|
11-Mavzu: Kriptografiyaning qo`llanish usullari. Reja Kriptografiya va uning masalalari
|
| Sana | 11.04.2024 | | Hajmi | 35.7 Kb. | | #193294 |
Bog'liq O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta\'lim vazirligi o-fayllar.org, 1702441124, 55, elyor, Извлеченные страницы из portal.guldu.uz-Mintaqaviy iqtisodiyot, G’afur G’ulomning nasriy asarlari o’zbek bolalar adabiyotining a-1, MUSTAQIL ISH TOPSHIRIQ SUN IY I (1), glassar, 11-Seminar mashg\'ulot.Muhandislik ijodkorligi.
11-Mavzu: Kriptografiyaning qo`llanish usullari.
Reja
1.Kriptografiya va uning masalalari
2. Simmetrik va nosimmetrik kodlashtirishlar
3. Kriptoanalitik xujumlar
Axborotlarni boshkalar o’kishidan saklash maksadida maxsus kalit yordamida
kodlashtirish kriptografiya deb ataladi.
Kriptografiya uzok yillar davomida xarbiy maksadlarda qullanilib kolgan. ANB
(Agenstvo natsionalnoy bezopastnosti (AKSH) 4 noyabr 1952g tashkil topgan)
AKSH prezidentining maxsus buyrugiga binoan barcha chet davlatlardan
kelayotgan xatlar va axborotlarni tekshiradi.
1995 yil 3 aprelda Rossii prezidenti N 334 karoriga muvofik turli xil litsenziyaga
ega bo’lmagan vositalar yordamida axborotlarni kodlashtirishni takikladi. SHundan
keyin axborotlarni kodlashtirish bo’yicha davlat standarti kiritildi.
Ochik tekstni R xarfi bilan belgilaymiz. Bu tekst fayli, tasvir, maxsus tovush
yoki x.k. bulishi mumkin. Bu axborotlar komp’yuterda ikkilik kod kurinishida
ifodalanadi. SHifrlangan tekst S xarfi bilan belgilanadi.
SHifrtekstning xajmi ba’zan ochik tekst xajmiga teng bulishi mumkin.
SHifrlangan tekst komp’yuter tarmog’i kanallari buylab uzatilishi yoki xotirada
saklanishi mumkin. SHifrlash funktsiyasi Ye ni kuyidagicha yozish mumkin.
E(R)=S
SHifrni ochish funktsiyasini D xarfi bilan belgilasak,
D (S)=R
D (E(R))=R
Kriptografiya kuyidagi masalalarni yechilishini ta’minlashi kerak.
o autentifikatsiya kabul kiluvchi shunga ishonch xosil kilishi kerakki ma’lumot anik
bir yuboruvchidan bulishi shart. Boshka bir nom bilan yolgon ma’lumot
yuborilmasligi kerak;
o butunlik. Uzatish paytida axborot o’zgarmasligi;
o inkor kilmaslik (neosporimost) Ma’lumotni yuboruvchi o’zi ekanini tasdiklashi.
9.2. Simmetrik va nosimmetrik kodlashtirishlar
SHiflashtirish algoritmlari 2 turga bulinadi:
❑
simmetrik shifrlashtirish;
❑
ochik kalitli (nosimmetrik) shifrlashtirish.
1) Simmetrik shiflashtirishda axborotni kodlashtirish va uni kayta ochish uchun
bitta kalitning o’zidan foydalaniladi. Bu usul foydalanilganda kabul kiluvchi va
yuboruvchi oldindan kaysi kalit ishlatilishini kelishib olishlari kerak.
E(R)=S
D(S)=R
Simmetrik algoritmlar yerdamida shifrlash 2 turga bulinadi:
Ulardan biri ochik matnni bitma-bit kayta ishlaydi, ikkinchisi ochik matnni bir necha
bitli bloklarga buladi. Birinchi turdagisi potokli shifrlash, ikkinchisi blokli
shifrlash deyiladi.
Zamonaviy komp’yuter algoritmlarida blok uzunligi 64 bitni tashkil kiladi.
2) Ochik kalitli shifrlashtirish (Nosimmetrik shifrlash). Bunday usul yordamida
shifrlashtirilganda ochik tekstni shifrlash uchun ishlatilgan kalit uni ochishda
ishlatiladigan kalitdan fark kiladi. Bundan tashkari shifrlash kalitini manfiy saklab
turishga xojat yuk. Undan xoxlagan mijoz o’z ma’lumotlarini shifrlashdi ishlatishi
mumkin. SHuning uchun shifrlash kaliti ochik kalit va shifrni ochadigan kalit,
yashirin yoki yopik kalit deb ataladi.
|
| |
