1-mustaqil ish
Mavzu: HTML hujjat tuzilishi. HTML ning asosiy teglari, teg attributlari.
HTMLda rasm va jadvallar bilan ishlash teglari. Havolalar va ro‘yxatlar
bilan ishlash teglari. HTML formalar bilan ishlash.
HTML5 da yangi teglar. HTML5 da audio, video va grafika bilan ishlash
teglari.
Ishning maqsadi: talabalarga web dasturlash haqida ma’lumot berish,
HTML tilida web ilovalar yaratishni o’rgatish.
Nazariy qism:
Internet - sayyoramiz miqyosidagi kompyuter tarmoqlarining
birlashmasidir. Agar kosmik stansiya a’zolarining
E-mail dan foydalanishini
inobatga olsak internetning sayyoramiz sarhadlaridan chiqqanini ham ko’rishimiz
mumkin.
Butun dunyo o’rgimchak to’ri WWW (World Wide Web) - bu ko’p sonli
o’zaro bir-biriga bog’langan hujjatlardir. Web sahifada boshqa Web sahifalar bilan
bog’lovchi chekli gipermurojat bo’ladi. Gipermurojat mexanizmini bir necha so’z
bilan izohlash qiyin, lekin kamida bir marta Web sahifaga kirib ishlagan odam
buni darhol tushunadi.
Gipermurojat butunjahon o’rgimchak to’ridan hujjatning URL deb
nomlanuvchi manzilini qidirishda ishlatiladi. Biz bilamizki Web sahifaning asosiy
mohiyati axborotni tacvirlash va uni har bir foydalanuvchi uchun ochib berishdir.
Bunda bir qancha funksional cheklanishlar mavjud, ya’ni
biz oldindan Web
sahifani ko’ruvchining kompyuteri qanday, monitorining imkoniyati qanday va
ko’rish oynasining qanday o’lchamda o’rnatilganligini bilmaymiz. Biz hattoki
foydalanuvchining qanday operasion muhitda ishlayotganini ham bilmaymiz. Web
sahifa esa INTEL mashinada ham Makentoshda ham bir xil ko’rinishda bo’lishi
kerak. Foydalanuvchi o’z operasion muhitida qanday yozuv shriftlar o’rnatganligi
yoki uning videokartasi qancha rangni ko’tara olishi ham malum emas. Yuqoridagi
malumotlarning yo’qligi yoki yetarli emasligi umumaxborot almashish tilining
paydo bo’lishiga to’siq bo’lishi kerak edi, lekin bunday bo’lmadi.
Gap shundaki 1986 yili xalqaro standartlashtirish tashkiloti (ISO) tomonidan
qog’ozdagi hujjatni ekranda tasvirlash imkonini
beruvchi hamma variantlarni
etiborga olgan SGML (Standart Generalired Marko’p Language) tili yaratildi.
Hamma imkoniyatlarni etiborga olgan kuchli sistema ishlab chiqildi.
Web sahifa uchun bu yaxshi yo’l deb hisoblangan edi. Lekin bu til qonun
qoidalari izohi yuzlab sahifalarni egalladi. Bunday til asosida yaratilgan sahifani
tasvirlovchi dasturni ishlab chiqish uchun juda ko’p vaqt ketgan bulardi, shuning
uchun Internet ehtiyoji uchun SGML tilining malum bir qismi tanlab olindi va
HTML (Hyper Text Marko’p Language) deb nomlandi. HTML tilida yozilgan
Web sahifa faylida axborotning qanday tasvirlanishi haqidagi yo’l yo’riqlar ketma
– ket joylashgan bo’ladi. Bu fayl oddiy matnli fayl bo’lib uni maxsus brauzer
datsturlarsiz o’qish qiyin. Grafik rasmlarni esa umumman ko’rib bo’lmaydi chunki
uning o’rnida brauzer dasturga biror rasm kerakligini ko’rsatuvchi TEG turadi.
Agar biz o’z Web sahifamizni yaratmoqchi bo’lsak, albatta HTML tilini yaxshi
bilishimiz kerak bo’ladi.
HTML ning konstruksiyasi TEG lar deyiladi. Brauzer TEG larni oddiy
matnlardan farqlashi uchun ular burchak qavslarga olinadilar. TEG tasvirlash
jarayoni hatti harakatlarining boshlanishini bildiradi.
Agar bu harakat butun
hujjatga talluqli bo’lsa, bunday teg o’zining yopiluvchi juftiga ega bo’lmaydi. Juft
teglarning ikkinchisi birinchisining harakatini yakunlaydi. Masalan, har bir Web
sahifa
tegi bilan boshlanib
tegi bilan yopilishi kerak.
Etibor
bergan bo’lsangiz yopiluvchi teg ochiluvchidan « / » belgisi bilan farq qiladi. Teg
nomlari katta yoki kichik harflar bilan yozilishi mumkin, bularni brauzer bir xil
qabul qiladi. HTML tilida boshqa kompyuter tillaridagi kabi izoh berish
imkoniyati mavjud. Izoh quyidagi «<- - » va «- ->» belgilar orsiga yoziladi.
Masalan:
<-- Bu izox -->
Har qanday Web sahifa ikkita qismdan tashkil topadi. Bular sarlavha qismi va
asosiy qism. Sarlavha qismida Web sahifa
haqidagi malumot joylashadi, asosiy
qismda esa Web sahifaning mazmuni bilan tasvirlanish qoidalari joylashadi.
Sarlavha qismi quyidagi ochiluvchi
va yopiluvchi
teglari orasida
joylashadi. Asosiy qism esa
va
Asosiy qism
va
Mening bu sahifamga kiruvchilarga alangali salom
tegi bir qancha qo’shimcha parametrlarga ega. Bu parametrlar
tegning ochiluvchi qismida joylashadi. Parametrlar ikki qismdan iborat bo’ladi:
parametr nomi va parametr qiymati. Masalan
bgcolor parametri tasvirlanayotgan
Web sahifa fonining rangini belgilaydi.
Masalan:
Parametrlarning satrli qiymatlari qo’shtirnoq ichida yoziladi. Biz quyida <
body>
tegining parametrlari bilan tanishamiz.
Background - fon sifatida biror bir grafik tasvirdan foydalanish.
Parametr
qiymati sifatida grafik tasvir joylashgan manzil (URL) beriladi.
Text - tasvirlanayotgan matn rangi.
Link - Web sahifadagi matnli gipermurojat rangi.
Vlink-foydalanuvchi tomonidan oldin murojat qilingan gipermurojat rangi.
Alink - foydalanuvchi tomonidan tanlangan gipermurojat rangi.
Lang – Web sahifa matni yozilgan tilni aniqlash.
