175
2.3.1 Davlat standartlashtirish tizimida asos soluvchi me‘yoriy hujatlarning
klassifikatsiyasi.....................................................................................................62
III- MODUL. STANDARTLAShTIRIShNING NAZARIY ASOSLARI...........66
3.1 Standartlashtirishning metodologik (uslubiy) asoslari.................................66
3.2 Amaliyotda ko‗proq ko‗llaniladigan umum-ilmiy standartlashirish
usullari..................................................................................................................68
3.3 Kompleks va ilgarilanma standartlashtirish usullari.....................................72
3.3.1 Ilgarilanma standartlashtirish usuli va uning mohiyati..............................74
3.4. O‗zbekiston davlat standartlarini ishlab chiqish, kelishish, tasdiqlash davlat
ro‗yxatidan o‗tkazish va yuritish..........................................................................77
3.4.1 Standartga texnikaviy topshiriqni ishlab chiqish va tasdiqlash..................78
3.4.2 Standartlar loyihasini ishlab chiqish va muhokama uchun tarqatish..........79
3.4.3 Kelgan fikr va mulohazalarni ko‗rib chiqish...............................................79
3.4.4 Standartning oxirgi loyihasini ishlab chiqish va tasdiqlashga berish…......81
3.4.5 Standart loyihasini tasdiqlash va davlat ro‗yxatidan o‗tkazish....................81
3.5 Me‘yoriy hujjatlarni ishlab chiqish, bayon qilish, mundarija va
rasmiylashtirishga qo‗yiladigan talablar, ularning miqyosi va turlari...................82
3.5.1 Me‘yoriy hujjatlarning tuzilishi (strukturasi)ga talablar..............................82
3.5.2 Me‘yoriy hujjatni bayon qilishga talablar....................................................84
3.5.3 Me‘yoriy hujjatni rasmiylashtirilishiga talablar...........................................87
3.5.4 Me‘yoriy hujjatni mazmuniga talablar..........................................................88
3.6 Standartni joriy etish tartibi, uni tekshirish, qayta ko‗rib chiqish va unga
tuzatishlar kiritish...................................................................................................94
3.6.1 Standartni joriy etish (qo‗llash)....................................................................94
3.6.2
Standartni tekshirish, qayta ko‗rib chiqish, unga tuzatmalar kiritish........... 95
3.6.3 Me‘yoriy hujjatlar bilan ta‘minlash..............................................................96
IV- MODUL.TEXNIK JIHATDAN TARTIBGA SOLISh HAMDA
STANDARTLAShTIRIShNING IQTISODIY SAMARADORLIGI VA
QONUNIY ASOSLARI.............................................................................................100
4.1 O‗zbekiston texnik jihatdan tartibga solish davlat tizimining tuzilmasi........102
4.1.2 Texnik jihatdan tartibga solish tizimining asosiy prinsiplari......................104
4.2 Texnikaviy shartlarni loyixalarini tuzish.......................................................105
4.2.1 Texnikaviy shartlarning loyihalarini tasdiqlash usullari………………….107
4.2.2 Texnikaviy shartlar loyihasini tasdiqlash..................................................108
4.2.3 Texnikaviy shartlarni davlat ro‗o‗yxatidan o‗tkazish.................................109
176
4.3 Standartlashtirishning iqtisodiy samaradorligini aniqlash tamoyillari........... 110
4.3.1 Standartlashtirish bo‗yicha ishlarga mehnat sarfi va ishlar narxi
normativlari..........................................................................................................119
V- MODUL. TARMOQLARARO STANDARTLASHTIRISH VA
TASNIFLASH TIZIMLARI...............................................................................121
5.1 Tarmoqlararo standartlashtirish tizimlarining maxsus jihatlari................... 121
5.1.1 Konstruktorlik va texnologik hujjatlashtirishning yagona tizimi............. 122
5.1.2 O‗zbekiston Respublikasida TX ishlab chiqish va mahsulotni
ishlab chiqarishga qo‗yish tizimi........................................................................125
5.2 Texnik-iqtisodiy va ijtimoiy axborotlarning yagona tasniflash va kodlash
tizimini yaratishning zarurati………………………………………………...... 126
5.2.1 Texnik-iqtisodiy va ijtimoiy axborotlarning yagona tasniflash va kodlash
tiziminining asosiy maqsad va vazifalari............................................................127
5.2.2 O‗zbekiston Respublikasida davlat tasniflagichlari va ularning
qo‗llanilishi..........................................................................................................127
5.2.3
Shtrix kodlash, uning xususiyatlari va qo‗llanilishi..................................131
5.3 Xalq xo‗jaligi taraqqiyoti tizimida standartlartirishning ahamiyati va
ta‘siri................................................................................................................... 141
5.3.1 Xalq xo‗jaligi taraqqiyotida standartlashtirishning o‗rni..........................136
5.3.2 O‗zbekiston Respuplikasi xalq xo‗jaligi taraqiyotida standartlashtirishning
samarodorligi......................................................................................................138
VI- MODUL. O‗ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA STANDARTLASHTIRISH
VA SIFATINI TA‘MINLASH TIZIMLARINING RIVOJLANISH
ISTIQBOLLARI VA TAKOMILLASHTIRISH YO‗LLARI.............................140
6.1 Standartlashtirish va sifatni ta‘minlash tizimini takomillashtirish yo‗llari...140
6.1.1 Standartlashtirish va sifatni ta‘minlash tizimini rivojlantirish va
takomillashtirish konsepsiyasi…………………………………………….…….141
6.1.2 Standartlashtirish va sifatni ta‘minlash tizimlarini rivojlantirish va
takomillashtirish Konsepsiyasi............................................................................142
6.1.3 Mahsulot va xizmatlar sifatini ta‘minlashda ISO 9000 xalqaro
standartlarining ahamiyati...................................................................................143
6.1.4 Jahon bozorida ishtirok etayotgan mamlakatlar tajribasida mahsulot ishlab
chiqaruvchilar va uni yetkazib beruvchilar.........................................................144
VII- MODUL. STANDARTLASHTIRISH VA O‗ZAROALMASHUVCHANLIK
ASOSLARI.........................................................................................................145
