-MAVZU: Majburiy va majburiy davlat sug’urtasi

1. 
   
   Majburiy davlat sug’urtasining zarurligi va ahamiyati
   
2. 
   
   Majburiy davlat sug’urtasini amalga oshirish tartibi
   
3. 
   
   Majburiy davlat sug’urtasini amalga oshirishda xorij tajribasi
   

• soliq organlari xodimlarini baxtsiz hodisalardan majburiy davlat sug‘urtasi;

  
  

• O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa Vazirligi, Ichki ishlar vazirligi, Milliy xavfsizlik xizmati, Davlat bojxona qo‘mitasi, Favqulodda vaziyatlar vazirligi xodimlarini baxtsiz hodisalardan majburiy davlat sug‘urtasi.

  
  

Baxtsiz hodisalardan sug‘urtalashning ushbu majburiy turi majburiy davlat sug‘urtasi deb yuritiladi. Majburiy davlat sug‘urtasida davlat xizmatichlari va kasb xatarliligi bilan bog‘liq xodimlarning hayoti va salomatligi davlat tomonidan ijtimoiy himoyaga olinadi.

• sug‘urtalovchi – O‘zbekiston Respublikasining amaldagi qonunchiligiga muvofiq davlat majburiy sug‘urtasini amalga oshiruvchi vakolatli sug‘urta tashkiloti;

  
  

• sug‘urta qildiruvchi - sug‘urtalovchi bilan sug‘urta qilish shartnomasini tuzuvchi va sug‘urtalovchi bilan sug‘urta munosabatlariga kirishuvchi hamda sug‘urta mukofotlarini to‘lovchi O‘zbekiston Respublikasining Mudofaa vazirligi, O‘zbekiston Respublikasining Ichki ishlar vazirligi, O‘zbekiston Respublikasining Milliy xavfsizlik xizmati, O‘zbekiston Respublikasining Davlat bojxona qo‘mitasi, O‘zbekiston Respublikasining Favqulodda vaziyatlar vazirligi, O‘zbekiston Respublikasining Davlat chegaralarini qo‘riqlash qo‘mitasi;

  
  

• sug‘urtalanuvchi - foydasiga sug‘urta amalga oshirilgan va sug‘urta badali to‘langan harbiy xizmatchilar, yig‘inga chaqirilgan harbiy xizmatga majbur oddiy askar va qo‘mondonlik tarkibiga kiruvchi shaxslar;

  
  

• naf oluvchilar – O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga muvofiq sug‘urtalangan shaxs o‘z xizmat vazifalarini bajarishi bilan bog‘liq holda halok bo‘lgan (vafot etgan) taqdirda sug‘urta tovonini olish huquqiga ega bo‘lgan sug‘urtalanuvchi shaxsning merosxo‘rlari.

  
  

Majburiy Davlat sug‘urtasida sug‘urta shartnomasi sug‘urtalovchi va sug‘urta qildiruvchi o‘rtasida tuziladgigan yozma bitim bo‘lib, u taraflar o‘rtasidagi majburiy davlat sug‘urtalashga oid huquqiy munosabatlarni tartibga solib turadi.

• I guruh nogironiga - sug‘urta summasining 75 foizi – 7459200 so‘m miqdorida;

  
  

• II guruh nogironiga - sug‘urta summasining 50 foizi - 4972800 so‘m miqdorida;

  
  

• III guruh nogironiga - sug‘urta summasining 30 foizi – 2983680 so‘m miqdorida;

  
  

v) sug‘urtalnuvchi xizmat burchini o‘tash (yig‘in) davrida og‘ir yaralangan holatda – sug‘urta tovoni summasidan 20 foiz – 1989120 so‘m, engil yaralangan holatda – 10 foiz – 994560 so‘m;

1. ariza;
   

2. sug‘urtalanuvchining vafoti to‘g‘risdagi guvohnomaning notarial tasdiqdangan nushasi;
   

3. meros huquqi to‘g‘risdagi guvohnoma;

   
   

4. shaxsni tasdiqlovchi hujjat.

   
   

Xizmatdan (yig‘indan) bo‘shatilganidan keyin bir yilgacha muddat ichida xizmatni o‘tash vaqtida olgan jarohatlanishi, kontuziya, mayiblik yoki kassallik oqibatida halok bo‘lgan (vafot etgan) Sug‘urtalanuvchi uchun yuqoridagilardan tashqari qo‘shimcha ravishda VTEK ning mazkur holatni tasdiqlovchi ma’lumotnomasi topshiriladi;

1. ariza;
   

2. nogironlik belgilanganligi to‘g‘risda VTEK ma’lumotnomasining nogironlik guruhini, nogironlik belgilanish sababi va joyini ko‘rsatgan holda berilgan, notarial tartibda tasdiqlangan nushasi;
   

3. shaxsni tasdiqlovchi hujjat;

   
   

4. harbiy guvohnoma – harbiy xizmatchilar va harbiy xizmatga majbur shaxslar uchun;

   
   

5. mehnat daftarchasining nushasi – oddiy askar va qo‘mondanlik tarkibidagi shaxslar uchun;

   
   

v) Sug‘urtalanuvchi xizmatni o‘tash (yig‘in) vaqtida og‘ir yoki engil toifadagi jarohat olgan taqdirda:

1. ariza;
   

2. HVK ning jarohatning og‘ir-ekngilligi haqidagi o‘rnatilgan tartibdagi ma’lumotnomasi;
   

3. shaxsni tasdiqlovchi hujjat;

   
   

g) muddatli xizmatni o‘tayotgan harbiy xizmatchining, harbiy xizmatga majbur shaxsning xizmatni o‘tash (yig‘in) vaqtida salomatligiga ko‘ra bundan keyin xizmatni (yig‘inni) o‘tash uchun yaroqsiz deb topilgan holda:

1. ariza;
   

2. Sug‘urtalanuvchining kasalligi to‘g‘risidagi notarial tasdiqlangan guvohnoma;
   

3. shaxsni tasdiqlovchi hujjat;

   
   

4. harbiy guvohnoma.

   
   

Harbiy xizmatchilar va oddiy askar va qo‘mondonlik tarkibiga mansub harbiy xizmatga majbur shaxslarni davlat tomonidan majburiy sug‘urta qilishda sug‘urtalanuvchi (Naf oluvchilar) sug‘urta hodisasiga bog‘liq ravishda yuqoridagi ro‘yxat asosida hujjatlarni topshiradilar. Mazkur hujjatlar to‘liq hajmda (butlangan holda) topshirilmasa Sug‘urtalovchi yozma ravishda etishmayotgan hujjatlarni talab qilib olishi shart.

• bosh chanog‘iga, shu jumladan miyani shikastlamasdan teshib kirgan jarohat;

  
  

• bosh chanoq bo‘g‘ini va asosi suyagining ochiq va yopiq turda sinishi;

  
  

• bosh miyaning o‘rta va og‘ir darajada miyaning ezilishi bilan va miyani eziltirmasdan shikastlanishi;

  
  

• epidural, subdural va subaraxnoidal bosh chanoq ichiga qon quyilishi;

  
  

• umurtqa pog‘onasining va orqa miyaning ochiq va yopiq shikastlanishi;

  
  

• bo‘g‘iz, xalqum, traxeya va qizilo‘ngachni o‘yib o‘tgan jarohat;

  
  

• bo‘g‘iz va traxeya tog‘aylarining yopiq sinishi;

  
  

• ko‘krak qafasining o‘pka pardasiga, yurak qopchig‘iga yoki oraliq devorga yaqin kirib boruvchi, shu jumladan ichki a’zolarni shikastlamagan holdagi jarohatlari;

  
  

• qorinning qorin bshlig‘iga kirib boruvchi, shu jumladan ichki a’zolarni shikastlamagan holdagi jarohatlari; qorin bshlig‘i orqa tomoni (buyrak, buyrak ustki a’zolari, oshqozin ostki bezlari va h.k.) jarohatlari;

  
  

• ko‘krak va oshqozin bo‘shlig‘ining, tos suyagi bo‘shlig‘ining, shuningdek qorin bo‘shlig‘i ortidagi a’zolarning yopiq shikastlanishlari;

  
  

• uzun ilikli suyaklarning sinishi – elka, son suyagi, katta kurak, ikkala elka oldi suyaklarining;

  
  

• tos suyaklarining ko‘p miqdordagi sinishi;

  
  

• siydik chiqarish-jinsiy a’zolariga shikast etkazuvchi jarohatlar va yaralanishlar;

  
  

• badanning 40 foizidan ortiq qismidagi maydonga shikast etkazgan 1-darajali termik kuyish;

  
  

• II-III darajali kuyish - badanning 10 foiz qismiga shikast etkazgan bo‘lsa;

  
  

• IV darajada kuyish, shuningdek badanning kichik maydonining shok bilan kechadigan holda kuyishi;

  
  

• nafas yo‘llarining kuyishi yallig‘lanish va ovoz naychasining torayishi bilan birga kechishi;

  
  

• kimyoviy birikmalar (konsentratli kislotalar, o‘yuvchi ishqorlar, raketa yonilg‘isi komponentlari) bilan zaharlanish, mahalliy ta’sirdan tashqari umumiy zaharlanish ta’sirini ko‘rsatgan bo‘lsa;

  
  

• III-IV darajali sovuq oldirish;

  
  

• ko‘zning ichiga qobiqlarni yirtib kiruvchi va ko‘rish layoqatini yo‘qotuvchi jarohatlanishi; ko‘zning II-IV darajali kuyishi; bir yoki ikkala ko‘zning to‘liq barqaror ko‘rligi yoki barmoqlarni 2 m. yoki undan kamroq masofadan sanay olmaslik (ko‘zning o‘tkirligi 0,04 va undan past); eshitish a’zolarining ikkala quloqning barqaror karligiga olib keluvchi va vestibulyar buzilganlik yaqqol namoyon bo‘luvchi jarohatlanishi va yaralanishi;

  
  

• yuzning yumshoq to‘qimalarining, yuz skeleti suyaklarining barqaror badbasharalikka olib keluvchi jarohatlanishi va shikastlanishi;

  
  

• qo‘l-oyoqlar funksiyasining barqaror buzilishiga olib kelgan qo‘l-oyoqlar yumshoq to‘qimalari va mushaklari jarohatlanishi;

  
  

• shok holati, ko‘p qon yo‘qotilishi, yog‘ yoki gaz emboliyasi hamda buyrak etishmovchiligini keltirib chiqargan jarohat toksikozi bilan kuzatiladigan jarohatlanish va yaralanishlar;

  
  

• yirik bo‘g‘inlarning, yirik nerv tarmoqlarining magistral qon aylanish tomirlarining jarohatlanishi va yopiq tarzda shikastlanishi;

  
  

• biron-bir a’zoning yo‘qotilishi yoki a’zoning o‘z funsiyasini bajarolmay qolishi (tilning yoki nutq qobiliyatining yo‘qotilishi, qo‘l yoki oyoqning yoxud uning funsiyasining yo‘qotilishi, ishlash layoqatining yo‘qotilishi);

  
  

• xizmat faoliyatiga oid kasbiy omillar ta’siri bilan bog‘liq jarohatlar.

  
  

Barqaror anatomik o‘zgarishlarni keltirib chiqarmagan, funksiyalarining kam darajada buzilishiga olib kelgan jarohatlar, kontuziyalar va yaralanishlar engil darajaga mansub deb baholanadi. Unga quyidagilar kiritiladi:

• bo‘shliqlarga yorib kirmagan jarohatlar va ichki a’zolarni, bo‘g‘inlarni, paylarni, yirik nerv tarmoqlarini va magiatral qon tomirlarini shikastlamagan yaralanishlar;

  
  

• bo‘g‘in bog‘lamlarining qisman yirtilishi;

  
  

• bo‘g‘inlarning beasorat chiqib ketishi;

  
  

• III, IV yoki V barmoqlardan birining travmatik amputatsiya qilinishi;

  
  

• kaftning IV yoki V barmoqlarining kontrakturasi;

  
  

• bitta oyoqning barcha yoki alohida barmoqlarining amputatsiya qilinishi;

  
  

• alohida tos suyaklarining tos xalqasiga, ichki a’zolarga, yirik bo‘g‘inlar va nervlarga ta’sir ko‘rtsatmasdan yopiq shikastlanishi;

  
  

• oyoq va kaft suyaklarining, bitta-ikkita qobirg‘aning, bitta o‘mrovning, bitta elka oldi suyagining yopiq sinishi;

  
  

• I-II darajali sovuq oldirish;

  
  

• tananing 40 foizdan ortiq bo‘lmagan I darajali kuyish, 10 foizdan ortiq bo‘lmagan II-III darajali kuyish;

  
  

• ko‘zning shohpardasida, kon’yuktivida o‘zga jismlarning mavjudligi, ko‘zga yirti kirmagan ko‘rish qobiliyatini vaqtincha yo‘qotilishi bilan bog‘liq jarohatlar, ko‘zning I darajali kuyishi;

  
  

• bosh chanog‘ining miya chayqalishi bilan birgalikdagi yopiq yaralanishi;

  
  

• yuzning yumshoq to‘qimalarining tishlarning sinishi, burun suyaklarining yopiq sinishi. Burun qanotining qisman uzilib ketishi, quloq suprasining qisman uzilib ketishi, jag‘ning yopiq sinishi.

  
  

Baxtsiz hodisalardan ehtiyot shart sug‘urtalashning majburiy turi davlat majburiy sug‘urtasida sug‘urta qildiruvchining sug‘urta manfaatlarini sug‘urta qilishda namoyon bo‘ladi va mazkur sug‘urta turida shartnoma shartlari va tartibi tegishli Qaror bilan belgilab beriladi.