2- mavzu. Parafinlar. Olefinlar. Quyi va yuqori olefinlar. Piroliz va kreking jarayonlari texnologiyasi

Kreking. Kreking jarayonida yuqori temperaturada qaynaydigan neft fraksiyasining katta molekulalari kichik molekulalarga ajraladi, natijada benzin va alkenlar hosil bo'ladi. Kreking 3 turga bolinadi: gidrokreking, katalitik kreking va termik kreking.

• 
  Kreking. Kreking jarayonida yuqori temperaturada qaynaydigan neft fraksiyasining katta molekulalari kichik molekulalarga ajraladi, natijada benzin va alkenlar hosil bo'ladi. Kreking 3 turga bolinadi: gidrokreking, katalitik kreking va termik kreking.
  

Gidrokreking. Bu jarayonda krekinglanayotgan fraksiya juda yuqori bosim va vodorod ishtirokida qizdiriladi. Buning natijasida yirik molekulalar parchalanadi, vodorod birikishi sodir bo'ladi va kichik o'lchamdagi to'yingan molekulalar hosil bo'ladi. Gazoyl va og'ir fraksiyalardan benzin olish uchun gidrokreking jarayoni qo'llaniladi.

• 
  Gidrokreking. Bu jarayonda krekinglanayotgan fraksiya juda yuqori bosim va vodorod ishtirokida qizdiriladi. Buning natijasida yirik molekulalar parchalanadi, vodorod birikishi sodir bo'ladi va kichik o'lchamdagi to'yingan molekulalar hosil bo'ladi. Gazoyl va og'ir fraksiyalardan benzin olish uchun gidrokreking jarayoni qo'llaniladi.
  

Termik kreking. Yumshoq yoki qattiq paraflnlarni termik krekingi sanoatda n-C5-C20 uglevodorodli olefinlar olish uchun qo'llaniladi. Texnologiyasi bo'yicha bu ishlab chiqarish neft mahsulotlari pirolizi va termik krekingiga o'xshaydi. Parchalanish trubkali pechlarda 550 °C da olib boriladi. Olefmlarni hosil bo'lishini ko'paytirish uchun suv bug'i qo'llaniladi. Oraliq reaksiyalarni oldini olish uchun kreking jarayoni 20-25% parafinlar hosil boiguncha olib boriladi va yengil fraksiyalar ajratilgandan so'ng, yana jarayonga qaytariladi.

• 
  Termik kreking. Yumshoq yoki qattiq paraflnlarni termik krekingi sanoatda n-C5-C20 uglevodorodli olefinlar olish uchun qo'llaniladi. Texnologiyasi bo'yicha bu ishlab chiqarish neft mahsulotlari pirolizi va termik krekingiga o'xshaydi. Parchalanish trubkali pechlarda 550 °C da olib boriladi. Olefmlarni hosil bo'lishini ko'paytirish uchun suv bug'i qo'llaniladi. Oraliq reaksiyalarni oldini olish uchun kreking jarayoni 20-25% parafinlar hosil boiguncha olib boriladi va yengil fraksiyalar ajratilgandan so'ng, yana jarayonga qaytariladi.
  
• 
  Kreking jarayonida 20% gacha gaz va suyuq uglevodorodlar (C5 va yuqori) shuningdek, 1-2% koks hosil bo'ladi. Suyuq uglevodorod mahsulotlari katta qiziqish uyg'otadi, ularni gazdan ajratish va haydash natijasida turli fraksiyalar olinadi.
  
• 
  Parafinni kreking jarayoni natijasida hosil bo'lgan suyuq mahsulotlar fraksiya tarkibini quyidagi ma'lumotlar orqali ko'rish mumkin, %:
  
• 
  140°C (C5-C8) 20; 180-240°C (C11C13) 11-13
  
• 
  140-180°C (C9-C10)...10-15; 240-320°C (C14-C18)...14-16
  
• 
  Ushbu fraksiyalardagi olefinlar miqdori 70-80% tashkil qiladi. Ulardan 90-95% zanjir oxirida qo'shbog'i bo'lgan olefinlar, ya'ni a-olefinlar tashkil qiladi, sirt-faol moddalar sintezida ular muhim o'rinni egallaydi.