lon qilinishi talab etiladi.
http://fayllar.org
