|
1. Vertual olam va manipuliyatsiya. Kompyutr o`yinlarining ruhiy va jismoniy xatarlariBog'liq 12-seminarVideo O’yinlar 1980-yillarning boshidan beri mavjud bo’lgan video o’yinlar faqat yosh
media iste’molchilar orasida mashhur bo’ldi. Bugungi o’yinlar yuqori darajada real landshaftlar
va fizika simulyatsiyalarini o’z ichiga olgan uch o’lchovli o’yin o’ynashni va tarmoq ulanishi
orqali boshqa o’yinchilar bilan raqobatlashish imkoniyatini ham beradi. Buning uchun ilg’or
grafikalar va protsessorlardan foydalaniladi. Zamonaviy video o’yinlar immersiv, hayajonli va
borgan sari interaktivdir. O’yinchilar hayotga o’xshash grafikalar va tovushlar tufayli o’zlarini
haqiqatan ham vaziyatga tushib qolgandek his qilishadi. Video o’yinlar orqali yoshlar o’zlarining
go’yo o’yinlarini kengaytirishlari mumkin, chunki ular askar, musofir, poyga mashinasi
haydovchisi, ko’cha jangchilari va futbolchiga aylanadi.
Bugungi kunda mashhur o’yin konsollari orasida “Nintendo Wii”, “Microsoft Xbox 360”
va “Sony Playstation III” mavjud. “Nintendo Wii” kabi mobil o’yinlarni o’ynash imkonini
beruvchi qo’lda ushlab turiladigan konsollar ham mavjud. Bundan tashqari, ba’zi video o’yinlarni
shaxsiy kompyuterlarda ham o’ynash mumkin. Aksariyat video o’yinlar ekrandagi belgilarni
boshqarish uchun tugmalar, joystiklar va boshqa qurilmalarga ega qo’lda ushlab turiladigan
qurilmadan foydalanadi. Biroq, yangi o’yin tizimlarida harakatni aniqlovchi sensorlar, masalan,
akselerometrlar o’yinchilarni o’yin faoliyatini yakunlash uchun butun tanasini harakatga
keltirishga undaydi.
Mana shunday cheksiz tur va ko’rinishdagi media mahsulotlarni iste’molchi hukmiga
havola etayotgan media makonda adashib qolmaslik, axborot xurujidan himoyalanish,
manipulyatsiya ta’siriga tushib qolmaslik uchun tanqidiy fikrlash ko’nikmasi zarur hisoblanadi.
Tanqidiy fikrlash - qabul qilinayotgan yoki mavjud axborotlar, qarashlar, farazlarga
tanqidiy va tahliliy yondashish. Mantiqiy analiz qilib ko’rish. Subektiv va xolis axborotlarni
ajratish. Fakt va fikrlarni farqlay olish.
SHu o’rinda tanqidiy fikrlash deganda negativ fikrlash nazarda tutilmasligiga alohida
e’tibor qaratish lozim bo’ladi. Mazkur ko’nikmani yosh media iste’molchilarda to’g’ri va
mukammal shakllantirish orqali quyidagi muammolarni bartaraf etishga erishish mumkin.
–
Axborot olamida aldanib qolish yoki o’zi bilmagan holda boshqalar tomonidan
boshqarilishning oldini olishda;
–
CHeksiz axborotning qaysi biri yolg’on, qaysi esa rost, qaysi biri nayrang, qaysi
biri esa samimiy ekanini ajratish borasida to’g’ri
fikr yurita olmaslikda;
–
Turli salbiy birlashmalar va guruhlar tuzog’iga tushib qolishda.
Media iste’molida tanqidiy fikrlashni qo’llashning 5W+H
metodikasi
quyidagi
savollarni berish orqali axborotlarni tahlil qilish, baholash, saralash va foydalanishda to’g’ri
yo’ldan borishga yordam beradi:
1.
Kim?
2.
Nima?
3.
Qachon?
4.
Qayerda?
5.
Qanday qilib?
6.
Nima uchun?
Yuqoridagi savollar nuqtai nazaridan har bir media mahsulotga yondashish iste’molchiga
axborotning ichiga chuqurroq kirish, uning ostida yashiringan g’oyalarni anglash va axborotning
zarurlik darajasini baholash imkoniyatini beradi.
|
| |
