“Kibernetik ludomaniya” Hozirgi kunda texnik taraqqiyotlar kun sayin o’zgarib bormoqda.
Hattoinki uyali telefonlar yoshi keksalarimizda bo’lishligi ajablanadigan holat bo’lmay qoldi. Biz
va farzandlarimiz ham zamonamiz taraqqiyotlariga hamnafas bo’lib bormoqdamiz.
Zamonaviy
taraqqiyotlardan biri imkoniyatlari keng bo’lgan internetdan barcha foydalanmoqda. Ammo biz
musulmonlar har bir berilgan ne’matlardan Xudoi taologa gunohkor bo’lmaydigan darajada
foylanishimiz zarur. CHunki faqat halol narsalargina inson hayoti uchun foydali, aksi esa zarar.
Har qadamda internet kafe yoki kompyuter klubi. O’ziga to’qroq
oilalar esa farzandlariga
kompyuter sovga qilishyapti. Achinarli tomoni esa ushbu zamonaviy texnika yutug’ini bolalarimiz
o’yin o’ynaydigan yoki kino ko’radigan vosita sifatida qabul qilishadi. Istalgan kompyuterxonaga
kiring, hali maktabga bormaydigan mittivoylardan tortib, darsdan qochgan «quyon»largacha
berilib o’yin o’ynashayotgan bo’lishadi. Dunyoqarashlarining kengayishi hamda ilm saviyasining
ko’tarilishiga sababchi bo’ladigan kitob o’qish qayda qoldi.
YAqin o’n yil ichida tibbiyot xodimlari dunyoda yangi bir kasallik paydo bo’lganini
aniqlashdi. Ludomaniya – xuddi piromaniya kabi ruhiy kasallikdir. “Kibernetik ludomaniya”
tushunchasi jahon meditsina amaliyotiga rasman kiritilgan kasallik nomi. Kiberludomaniya –
kompyuter o’yinbozligi. Kompyuter o’yinlariga haddan ortiq bog’lanib
qolishning asoratlari
yoshlarning hayot tarzida, jismoniy va ma’naviy sog’lig’ida namoyon bo’ladi.
“Ota-onalar bolalarini televizorda beriladigan yomon narsalardan chalg’itish uchun ularga Game
Boy o’yin moslamasini olib berishadi. Bizningcha bog’lanish ana shundan boshlanadi.
Kiberludomaniya hatto 8 yoshli bolalarda ham kuzatilmoqda”, - deydi Gollandiya
kiberludomaniyadan davolovchi kasalxona bosh vrachi Kit Bekker.
Bekker gospitaliga tushgan kasallaridan biri – 28 yoshli Xan van der Xeyden: “Men 8 yoshimdan
video o’yinlariga bog’lanib qolganman. Bir kunda 14 soatgacha o’ynardim. O’zimni tutib turish
uchun narkotik iste’mol qilardim”, degan.
Ma’lumotlarga
qaraganda, eng “geymerlashgan” mamlakatlardan biri – Koreyada har yili
o’yinbozlikdan 7 kishi halok bo’layotir. 38 yoshli bir kishi o’n kun uzluksiz o’ynagan. Faqat uxlab
olishga tanaffus qilgan, xolos. SHifokorlar uni yuragi yorilib... o’lgan holda topishgan.
Yekaterinburglik bir o’smir 12 soatlik uzluksiz o’yindan
keyin miya insultidan vafot
qilgan. “Bolalarda miyaning bunday jarohatlanishi kamdan kam uchraydi. O’yin paytidagi
uzluksiz ruhiy zo’riqishdan bola miyasining qon bilan ta’minlanishi buzilgan. Boshi aylangan.
Biroq, jazavaga tushgan o’smir o’zini o’yindan to’xtata olmagan. U o’zining o’layotganini bilib
tursa ham o’yinni to’xtatmagan. Zo’riqishdan miya tomirlari yorilib ketgan. Miyaga qon kelmay
qolgan. O’smir o’layotib ham o’ynayvergani kishini hayratlantiradi, - degan yekaterinburg bolalar
kasalxonasining narkologiya bo’limi mudiri Aleksey Sulimov. O’rni
kelganida kompyuter
o’yinlarining yana bir zarari haqida to’xtalib o’tsak. Internet kafelariga yoki pleysteyshn klublariga
borsangiz bolalar o’ynayotgan o’yinlarga bir nazar solib ko’ring, dahshatning o’zginasi.
O’yinlarning aksariyat qismi jangovar ruhda bo’lib, maqsad raqibni qirish. Tish-tirnog’igacha
qurollanib, hujum uyushtirish va dushmanning qizil qoni har tomonga sachrashi bolalarga olam-
olam zavq bag’ishlayapti. Ruhshunoslarning fikri, bunday o’yinlar bola ruhiyatiga salbiy ta’sir
ko’rsatadi, uni asabiy va tajovuzkor qilib qo’yar ekan. Zararli va ta’qiqlangan o’yinlar deganda
hayosiz, avrati ochiq ayol-qizlar yoki oshiq-ma’shuqlar ishtirok etadigan, o’pishadigan, xochni
ulug’laydigan, sehrgarlarni zo’r qilib ko’rsatadigan, musulmonlarga qarshi urushadigan o’yinlar
nazarda tutiladi. Qimorbozlik, berahmlik, qotillik va bosqinchilikni targ’ib qiladigan o’yinlar esa
yoshlar ongida salbiy asoratlar qoldiradi. Bunday yolg’on to’qimalar
bolalarning tasavvurini
chulg’ab oladi va o’zidagi bor qobiliyatni rivojlantirishdan chalg’itadi.
O’zimizning milliy o’yinlarimiz bolalarimizning fe’l-atvori, jismoniy va ma’naviy shakllanishi
uchun “mashq maydoni” vazifasini bajargan. Farzandlarimiz do’stlik, mardlik, qiynalib bo’lsa-da
g’alabaga erishishning ilk nashidalarini tuyishgan.
YOshlarimiz ham ma’nan, ham jismonan sog’lom bo’lsa, kelajagimiz baxtli va porloq bo’ladi.
Xulosa o’rnida shuni aytish joizki, mediato’yingan jamiyatning har bir a’zosi yoshi, jinsi,
kasb-kori va ijtimoiy kelib chiqishidan qat’iy nazar mediaga nisbatan tanqidiy fikrlash
ko’nikmasiga ega bo’lishi lozim. Mazkur ko’nikma insonlarni nafaqat zararli axborotlardan balki
ortiqcha axborotlardan ham himoya qiladi. CHunki ortiqcha axborot
ham bir kun kelib zararli
axborotga aylanishi mumkin.
