1. Mashinada sut sog’ish texnologiyasi
15-ma`ruza. Sigirlarni sog’ishni mexanizaciyalash
Reja:
Mashinada sut sog’ish texnologiyasi.
Sog’ish apparatlari.
Sog’ish qurilmalari.
1. Mashinada sut sog’ish texnologiyasi
Sigirlarni sog’ishning 3 ta usuli mavjud: tabiiy - buzoqning elinni so’rishi; qo’lda - sog’uvchining qo’li bilan elindan sutni siqib chiqarishi; mashinada - sog’ish apparatida sutni so’rish va siqib chiqarish. Mashinada sog’ish operator mehnatini engillashtiradi va ish unumdorligini bir necha marta ko’taradi; toza, sifatli va tannarxi past sut olishni ta`minlaydi.
Mashinada sut sog’ishda ikkita ish bajariladi:
Sigirni sut berishga tayyorlash.
Sutni sog’ib olish.
Ko’rinib turibdiki, birinchi ish zootexnik masala bo’lsa, ikkinchisi muhandislik masalasi hisoblanadi.
Mashinada sut sog’ish jarayoni quyidagi ishlarni o’z ichiga oladi:
Tayyorlash (elinni iliq suv bilan yuvish apparatni ishga tushirish sog’ish stakanlarini elinga taqib qo’yish). Bu ishlar uzog’i bilan 60 s ichida bajarilishi lozim.
Asosiy (mashinada sog’ish), mashinada ikkilamchi sog’ishni hisobga olgan holda bu ish 4...6 min davomida tugallanishi kerak.
Tugallash (apparatni o’chirish sog’ish stakanlarini elindan olish).
Sog’ish stakanlari (6.1-rasm) sog’ish apparatining ishchi organi hisoblanadi va u bir yoki ikki kamerali bo’lishi mumkin. Hozirda ikki kamerali sog’ish stakanlari ishlatiladi. Sog’ish stakanining fiziologik jihatdan bir xil ko’rinishdagi ta`siri vaqti takt, har xil ko’rinishda ta`sir etilgan taktlar majmuasining vaqti esa cikl yoki pulьs deyiladi. İkki kamerali sog’ish stakani ikkita cilindrdan tashkil topgan: tashqi metall gilьza va ichki rezina quvurchasi, ya`ni - so’rish rezinasi. Ushbu ikki cilindr ikkita kamerani tashkil qiladi: devorlararo va pastki so’rish kameralari. Agar ikkala kamerada ham vakuum mavjud bo’lsa, so’rish rezinasi hech qanday deformaciyaga uchramaydi, ya`ni to’g’ri turadi. Elindagi bosim katta, pastki so’rish kamerasida esa vakuum bo’lganda sut elindan otilib chiqadi va so’rish takti yuz beradi. Ma`lum bir vaqtdan keyin devorlararo kamerada bosim ko’tarila boshlaydi va atmosfera bosimigacha etadi. Devorlararo va pastki so’rish kameralarida bosimlar farqi yuzaga keladi. Natijada so’rish rezinasi siqilib emizikni ham qisadi, sfinkter yopiladi. Sutning oqib chiqishi to’xtaydi va qisish takti ro’y beradi. Birozdan so’ng devorlararo kamerada atmos-fera bosimi yana kamaya boshlaydi va so’rish rezinasi to’g’rilanib cikl qaytariladi. Bu ko’rinishdagi sog’ish apparatlari ikki taktli deb ataladi.
Uch taktli sog’ish apparatlarida siqish taktidan keyin pastki so’rish kamerasiga havo yuboriladi va dam olish takti ro’y beradi.
6.1-rasm. İkki taktli (a) va uch taktli (b) sog’ish apparatlari ikki
kamerali stakanlarining ishlash sxemasi:
1-rezinali manjet; 2-stakan; 3-so’rish rezinasi; 4-ulash halqasi; 5-kuzatish konusi; 6-patrubka; 7-mahkamlash halqasi
Mashinada sog’ish texnologiyasiga quyidagi zootexnik talablar qo’yiladi.
Sigirlar sut berishga tayyor bo’lmasdan sog’ish stakanlarini elinga taqish man etiladi.
Tayyorlash ishlari 60 s mobaynida bajarilishi shart.
Mahsuldorligi yuqori bo’lgan sigirlar 4...6 min ichida 30...35 g/s (2 l/min) tezlikda sog’ib olinishi kerak.
Sut eng ko’p sog’ilayotgan paytda pastki so’rish kamerasidan sutni peshma-pesh olib ketilishini ta`minlanishi zarur.
Qo’lda qayta sog’ilmasdan hamma sut mashinada sog’ib olinishiga erishish zarur.
Sog’ish tugagandan keyin sog’ish stakanlarini elinda qoldirish ma`n etiladi, chunki sigirlar mastit bilan kasallanishi mumkin. Uch taktli sog’ish apparatlari qo’llanilganda bu talab zarur emas va sog’uvchi ko’proq sigirga xizmat qilishi mumkin.
| 