11. SHARQIY OSIYO MAMLAKATLARI QANDAY DARYOLARDAN SUG’ORISHDA FOYDALANISHINI, ASOSIY DEHQONCHILIK TARMOG’I VA CHORVACHILIK TARMOQLARI RIVOJLANGAN MAMLAKATLARNI ANIQLASH.
Sharqiy Osiyoda joylashgan mamlakatlar, odatda, suv resurslaridan foydalanish va qishloq xo‘jaligi sohasida muhim faoliyat bilan shug‘ullanadi. Suv manbalaridan sugʻorish, dehqonchilik va chorvachilikning turli turlari mintaqaning iqtisodiy tuzilmalarini shakllantiruvchi muhim dehqonchilik va chorvachilik faoliyatidir. Mana bu mavzu bo'yicha ba'zi misollar:
O‘zbekiston:
Suv resurslaridan foydalanish: Oʻzbekistonda sugʻorish maqsadida Amudaryo va Sirdaryo kabi yirik daryolardan keng foydalaniladi. Qishloq xoʻjaligi maydonlarining aksariyati shu daryolar suvi bilan sugʻoriladi.
Dehqonchilik: Paxta, gʻalla, paxta, meva-sabzavot kabi qishloq xoʻjaligi mahsulotlari Oʻzbekistonning asosiy qishloq xoʻjaligi mahsulotlari hisoblanadi. Mamlakat keng miqyosda paxta yetishtirish bilan mashhur.
Tojikiston:
Suv resurslaridan foydalanish: Tojikiston oʻzining togʻli geografiyasi tufayli koʻplab daryo va koʻllarga ega. Bu suv resurslari qishloq xoʻjaligi maydonlarini sugʻorishda muhim oʻrin tutadi.
Dehqonchilik: Tojikistonda gʻalla, paxta, meva-sabzavot kabi qishloq xoʻjaligi mahsulotlari yetishtiriladi. Biroq, iqtisodiy qiyinchiliklar bu sohaga ta'sir qilishi mumkin.
Qozog'iston:
Suv resurslaridan foydalanish: Irtish, Irtish va Seyxun daryolari kabi suv resurslari Qozogʻiston qishloq xoʻjaligida muhim oʻrin tutadi. Sug'orish tizimlari yirik qishloq xo'jaligi maydonlarini sug'orish uchun ishlatiladi.
Dehqonchilik va chorvachilik: Qozog‘iston bug‘doy, arpa, qand lavlagi va chorvachilik mahsulotlari yetishtirishda katta imkoniyatlarga ega. Ayniqsa, qoramol va qo‘ychilik muhim o‘rin tutadi.
12. JANUBI SHARQIY OSIYO URBANIZATSIYASI VA DEMOGRAFIK JARAYONLARIGA TA’RIF BERISH.
Janubi Sharqiy Osiyo umuman geografik va madaniy jihatdan boy hudud bo‘lib, muhim tarixiy, iqtisodiy va demografik o‘zgarishlarga guvoh bo‘lgan. Bu mintaqaga turli mamlakatlar, masalan, Afg'oniston, Pokiston, Eron, Hindiston va boshqalar kiradi. Quyida Janubi Sharqiy Osiyodagi urbanizatsiya va demografik tendentsiyalarni tushunish uchun asosiy elementlar keltirilgan:
Urbanizatsiya:
Katta shaharlar: Mintaqadagi yirik shaharlar odatda aholi zichligi va iqtisodiy faoliyat yo'naltirilgan joylardir. Masalan, Liver (Pokiston), Tehron (Eron), Dehli (Hindiston) kabi shaharlar iqtisodiy, madaniy va ijtimoiy jihatdan muhim markazlardir.
Sanoat rivojlanishi: Ba'zi hududlarda sanoat rivojlanishi bilan o'sib borayotgan shaharlar mavjud. Masalan, Karachi mintaqadagi yirik iqtisodiy va sanoat markazi hisoblanadi.
Demografik jarayonlar:
Aholining o'sishi: Aholining o'sishi odatda Janubi Sharqiy Osiyoda kuzatilmoqda. Bu yoshlarning katta qismini o'z ichiga oladi, bu esa iqtisodiy va ijtimoiy dinamikaga ta'sir qiladi.
Migratsiya harakati: Mintaqadagi ichki migratsiya va transchegaraviy migratsiya demografik tuzilishga ta'sir qiluvchi muhim omillardan biridir. Masalan, Afg'onistondagi mojarolar tufayli qochqinlar harakati bor.
Madaniy xilma-xillik:
Etnik guruhlar: Janubi Sharqiy Osiyoda turli etnik guruhlar yashaydi. Har bir mamlakatda turli etnik guruhlarning mavjudligi madaniy xilma-xillikni oshiradi.
Til va din: Mintaqadagi mamlakatlarda turli tillar va dinlar mavjud. Masalan, Eronda fors tilida, Pokistonda esa urdu va boshqa tillar keng tarqalgan. Din nuqtai nazaridan mintaqada islom dini asosiy din hisoblanadi, ammo turli xil sekta va e'tiqodlar ham mavjud.
Iqtisodiy tuzilma:
Qishloq xoʻjaligi va chorvachilik: Janubi Sharqiy Osiyoning koʻplab hududlarida dehqonchilik va chorvachilik muhim daromad manbai hisoblanadi. Ayniqsa, sug'orish dehqonchiligi va an'anaviy dehqonchilik usullari bu hududlarda keng tarqalgan.
|
