1-laboratoriya mashg’uloti. Ish joylarida mikroiqlim sharoitlarini tadqiq qilish

ISHDAN MAQSAD

• Yuk koʻtarish moslamalari tormoz tizimlarini ishlash prinsipini oʻrganish va ularni hisobini bajarish.

• Yuk koʻtaruvchi mashinalarda koʻtarilayotgan yukni istalgan balandlikda toʻxtatish, koʻtarilayotgan va tushirilayotgan yukning tezligini rostlash uchun tormozlardan foydalaniladi.
• Bajaradigan vazifasiga qarab tormozlar quyidagi turlarga boʻlinadi:
• a) Toʻxtatuvchi tormozlar – bunday tormozlar yukning harakatini toʻxtatadi:
• b) Yukning tezligini rostlovchi tormozlar – bunday tormozlar yukni ma’lum tezliklarda koʻtarish va pastga tushirishni ta’minlaydi.

• Tormoz detallarining konstruksiyasiga qarab, tormozlar kolodkali (qolipli), tasmali, diskli, konussimon va hokazo turlarga boʻlinadi.

• Ish sirtlarining oʻzaro ta’siriga qarab qisib qoʻyilgan va boʻshatib qoʻyilgan turlarga boʻlinadi.
• Normal qisib qoʻyilgan tormozlarning ishqalanuvchi sirtlari doimo bir - biriga tegib turadi. Ularni ajratish uchun qoʻshimcha kuch ishlatish talab qilinadi.
• Normal boʻshatib qoʻyilgan tormozlarning ishqalanuvchi sirtlari bir – biriga tegib turmaydi. Ularni yaqinlashtirish uchun qoʻshimcha kuch talab qilinadi.
• Ishlatish printsipiga qarab tormozlar avtomatik va boshqariladigan tormozlarga boʻlinadi.

• Kolodkali tormozlar.
• Yuk koʻtaruvchi mashinalarda kolodkali tormozlar keng tarqalgan.
• Kolodkali tormozlar richag va tormozlovchi kolodkalardan iborat boʻlib, kolodkalar soniga qarab bir kolodkali va ikki kolodkali boʻlishi mumkin.

• 1-rasm Kolodkali tormozlar sxemasi.

• Ikki kolodkali tormozlar. (1-b rasm).
• Yuk koʻtarish mashinalarida ikki kolodkali tormozlar keng qollaniladi. Bu tormozlarning tormoz momenti har bir kolodkadagi tormoz momentlarining yigindisidan tashkil topgan boʻladi.

• 2-rasm
• TKT markali kolodkali tormoz

• 3-rasm
• Elektrogidravlik yuritmali kolodkali tormoz

• 4-rasm. Oddiy tasmali tormoz

• Agar tormoz richagi yuk ta’sirida 0 nuqta atrofida biror burchag ostida siljisa, tormoz tasmasining yetaklovchi tarmogʻi shkivga kirib kelayotganidek, boshqa yetaklanuvchi tarmogʻi 4 shkivdan chiqib ketayotgandek tuyuladi.
• Shuning uchun yetaklovchi tarmoq – keluvchi tarmoq, yetaklanuvchi tarmoq – ketuvchi tarmoq deb ataladi.
• Tasmali tormozlar keluvchi tarmoq uchining richag tizimiga ulanishiga qarab: oddiy, differensial va jamlovchi tormozlarga boʻlinadi.

• Oddiy tasmali tormoz. Oddiy tormozning keluvchi uchi mashinaning qoʻzgʻalmas detaliga (richagning aylanish oʻqiga) mahkamlanadi, ketuvchi uchi boshqaruvchi richagiga mahkamlanadi. Keluvchi tarmoq tarangligini T, ketuvchi tarmoq tarangligini t bilan belgilaymiz.
• Oddiy tasmali tormozda tormozlovchi moment quyidagicha aniqlanadi:

• 5-rasm. Differensial tasmali tormoz

• 6-rasm Jamlovchi tasmali tomoz.