1-Mavzu Innovatsiya iqtisodiyoti faning predmeti, maqsadi vazifalari
Reja
1. Innovatsiya iqtisodiyoti fanini o ̳rganish zarurati.
2. Innovatsiya iqtisodiyoti fanining predmeti va maqsadi.
3. Fanning vazifalari va mohiyati.
4. Innovatsiya iqtisodiyoti fanining boshqa fanlar bilan aloqadorligi.
5. Innovatsiyaon g ̳oyalar va intellektual salohiyat.
6. Innovatsion boshqarishning mexanizmlari.
1. Innovatsiya iqtisodiyoti fanini o’rganish zarurati. Jamiyat va iqtisodiyot
taraqqiyotining rivojlanishi hamda fan va texnologiyalarni yutuqlarini real xayotga
joriy etilishi bilan bog ̳liqdir. Innovatsiyalarning yaratilishi va amal qilishini
ta‘minlanishi bozor iqtisodiyoti sharoitida bozor qonunlari asosida rivojlanishini
talab etadi. Bu esa hozirgi kundagi iqtisodiy fanlar hamda davlat siyosatining
ustuvor vazifalaridan bo ̳lib kelmoqda. Talabalarda innovatsiya iqtisodiyoti,
innovatsion infratuzilmalar va tizimli- iqtisodiy munosabatlar to ̳g ̳risida amaliy
tajribalarni shakllantirish kursning asosiy vazifalaridan hisoblanadi. ―Innovatsiya
iqtisodiyoti‖ kursi orqali olingan bilimlar bo ̳lg ̳usi iqtisodchi- mutaxassislarga
iqtisodiyotdagi nazariy va amaliy masalalarni to ̳g ̳ri hal etish bilan barga
iqtisodiyotdagi innovatsiyalarning o ̳rni va ularni tashkil etish bo ̳yicha ma‘lum bir
ko ̳nikmalarni hosil etishda hamda mazmun-mohiyatini o ̳rganishda yordam beradi.
2. Innovatsiya iqtisodiyoti fanining predmeti va maqsadi. Fanni o„qitishdan
maqsad — innnovatsiya tushunchasi va turlari, iqtisodiy faoliyat va ishlab
chiqarish, iqtisodiy mexanizm va tizimlar samaradorligini oshirish muammolari,
respublika iqtisodiyoti infratuzilmasini chuqurroq o ̳rganib kelgusida mustaqil
mehnat faoliyatida amaliy professional bilimni shakillantirishga yo ̳naltirishdir.
Innovatsion infratuzilmani ishlab chiqarish sohasi uchun bevosita sharoit yaratib
beradigan tarmoqlardan biri hisoblanadi. Iqtisodiyotda bozor mexanizmining
rivojlanib borishi bilan alohida bozorlarning ehtiyojlarini qondirish bo ̳yicha
faoliyatning maxsus turini yaratish zaruriyati vujudga keladi. Iqtisodiy mexanizm
bir necha unsurlarning yaxlitligidan tashkil topadi. Unga iqtisodiy stimullar
(rag ̳bat beruvchi kuchlar), ishlab chiqarish, ayirboshlash va iste‘molni tashkil
etish, iqtisodiy faoliyatning ixtisoslashuvi, iqtisodiy faoliyat kooperatsiyasi va
xo ̳jalik aloqalarini o ̳rnatish usullari kiradi. Iqtisodiy mexanizmning etakchi
bo ̳g ̳ini iqtisodiy stimullar hisoblanadi.Innovatsiya iqtisodiyoti faning predmeti,
maqsadi vazifalari.
3. Fanning vazifalari va mohiyati. Innovatsiya iqtisodiyoti fanining vazifasi –
bozor ishtirokchilari va unda asosiy o ̳rinni egallovchi infratuzilmalar rivojlanishi,
qonuniyatlari va ularning harakatlari modellarini optimallashtirishdir. Firma yoki
korxonaning marketing izlanishlarida yoki uning iqtisodiy strategiyasini
belgilashda va amalga oshirishda turli modellardan foydalanish iste‘molchilarning
o ̳zgarishlarga bo ̳lgan munosabatlarini bashorat qilishga yoki raqobatchilarning
aks ta‘sirlari, xatti-harakatlarini ma‘lum ehtimollik darajasi bilan aniqlashga imkon
beradi. Innovatsiya iqtisodiyoti fanini mukammal o ̳rganishning afzalligi yana shu
bilan izohlanadiki, to ̳g ̳ri qaror qabul qilishda insonlar doimo kerakli va ishonchli
nazariy bilimga va ma‘lumotga ega bo ̳lishizarur. Agar ular o ̳z bilimlariga ega
bo ̳lmasa tajriba va xatolaridan kelib chiqqan, holdao ̳ziga qimmatga tushgan
usulni qo ̳llashi mumkin yoki boshqalarning tajribasi, xatolarini o ̳rganishi
mumkin, lekin, innovatsiya iqtisodiyotidan olgan bilimlariga murojaat qilsa
ularning ishi ancha engillashadi, belgilagan strategiyasi va rejasi aniq
bo ̳ladi.Innovatsiya iqtisodiyoti faning predmeti, maqsadi vazifalari.
4. Innovatsiya iqtisodiyoti fanining boshqa fanlar bilan aloqadorligi. Innovatsiya
iqtisodiyoti makroiqtisodiyot, mikroiqtisodiyot, Innovatsion iqtisodiyot, bozor
iqtisodiyoti asoslari, bozor infratuzilmasi nazariyasi, makro va mikroiqtisodiyot,
chet mamlakatlar bozori nazariyasi kabi fanlar bilan o ̳zaro bog ̳langan.
5. Innovatsiyaon g„oyalar va intellektual salohiyat. Joriy yilning 1-3 mart kunlari
poytaxtimizdagi «O ̳zekspomarkaz» ko ̳rgazmalar binosida III Innovatsion
g ̳oyalar, texnologiyalar va loyihalar Respublika yarmarkasi bo ̳lib o ̳tdi.
O ̳zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi, Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Fan
va texnologiyalarni rivojlantirishni muvofiqlashtirish qo ̳mitasi hamda Tashqi
iqtisodiy aloqalar va savdo vazirligi hamkorligida tashkil etilgan mazkur
ko ̳rgazmada O ̳zbekiston Fanlar akademiyasi, Oliy va o ̳rta maxsus ta‘lim,
Sog ̳liqni saqlash, Qishloq va suv xo ̳jaligi vazirliklari hamda boshqa idoralar
tasarrufidagi 120 dan ortiq ilmiy-tadqiqot, oliy ta‘lim, tajribakonstruktorlik
tashkilotlari, kichik innovatsiya korxonalari, shuningdek, ixtirochilar o ̳zlarining
600 dan ortiq texnologiyalari, ishlanmalari hamda g ̳oyalari bilan ishtirok etdilar.
O ̳zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008 yildagi PQ-916-sonli «Innovatsion
loyihalar va texnologiyalarni ishlab chiqarishga tatbiq etishni rag ̳batlantirish
borasidagi qo ̳shimcha chora-tadbirlar to ̳g ̳risida»gi Qaroriga muvofiq
o ̳tkazilayotgan mazkur yarmarkaning bosh maqsadi – ilmiy hajmdor, yuqori
texnologik ishlab chiqarishning o ̳sishi, shu jumladan, kichik innovatsion
tadbirkorlikning barqaror rivojlanishi uchun shart-sharoitlar yaratish,
respublikaning ilmiy salohiyatidan mamlakatning iqtisodiyoti va ijtimoiy sohasini
rivojlantirishning dolzarb muammolarini hal qilishda samarali foydalanish,
korxonalarning investitsiya va innovatsiya faolligini rag ̳batlantirish, innovatsiya
faoliyatini kengaytirish uchun investitsiyalarni jalb qilishga ko ̳maklashishdan
iborat. Ta‘kidlash joizki, o ̳tgan 2015 va 2016 yillar mobaynida yarmarkalar
doirasida jami 1000 dan ortiq shartnoma imzolangan bo ̳lib, bugungi kunda ulardan
320 tasi muvaffaqiyatli yakunlangan, 120 tasi bo ̳yicha esa faol ishlar olib
borilmoqda. Tahlillarning ko ̳rsatishicha, shartnomalar bajarilishi natijasida 16
nomdagi mahalliy dorivor vositalarning ishlab chiqarilishi tashkil etilgan, 14 ta
korxonada yangi turdagi (dekstrin, kraxmal, gaz analizatorlari, gelioqurilmalar,
elektrotexnika vositalari) ilmiy hajmdor mahsulotlarni ishlab chiqarish boshlab
yuborilgan, 14 ta korxonada yangi axborot texnologiyalari, 24 ta korxonada yangi
texnologiyalar joriy etilgan va mavjudlari takomillashtirilgan, 35 dan ortiq
tashkilotlarga ilmiy xizmatlar ko ̳rsatilgan. Amaldagi shartnomalarning
moliyalashtirilishi bo ̳yicha tarmoq grafiklari tuzilgan bo ̳lib, ularning ijrosi har
chorakda monitoring qilib boriladi. Ushbu fan iqtisodiy o ̳sish masalalariga
bevosita bog ̳liqdir. Hududiy infratuzilma va ularning tarkibiy tuzilishlari, bozor
iqtisodiyoti sharoitida infratuzilma tizimining ahamiyati, hududiy iqtisodiyot va
uning rivojlanishiga infratuzilma tizimining ta‘siri bo ̳yicha amaliy va nazariy
tavsiyalar beradi. Seminar doirasida sanoat, qishloq xo ̳jaligi, farmatsevtika,
sog ̳liqni saqlash, axborot texnologiyalari, fan va ta‘lim yo ̳nalishlarini o ̳z ichiga
olgan ilmiy-amaliy anjumanlar o ̳tkazildi. Unda muvaffaqiyatli ishlar tahlil qilinib,
mavjud muammolar muhokamasiga asosiy e‘tibor qaratildi. SHu jumladan, yosh
olimlar va talabalarning 63 ta ishlanmalari hamda «Kelajak ovozi» Respublika
tanlovi g ̳oliblarining 18 ta ishlanmalari ilk bor yarmarka doirasidan o ̳rin oldi.
Jumladan, o ̳tkazilgan innovatsiya yarmarkasi ishlanmalar mualliflari va
investorlarning bevosita aloqalari mustahkamlanishiga va ilm-fan taraqqiyoti
rivojiga munosib hissa qo ̳shib, intellektual mulk bozori sifatida faoliyat
ko ̳rsatadigan maydon bo ̳lib xizmat qiladi.
6. Innovatsion boshqarishning mexanizmlari. Korxona iqtisodiyoti infratuzilmasini
samarali boshqarish natijasida O ̳zbekistonda aholining moddiy, ma‘naviy, ijtimoiy
ehtiyojlarini qondirish darajasini ifodalaydigan «turmush darajasi» yaxshilanib
boradi. Bunday tavsif ko ̳proq turmush darajasi statistikasini tavsiflaydi. SHu bilan
birga turmush darajasi ko ̳plab omillar yig ̳indisi ta‘sirida bo ̳lgan o ̳zgaruvchan
jarayondir. Bir tomondan turmush darajasi muntazam o ̳zgarib turadigan turli
ne‘matlarga ehtiyojlarning tarkibi va darajasi bilan, boshqa tomondan, ehtiyojni
qondirish imkoniyatlari, tovarlar va xizmatlar bozoridagi holat, aholi daromadlari,
ish haqi, mulkdan olinadigan daromad bilan belgilanadi. Ishlab chiqarish
innovatsion infratuzilmasi tarkiban moddiy ne‘matlar ishlab chiqaruvchi tarmoq va
korxonalarga ishlab chiqarilgan mahsulotlarni iste‘molchiga etkazishni tayyorlash,
saqlash, o ̳rash, qadoqlash yoki joylashtirish, tovar joylanadigan yoki o ̳raladigan
idishlar bilan ta‘minlash, tashish, ta‘mirlash hamda sotish kabi xizmatlar
ko ̳rsatuvchi, ularning to ̳xtovsiz va samarali faoliyat yuritishni ta‘minlovchi
tashkilot va korxonalar majmuini tashkil etadi.
| 