Ekran E da elektronlar
faqatgina tirqish
to’g’risidagi sohagagina emas, balki difraksiya hodisasini
harakterlovchi qonuniyatlarga xos ravishda ekranning
barcha
sohalariga
tushadi.
Ekranga
tushayotgan
elektronlar zichligining OX o’qi bo’ylab taqsimoti
rasmda punktir chiziq bilan tasvirlangan. Rasmdan
ko’rinishicha, bu egri chiziq bitta
tirqish tufayli vujudga
keladigan parallel nurlardagi difraksion manzarani
eslatadi. Haqiqatdan, tirqish to’g’risida birinchi tartibli
maksimum,
1
burchak ostida esa 11.4-rasm
birinchi
tartibli minimum kuzatiladi.
1
burchak, tirqish kengligi
x va elektron uchun de-Broyl to‘lqinining uzunligi
=h/r lar orasidagi bog’lanish difraksion minimum
shartini qanoatlantiruvchi quyidagi ifoda bilan boғlangan:
x
p
h
x
1
sin
(11.4)
Kuzatilayotgan difraksion manzaraga elektronni mexanik zarra
deb tasavvur qilish asosida
yondashaylik. Mexanik zarraning har ondagi holati uning o’rni (ya’ni koordinatasi) va impulsi orqali
ifodalanishi lozim. Tirqishdan o’tayotgan paytdagi elektronning koordinatasi sifatida tirqishning
koordinatasini olish mumkin. Koordinatani bunday usul bilan aniqlash tufayli vujudga kelgan
noaniqlik tirqish kengligi
x ga teng. Tirqishdan o’tish chogidagi elektron impulsi r bo’lsin.
Tirqishdan o’tgach, elektronlarning bir qismi boshlangich yo’nalishdan farqli yo’nalishda
tarqaladi
(shuning uchun ham bizga tanish bo’lgan difraksiya hodisasi kuzatiladi). Boshlanich yo’nalishdan farq
qilib (ya’ni yon tomonlarga ogib) tarqalayotgan elektronlar impulslarining OX o’qi yo’nalishidagi
tashkil etuvchilari (ya’ni
r
x
lar) o’gish burchagiga proporsional bo’ladi. Agar faqat birinchi tartibli
maksimumni vujudga keltiruvchi elektronlar bilan qiziqsak,
r
x
ning eng katta qiymati quyidagi
