Agar issiqlik tashuvchilar temperaturalari to‘g‘ri chiziq bo‘yicha o‘zgarsa u holda o‘rtacha temperatura bosimi temperaturalarning o‘rta arifmetik qiymatlarining ayirmasiga teng bo‘ladi:
(6)
Biroq ishchi suyuqliklar temperaturasi o‘zgarishi to‘g‘ri chiziqli bo‘lmaydi. Shuning uchun (6) tenglamani temperaturalar uncha katta o‘zgarmagan hollarda qo‘llash mumkin.
kattalikni to‘g‘ri oqim uchun, chiziqli bo‘lmagan o‘zgarishi uchun aniqlaymiz. Ihtiyoriy olingan A kesimda qaynoq issiqlik tashuvchining temperaturasi t`, sovuq issiqlik tashuvchining temperaturasi t`` bo‘lsin. Ularning farqi quyidagicha bo‘ladi:
t``- t``= (7)
dF elementar yuzadan uzatilayotgan issiqlik miqdorini quyidagi tenglamadan aniqlaymiz:
dQ=kdF (8)
dQ issiqlik uzatilganda qaynoq issiqlik tashuvchining temperaturasi dt` ga pasayadi, sovuq issiqlik tashuvchining temperaturasi esa dt`` ga ko‘payadi, u holda:
yoki
= va
(7) tenglamani differentsiallab unga dt` va dt`` larni qiymatini qo‘yamiz va quyidagini hosil qilamiz:
yoki
=n deb belgilaymiz, u holda
dQ= -d/n (9)
dQ ning ifodasini (8) tenglamaga qo‘yamiz:
-d/n=kdF
yoki
-d/=kdFn (10)
Agar n va k kattaliklar o‘zgarmas bo‘lsa, u holda (10) tenglamani dan gacha va 0 dan F gacha integrallab quyidagini topamiz.
yoki
ln1/2=nkF
bundan
n= (ln1/2)/kF (11)
(9) tenglamani integrallaymiz:
Q=( 1-2)/n (12)
va unga (11) tenglamadan n ning qiymatini qo‘yamiz.
Q=(1-2)/ (ln1/2) (13)
(13) tenglamadagi turt kattalikni temperaturaning o‘rtacha logarifmik bosimi deb aytiladi.
To‘g‘ri oqimli IAA lar uchun
turt= - /2.3lg[ - ] (14)
Xuddi shunday yo‘l bilan qarshi oqimli IAA lari uchun turt aniqlanadi.
turt= - /2.3lg[ - ] (15)
Qarshi oqimli IAA larining turt kiymati to‘g‘ri oqimli IAA larining turt kiymatidan xar doim katta bo‘ladi. Shuning uchun qarshi oqimli IAA lari o‘lchami kichik bo‘ladi. IAA larning tejamliligi uning foydali ish koeffitsenti (F.I.K.) orqali aniqlanadi. F.I.K. sovuq issiqlik tashuvchini isitish uchun sarflangan kaynoq issiqlik tashuvchining issiqlik ulushini ko‘rsatadi.
IAA larining issiqlik balansi odatda quyidagi ko‘rinishda ifodalanadi:
Q1+Q2+Q3=QXIS yoki q1+q2+q3=100%
Bu yerda Qxis–qaynoq issiqlik tashuvchi atrof muhit temperaturasigacha sovutilganda u berishi mumkin bo‘lgan issiqlik mikdori; Q1 – sovuq suyuqlikni isitish uchun sarflangan issiqlik mikdori; Q2 –IAA dan chikayotgan qaynoq suyuqlik bilan issiqlik isrofi; Q3 – atrof muhitga issiqlikni isrof bulishi. Quyidagi
.
| 