1-mavzu. Shaxsiy kompyuterlarning ta’minoti va uning turlari, Dasturlar va apparat ta’minoti,dasturiy ta’minot

Kontrollerlar va adapterlar – asosiy 
platadan ma‘lumotlarni periferiya qurilmalariga va 
aksincha, periferiya qurilmalaridan asosiy plataga 
uzatuvchi 
qurilmalar. 
Kontrollerlar 
va 
adapterlarning bir necha ko‘rinishlari mavjud. 
Ulardan keng tarqalganlari: 
 videokarta;
 tovush kartasi;
 tarmoq kartasi; 
 modem. 

 
Videoxotira – operativ xotiraning bir 
turi bo‘lib, unda kodlashtirilgan tasvir 
saqlanadi.
Bunday 
xotirada 
saqlanayotgan
ma‘lumotlar bir varakay ikki qurilmaga –
monitor ekrani displeyiga va protsessorga
uzatiladi. Shuning uchun videoxotiradagi
ma‘lumotni protsessorda qayta ishlab, 
monitor 
ekranida 
boshqa, 
yangilangan 
tasvirni ko‘ rish mumkin.
Uzatish tezligi uchta holatga bog‘ liq:
monitorning ko‘rsatish quvvatiga;
monitorda tasvirlanadiga ranglar soniga;
ekranda yangilanadigan tasvirlar 
chastotasiga;

Kuchlanish Bloki –
asosiy tok manbaidan 
kelayotgan 220 V 
(110 V) kuchlanishni
kompyuterning 
konstruktiv 
elementlari uchun 
+12V, +5V va +3,3V 
ga aylantirib 
beruvchi qurilma. 

Monitor axborotni universal chiqaruvchi
qurilma bo‘lib, videokartaga ulanadi.Тasvir
kompyuter formatida (nollar va birlar ketma-
ketligidan iborat) videoxotirada saqlanadi. Kompyuter 
videoxotiradagi 
axborotni 
o’qib, 
uni 
ekranda 
akslantiradi. Zamonaviy monitorlarda tasvirlarning 
yangilanish chastotasi sekundiga 75 ga teng Kinofilmlar 
da, ya’ni televizorda kadrlarning almashinish
chastotasi sekundiga 24 kadrni tashkil etadi 
Statsionar 
kompyuterlarda 
elektron-nurli 
trubkali 
monitorlar ishlatiladi. Bunday monitorlar diagonal
o’lchamlari dyuymlarda (1 dyuym = 2,54 sm)
o’lchanadi. 14, 15, 17 dyuymli va undan yuqori
bo’lgan o’lchamga ega monitorlar ko’plab ishlab
chiqilgan. Biroq bunday monitorlar yuqori statik 
elektr potensiali, elektromagnit nurlanish va radiatsiya 
manbai bo’ lib, inson salomatligiga salbiy ta’sir ko’
rsatishi mumkin.
Shuning uchun bunday 
monitorlar bilan ishlashda sanitariya-gigiyena
talablariga rioya qilish zarur.

Portativ va cho’ntak kompyuterlarida suyuq kristallar 
asosida ishlaydigan yassi monitorlardan foydalaniladi. Keyingi
paytlarda statsionar kompyuterlarda ham bunday monitorlar 
foydalanilmoqda. Ularning imkoniyatlari yuqori bo’lishi bilan
birga inson salomatligiga ta’siri yo’q.
Suyuq kristall asosida ishlaydigan monitorlarda 15 
milliondan ortiq ranglarni tasvirlash mumkin. Bunday
monitorlarni LCD-monitorlar (Liquid Crystal Display suyuq 
kristalli displey) ham deb atashadi. Ularning asosiy
afzalliklari - og’irligi, yassiligi, elektr energiyasini kam iste’mol 
qilishi, inson salomatligiga ta’siri kamligi. Kamchiliklari - narxi 
qimmatligi, tasvir sifatining ekranni turli burchak ostidan qaralishi 
bilan bog’liqligi.
Plazmali monitorlar, plazmali ekranlar, plazmali displeylar [plasma display, plasma display panel -
PDP ] – yassi monitorning bir turi bo’lib, ularda tok o’tkazuvchi ikki panel o’rtasidagi gazni 
ionlashtirish effektidan foydalangan holda tasvir hosil qilinadi. Har bir piksel miniatyurali l yuminissent
lampaga singari qizil, yashil, zangori rangni nurlantiradi. Plazmali monitorlar suyuq kristalli
monitorlarga nisbatan uncha yuqori ko’ rsatkichga ega emas. Nuqta o’ lchami 1 mm ni tashkil etadi. 
Shu bilan birga ularning o’lchami katta bo ‘lishi ham mumkin (1 metr va undan katta). 

Klaviatura axborotdagi belgilarni, shuningdek boshqaruvchi
signallarni kompyuter xotirasiga kiritishda ishlatiladi. 

Manipulyatorlar — ekran ko‘rsatkichini qulay boshqarish imkonini beruvchi maxsus 
qurilma.
Ularga quyidagilar kiradi:
1. Sichqoncha; 2. Тrekbol; 3. Djoystik