2-3 Mavzu. Analitik usul validatsiyasining validatsion parametrlari. Dori vositalarini “Chinligi”, “Tozaligi” va “Miqdoriy tahlilining” validatsion parametrlari

1. 
   Norsulfazol, anestezin, novokain dori vositalarini nitritometrik usulda miqdoriy taxlil usulini validatsion parametrlarini aniqlash.
   
2. 
   Norsulfazor, anestezin, novokain miqdoriy taxlilini aniqlilik, chiziqlilik va xususiylik aniqlash tartibini bayonnoma tarzida rasmiylashtirishi
   
3. 
   Norsulfazor, anestezin, novokain miqdoriy taxlilini aniqlilik, chiziqlilik va xususiyligini aniqlash uchun validatsion gurux tashkil qilish.
   
4. 
   Validatsion gurux raxbari tomonidan ishni taqsimlash va laboratoriya ishini bajarish
   
5. 
   Olingan natijalarni xisobot tarzida rasmiylashtiriladi, validatsion gurux raxbariga topshirish va olib borilgan ishlar yuzasida gurux o‘qituvchisi tomonidan baxolash.
   

Tayanch iboralar: Maxsulot, qadoqlov vositasi, yordamchi moddalar, saqlash va transportirovka qilish. Personalni doimiy ravishda malakasini oshirish. Asbob uskunalarni xolatini nazorat qilish. Personalning shaxsiy gigienasi. Texnologik jarayonlarning nazorati. Xona nazorati. Tayyor va yarim maxsulotlar nazorati.

Uslubning xususiyligi subustansiyaning, qo’zg’aluvchan fazaning, erituvchining, plattseboning va boshqa yot aralashmalarning xromatagrammalarini olish bilan isbotlanadi. Yot aralashmalar bo’lmagan taqdirda boshqa maqsadlarda olingan xramatogrammalardan (stabilligini aniqlash maqsadida) ham xususiylik tavsifini baholash uchun foydalanish mumkin.

b) Chiziqlilik

Tanlab olingan qo’llanish diapazonida tekshiriluvchi modda eritmasining kontsentrattsiyasi bilan detektor ko’rsatkichi (javob omili) orasidagi nisbatlarning to’g’ri proportsional bog’liqlikda ekanligi uslubning chiziqliligini aniqlash orqali isbotlanadi.

Uslubning chiziqliligiga tekshiriluvchi eritmadagi moddaning kontsentratsiyasi 8⁰- 12⁰gacha bo’lgan xolatlarda aniqlanadi.

Bunda kamida 5 xil kontsentratsiyalardagi eritmalar o’lchanib, xar-bir tahlil uchun bir nechta qiymatning o’rtacha arifmetik miqdoridan foydalaniladi. Eritmaning kontsentratsiyasi bilan detektor signali orasidagi munosabatning chiziqliligi qulay regression tenglama (masalan kichik kvadratlar usuli) yordamida baholanadi. Usul chiziqligining tavsifi korelyatsiya koeffitsienti, to’g’ri chiziqning og’ishi va ordinat o’qidagi bo’lak kattaligi bilan ifodalanadi. Chiziqlilikni baholashda qo’shimcha ma’lumot sifatida grafik tasvir va olingan qiymatlarning regression chizig’idan ham foydalanish mumkin.

Agar ,miqdorini aniqlash” ko’rsatgichining nazorati uchun bitta nuqta bo’yicha kalibrlash ko’zda tutilgan bo’lsa ordinat o’qidagi ishonchlilik diapazon bo’lagi nul nuqtadan o’tishi kerak. Bunday xolatlarda ,,ishlab chiqaruvchi” firma usulning chiziqliligini 10%dan 120% oralig’idagi kontsentratsiyada baxolaydi. Chiziqlilik funktsiyasi bilan bir qatorda detektorlarning ma’lum turi uchun boshqa matematik bog’liqlik ko’rsatilishi ham mumkin va bunda kalibrlash nuqtalari tegishlicha tanlab olinadi.

g) to’g’rilik

Miqdoriy tahlil uchun analitik uslubning to’g’riligini aniqlash quyida bayon etilgan tartibda amalga oshiriladi:

- maxsulot 1 usulda 5 marta o’lchash amalga oshiriladi. Olingan natija metrologik xarakteristikasi o‘rganiladi va usulning o‘rtacha nisbiy xatoligi aniqlanadi.

Uslubning xususiyligi subustansiyaning, qo’zg’aluvchan fazaning, erituvchining, plattseboning va boshqa yot aralashmalarning xromatagrammalarini olish bilan isbotlanadi. Yot aralashmalar bo’lmagan taqdirda boshqa maqsadlarda olingan xramatogrammalardan (stabilligini aniqlash maqsadida) ham xususiylik tavsifini baholash uchun foydalanish mumkin.

b) Chiziqlilik

Tanlab olingan qo’llanish diapazonida tekshiriluvchi modda eritmasining kontsentrattsiyasi bilan detektor ko’rsatkichi (javob omili) orasidagi nisbatlarning to’g’ri proportsional bog’liqlikda ekanligi uslubning chiziqliligini aniqlash orqali isbotlanadi.

Uslubning chiziqliligiga tekshiriluvchi eritmadagi moddaning kontsentratsiyasi 8⁰- 12⁰gacha bo’lgan xolatlarda aniqlanadi.

Bunda kamida 5 xil kontsentratsiyalardagi eritmalar o’lchanib, xar-bir tahlil uchun bir nechta qiymatning o’rtacha arifmetik miqdoridan foydalaniladi. Eritmaning kontsentratsiyasi bilan detektor signali orasidagi munosabatning chiziqliligi qulay regression tenglama (masalan kichik kvadratlar usuli) yordamida baholanadi. Usul chiziqligining tavsifi korelyatsiya koeffitsienti, to’g’ri chiziqning og’ishi va ordinat o’qidagi bo’lak kattaligi bilan ifodalanadi. Chiziqlilikni baholashda qo’shimcha ma’lumot sifatida grafik tasvir va olingan qiymatlarning regression chizig’idan ham foydalanish mumkin.

Agar ,miqdorini aniqlash” ko’rsatgichining nazorati uchun bitta nuqta bo’yicha kalibrlash ko’zda tutilgan bo’lsa ordinat o’qidagi ishonchlilik diapazon bo’lagi nul nuqtadan o’tishi kerak. Bunday xolatlarda ,,ishlab chiqaruvchi” firma usulning chiziqliligini 10%dan 120% oralig’idagi kontsentratsiyada baxolaydi. Chiziqlilik funktsiyasi bilan bir qatorda detektorlarning ma’lum turi uchun boshqa matematik bog’liqlik ko’rsatilishi ham mumkin va bunda kalibrlash nuqtalari tegishlicha tanlab olinadi.

g) to’g’rilik

Miqdoriy tahlil uchun analitik uslubning to’g’riligini aniqlash quyida bayon etilgan tartibda amalga oshiriladi:

- maxsulot 1 usulda 5 marta o’lchash amalga oshiriladi. Olingan natija metrologik xarakteristikasi o‘rganiladi va usulning o‘rtacha nisbiy xatoligi aniqlanadi.

Talabalar 3 guruxga bo‘linadi. Xar bir gurux ga dori moddasi tarqatiladi – norsulfazol, novokain, anestezin va uning normativ xujjati tarqatiladi. Xar maxsulotning nitritometrik usulda miqdoriy taxlil usuli beriladi. Xar gurux uzi validatsion gurux raxbarini tayinlaydi. Talabalar usulning validatsion parametrlari bo‘lgan xususiylik, chiziqlilik va aniqlilikni aniqlashni bajarish tartibini avval bayonnoma daftariga to‘liq eritadi. Talaba tomonidan ezilgan valadatsion ishni bajarish tartibi gurux raxbari tomonidan tekshiriladi. So‘ng talaba ishni bajarishni boshlaydi. Olingan natijalar daftarga rasmiylashtiriladi va tegishli xulosalar beriladi. Laboratoriya darsi davomida gurux o‘qituvchisi doimiy ravishda talabalarni nazorat qiladi va olib borayotgan ish yuzasidan muxokama tarzida tekshiradi.

Kimyo laboratoriyalariga faqatgina xavfsizlik texnikasi bilan tanishib maxsus jurnalga imzo qo‘ygan talabalargina kirib ishlashga ruxsat beriladi.

Laboratoriya ishiga tushishdan oldin talabalar texnika xavfsizligini tushungandan so‘ng ruxsat berilishi lozim:

· laboratoriyada tozalik va texnika xavfsizligiga rioya qilish shart;

· laboratoriyada bir kishi ishlashi mumkin emas, xonada kamida ikki kishi ishlashi lozim;

· kimyoviy reaktivlar qadog‘ida yozilgan ko‘rsatmalar asosida saqlanishi shart;

· ishni tugatgandan so‘ng ish joyini tozalash, kimyoviy qoldiqlarni neytrallash va idishlarni zararsizlantirish shart;

· kimyoviy reaktivlarning qoldig‘ini, organik erituvchilar vasuvli kimyoviy moddalar eritmasini rakovinaga to‘kish mumkin emas. Bunday qoldiqlar maxsus idishlarga solinadi (shisha).

Laboratoriya ish joyidaovqatlanish va oziq ovqat maxsulotlarini saqlash man etiladi. Suv ichish va dori moddalarini mazasini tatib ko‘rish man etiladi. Moddalarni xidini zaxarli emasligiga ishonch xosil qilingandan so‘ng aniqlash mumkin. Laboratoriya ishini bajarayotganda  mikro usulni qo‘llash tavsiya etiladi.

Laboratoriyada xar doim quyidagini esda saqlash lozim: neorganik birikmalar toksik xususiyatga ega bo‘lganlari juda ko‘p va bundan tashqari alangada portlash xususiyatiga ega. Laboratoriyadapaxta matoli xalatda bo‘lish shart, ximoya ko‘zoynagi bo‘lishi shart. Zaxarli vao‘yuvchi ishqor, kislota moddalari bilan ishlaganda ximoya qo‘lqopidan foydalanish shart. Laboratoriya stollaridashaxsiy buyumlarni qo‘yish, ustki kiyimlarni ilishvaoyoq kiyimlarni qoldirish mumkin emas.

Zaxarli xidli moddalar bilan ishlaganda xavo tortuvchi uskuna tagida ish bajarilishi lozim.

Ishqoriy er metallari, metallar va galogenlar bilan ishlagandan so‘ng qoldig‘i yo‘qotilishi lozim. Kuydirilgan moddalar alangasini qum bilan uchirish lozim.

SHisha idishlar toza yuvilib, quritilishi shart. Organik erituvchilar bilan tozalab yuvib, quritilishi shart.

1. 
   Sanoat miqyosida dori vositalari ishlab chiqarishda “validatsiya” va “kvalifikatsiya” atamalari va asosiy qoidalar
   

Validatsiya uskunalar, ishlab chiqarish sharoiti, texnologik jarayon, yarim tayyor va tayyor mahsulotlarning amaldagi reglament yoki meyoriy xujjat talablariga mosligini xujjatlashtirilgan tasdig’idir.

Ishlab chiqarish korxonasi tegishli texnologiya reglamentga to’liq amal qilgan xolda farmakopeya maqolasi talablariga mos keladigan mahsulot olishning barcha ishlab chiqarish elementlarining ishonchligini baholash maqsadida tekshiraolishi va olingan natijalar hamda xulosalarni yozma qayd etishi kerak.

FDA (1987) yo’riqnomasida validatsiyaga ma’lum jarayon avvaldan belgilangan spetsifikatsiya va sifat mezonlariga javob beradigan, sifati barqaror mahsulot chiqarishni yuqori darajadagi ishonch bilan tasdiqlaydigan xujjatlashtirishdir.

MU 64-04-001-2002 ga ko’ra kvalifikatsiya (Qualification) validatsiyaning tarkibiy tayyorgarli bo’limi bo’lib, loixa xujjatlari, uskunalar, muxandislik tizimi va ko’zda tutilgan va qayd etiluvchan natijalarga erishishning xujjatlashtirilgan tasdig’idir.

Shuning uchun ob’ektga bog’liq xolda va avvaldan belgilab olingan maqsadga qarab “validatsiya” yoki “kvalifikatsiya” atamasi qo’llaniladi.

“Validatsiya” yoki “kvalifikatsiya” atamalarini qo’llanilishi

1. 
   Texnologik jarayonlar;
   
2. 
   Analitik usullar;
   
3. 
   Tozalash jarayonlari;
   
4. 
   Binoga sanitar ishlov berish;
   
5. 
   Texnologik va laboratoriya uskunalari
   
6. 
   Yarim tayyor mahsulot va tayyor mahsulot sifatiga bevosita ta’sir etuvchi muxandisslik tizimlari (toza suv, bug’, inert gazlar, siqilgan xavo bilan ta’minlash)
   
7. 
   “Toza” binolar va bo’limlar “sovuq” xonalar va boshqalar
   
8. 
   Ishlab chiqarish jarayoni va nazorat bilan bog’liq bo’lgan kompyuter tizimlari;
   

1. 
   Yarim tayyor mahsulot va tayyor mahsulot sifatiga ta’sir etmaydigan uskunalar;
   
2. 
   Mahsulot sifatiga bevosita ta’sir etmay, ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligini ta’minlovchi muxandislik tizimlari (energiya, bug’, suv va boshqalar bilan ta’minlash tizimlari)
   
3. 
   Bino va imoratlarining umumiy konstruktiv elementlari
   
4. 
   Ishlab chiqarish jarayoni bilan bevosita bog’liqf bo’lmasdan yordamchi kompyuter tizimlari
   

OST 42-510-98 tarmoq standartiga ko’ra validatsiyaning asosiy elementlari quydagilardan iborat:

1. 
   Asosiy va yordamchi texnologik uskunalarni shu jumladan kompyuter tizimlarining ishlashi va o’rnatilishini baholash;
   
2. 
   Texnologik jarayon o’lchamlari va shartlarini baholash
   
3. 
   Jarayonda yo’l qo’yish mumkin bo’lgan chetlanishlar meyorini baholash;
   
4. 
   Tahlil usulini baholash;
   
5. 
   Texnologik jarayonini attestatsiyalovchi xisobotlar va bayonnomalar tuzish;
   

1. 
   Dizayn kvalifikatsiyasi
   
2. 
   Uskunalarni o’rnatish (montaj) kvalifikatsiyasi
   
3. 
   Faoliyat olib borish (funktsionirovanie)
   
4. 
   Ishlatish (ekspluatatsiya) kvalifikatsiyasi
   
5. 
   Validatsiya jarayon kvalifikatsiyasi
   
6. 
   Analitik usullar validatsiyasi
   
7. 
   Tozalash validatsiyasi
   
8. 
   Kompyuter tizim validatsiyasi
   

Dizayn kvalifikatsiyasi 42-510 (GMP) tarmoq standartiga ko’ra amalga oshirilib, buning uchun ishlab chiqarish korxonasiga sotib olinadigan uskunalar, binoning tuzilishi, muxandislik tizimi spetsifikatsiya ishlab chiqadi, ya’ni tegishli loyixa yoki texnik xujjat tayyorlaydi.

Montaj kvalifikatsiyasi texnologik va laboratoriya uskunasini o’rnatilishni, muxandislik tizimi, “toza” xonalar tikshiriladi. So’ng faoliyat olib borish kvalifikatsiyasi o’tkaziladi. Bunda texnologik va laboratoriya jixozlari, muxandislik tizimi, “toza xonalarning” jixozlanishi o’rganiladi. GQ jixozlar xususiy statik aspektlarni, OQ-qisqa muddatli sinovlarning xususiy dinamik tavsifi bilan, PQ - uzoq muddatli sinovlarning xususiy dinamik tavsifini amalga oshiradi.

Havo bilan taminlash, suv bilan taminlash, bug’ bilan taminlash va ishlab chiqarish kritik operatsiyalarni bajaruvchi yordamchi uskunalar, masalan avtoklavlar, quritish javonlari depirogeneratsiya uskunalari (quruq qizdirish shkaflari, tunnelar) yoki liofillash uskunalari kvalifikatsiya, faoliyat yuritish va ekspluatatsiya kabilarda o’tkaziladi.

Ekspluatatsiya kvalifikatsiyasi quyidagi tizim kategoriyalari va uskunalar uchun majburiydir.

Tizimlar	Uskunalar
Havo berish Siqilgan havo berish “toza bug’” tizimi Bug’ berish tizimi Tozalangan suv olish va uzatish tizimi In’ektsion suv olish va uzatish tizimi	Avtoklavlar Depirogenlash shkaflari yoki tunnel Plofenizatorlar TSentrifugalar

Jarayon validatsiyasi berilgan vazifalarning bajarilishi doimiyligini (berilgan o’lchamlarni bajarilishini) xujjatlashtirilgan tasdig’ini olish maqsadida amalga oshiriladi.

Shunday qilib OSt 42-510-98 tarmoq stardarti bo’yicha asosiy va yordamchi texnologik qurilmalar va montajni baholash kvalifikatsiyalashning turli bosqichidan iborat.
Validatsiya o’tkazishning umumiy chizmasi (MU 64-04-001-2002)

Validatsiyalash ob’ekti	Dastlabki bosqich	Asosiy bosqich
Analitik usullar	JQ va DQ bosqichida laboratoriya uskunasini kvalifikatsiyasi	Farmakopeyaviy va nofarmakopeyaviy usullar validatsiyasi
Texnologik jarayon	JQ, DQ va RQ bosqichlari kvalifikatsiyasi	Har bir jarayonni validatsiyalash (RV- validatsion bayonnomani tuzish)
Qo’shimcha jarayonlar (tozalash, sanitar ishlov berish)	Tozalash va boshqa jarayonlarni validatsiyalash	Har bir jarayonni validatsiyalash (RV-validatsion bayonnomani tuzish)
Muxandislik tizimini (toza havo, suv, bug’, inert gaz, siqilgan havo bilan ta’minlash)	Tizimning ayrim elementlarni kvalifikatsiyalash (masalan kritik zonalar, filtrlar, kompter tizimi)	Tizimning JQ, DQ va RQ kvalifikatsiyasi
Ishlab chiqarish va laboratoriya xonalar (“toza” bino va “sovuq” xona zonalari)	JQ osqichi kvalifikatsiyasi	Binoning jixozlangan xolatida kvalifikatsiya (DQ va RQ)

Farmatsevtik korxona samarali validatsiya jarayonini o’tkazishi uchun kuydagi tadbirlarni bajarishi lozim:

- ishlab chikarish jarayonini ifodalovchi xujjatlarni to’laligicha tayyorlash

-uskunalaruchuntegishlitalablarkuyish (tizimlar, binolaruchun) vaularni shu talablarasosidasotibolish

-uskunalarnitegishlitalablarga ko’ra o’rnatish(muxandisliktizimlarivabinolar) vaularniishgatushirish

- validatsiyalanuvchijarayonnipuxta o’rganishvamanitoringuchunkeraklinatijalarolishnibelgilash

Farmatsevtik korxonavaziyatga qarabvalidatsiyaning quydagisanab o’tilganturlaridanbirinitanlashmumkin.

2. 
   Validatsion parametrlar
   

Usulning qayd etiluvchanligi tasdiqlansa oraliq pretsizionlikni aniqlash shart emas. Agar analitik usulning xususiyligi etarli bo’lmasa boshqa analitik usuldan foydalanish mumkin. Olingan qiymatlarning validatsiya tavsifi uchun to’g’ri kelish mezoni ishlab chiqaruvchi korxonaning validatsiya rejasiga mos etib belgilanadi.

2.1.Dastlabki materiallar

2.1.1.Kimyoviy sintez yo’li bilan olingan substantsiyalar.

a) xususiylik;

Analitik uslubning xususiyligi isbotlangan xisoblanadi, qachonki plattsebo komponentlar (masalan vitaminlar aralashmasini eritish maqsadida qo’shilgan erituvchi yoki vitaminlarni eritish uchun qo’shilgan o’simlik moylari) va turli yot aralashmalar talab etilgan aniqlik doirasida olingan natijalarni noto’g’ri talqin qilishga sabab bo’lmasligi kerak³. Bazibir asosiy ma’lumotga arzimagan ta’sir o’tkazishi mumkin bo’lgan aralashmalar ta’siri e’tiborga olinmaydi. Agar sintez natijasida substantsiyadagi xususiy yot aralashmaning miqdori 0.1% bo’lsa, u miqdoriy tahlil natijasiga amalda ta’sir etmaydi. Shunga qaramasdan substantsiya tegishli talab darajasida tozalikka ega bo’lishi, yangi texnologik jarayon texnik yot aralashmalarning talab darajasidan yuqori bo’lmasligiga kafolat berishi kerak. Agar qo’llanilayotgan uslub yot qo’shimchalarining to’la ajralishiga imkon bermasa, substantsiyaning tozaligini nazorat qilish uchun ayrim tahlil usuli ishlab chiqish kerak bo’ladi.

Uslubning xususiyligi subustansiyaning, qo’zg’aluvchan fazaning, erituvchining, plattseboning va boshqa yot aralashmalarning xromatagrammalarini olish bilan isbotlanadi. Yot aralashmalar bo’lmagan taqdirda boshqa maqsadlarda olingan xramatogrammalardan (stabilligini aniqlash maqsadida) ham xususiylik tavsifini baholash uchun foydalanish mumkin.

b) Chiziqlilik

Tanlab olingan qo’llanish diapazonida tekshiriluvchi modda eritmasining kontsentrattsiyasi bilan detektor ko’rsatkichi (javob omili) orasidagi nisbatlarning to’g’ri proportsional bog’liqlikda ekanligi uslubning chiziqliligini aniqlash orqali isbotlanadi.

Uslubning chiziqliligiga tekshiriluvchi eritmadagi moddaning kontsentratsiyasi 8⁰- 12⁰gacha bo’lgan xolatlarda aniqlanadi.

Bunda kamida 5 xil kontsentratsiyalardagi eritmalar o’lchanib, xar-bir tahlil uchun bir nechta qiymatning o’rtacha arifmetik miqdoridan foydalaniladi. Eritmaning kontsentratsiyasi bilan detektor signali orasidagi munosabatning chiziqliligi qulay regression tenglama (masalan kichik kvadratlar usuli) yordamida baholanadi. Usul chiziqligining tavsifi korelyatsiya koeffitsienti, to’g’ri chiziqning og’ishi va ordinat o’qidagi bo’lak kattaligi bilan ifodalanadi. Chiziqlilikni baholashda qo’shimcha ma’lumot sifatida grafik tasvir va olingan qiymatlarning regression chizig’idan ham foydalanish mumkin.

Agar ,miqdorini aniqlash” ko’rsatgichining nazorati uchun bitta nuqta bo’yicha kalibrlash ko’zda tutilgan bo’lsa ordinat o’qidagi ishonchlilik diapazon bo’lagi nul nuqtadan o’tishi kerak. Bunday xolatlarda ,,ishlab chiqaruvchi” firma usulning chiziqliligini 10%dan 120% oralig’idagi kontsentratsiyada baxolaydi. Chiziqlilik funktsiyasi bilan bir qatorda detektorlarning ma’lum turi uchun boshqa matematik bog’liqlik ko’rsatilishi ham mumkin va bunda kalibrlash nuqtalari tegishlicha tanlab olinadi.

d) qo’llanish diapazonida usulning chiziqliligi, to’g’riligi va pretsizionligi tasdiqlanishi lozim. Substantsiyaning miqdorini aniqlashda tanlangan kontsentratsiyaning qo’llanish diapazoni 80-120% bo’lishi kerak. Validatsion o’lchamlarning ko’rsatib o’tilgan tavsiflari bo’lgan xolda keyinchalik qo’llanish diapazonini aniqlash talab qilinmaydi.

g) to’g’rilik

Miqdoriy tahlil uchun analitik uslubning to’g’riligini aniqlash quyida bayon etilgan tartibda amalga oshiriladi:

- aniqlanish diapazoni oralig’ida uch hil kontsentratsiyada kamida 9 marta o’lchash amalga oshiriladi (masalan uch xil kontsentratsiyada analitik uslub kamida uch martadan o’lchanadi). Olingan natija kutilayotgan qiymat bilan solishtirib baxolanadi. O’rtacha qiymatning ishonchlilik diapazoni mo’ljallayotgan qiymatning 100%ni tashkil etishi kerak. Agar variatsiya koeffitsentining juda kichik qiymati sababli (nisbiy standart chetlanish) 100% li qiymatni aniqlash mumkin bo’lmasa ,,ishlab chiqaruvchi” firma uslubni ko’rilayotgan aniqlik oralig’ida baxolaydi yoki qo’llanilayotgan analitik uslub boshqa yaxshi bayon etilgan (sinalgan uslub) bilan almashtiriladi (farmakopeyaviy, muassasa meyoriy xujjati). To’g’rilikni baholashda gipotezani tekshiruvchi statistik usullardan foydalaniladi [masalan F(P,t,t₂); t(P,t)]. Uslubning to’g’riligini validatsiyalashda pretsizionlik, chiziqlilik va xususiylik isbotlangan bo’lsa, nazariy isbotlash orqali ham aniqlanishi mumkin. Bunda GRMR/ISN analitik tadbirlar validatsiyasi Q2B talablariga amal qilinadi.

g) Pretsizionlik

Moslik (qaytariluvchanlik). Moslik bir hil sharoitda (aynan bir xil uskuna, masalan BCCX-xromatografi, o’sha laborant yoki tadqiqotchi, o’sha kun va ayni o’sha reaktivlar) solishtirish mumkin bo’lgan natija olish imkonini isbotlashdan iborat.

Uslubning mosligi quyidagilar bo’yicha isbotlanadi:

-tekshiriluvchi eritmadagi farmatsevtik substantsiyaning kontsentratsiyasi 100% bo’lgan 6 ta namunani tahlil qilish;

- qo’llanish diapazoni doirasida kamida 9 ta probani tahlil qilish (masalan uchta kontsentratsiyada uch marta).

Olingan natijalarni xisoblash va baholash o’rtacha qiymat, standart chetlanish, variatsiya koeffitsienti va ishonchlilik intervali bo’yicha bajariladi.

Variatsiya koeffitsienti uchun qabul qilish mumkin bo’lgan mezon olingan qiymatlarga qarab belgilanadi (spetsifikatsiyadagi dastlabki modda meyorining chegaralari bo’yicha).

Aniqlangan variatsiya koeffitsienti va spetsifikatsiyadagi me’yor chegaralariga qarab xar bir probani atroflicha nazorat qilish uchun bajarilishi lozim bo’lgan tahlil soni belgilanadi. Chetlanishning berilgan qiymat doirasida bo’lishini aniqlash uchun tahlil soni bilan variatsiya koeffitsienti orasidagi bog’liqlik. R=95% jadvaldan topiladi.

Agar farmatsevtik substantsiyadagi ta’sir etuvchi moddaning miqdori 100+2%va analitik usulning variatsiya koeffitsienti 1,5% bo’lsa spetsifikatsiyaga muofiq statistik ishonarli xulosaga n=3 xolatida kelib bo’lmaydi.(statistik ishonchlilk +3.7%). Buning uchun kamida n=5 bo’lgan tekshiruv o’tkazilishi kerak.(+1.9% statistik ishonchlilik bilan).

Oraliq pretsizionlik yordamida tekshiriluvchi proba bir hil o’lganida analitik usulni tashqi sharoitning o’zgarishidan qat’iy nazar bir- biriga mos keladigan natijalar berishi ta’minlanadi.

Validatsiya qilinganda labaratoriya uchun barcha shart sharoitlar ,ichki labaratoriya (muqobilligini), xodimlar va YUSSX xromatografiyadagi o’zgarishlarni va tahlil kunini etiborga olinadi.

Oraliq pretsizionlikni baholash uchun ma’lumotlar majmuasi bilan birgalikda boshqa xodim tomonidan uslubni bajarish jarayonida olingan natijalarning mosligidan foydalaniladi.

Usulni baholash o’rtacha qiymat, standart chetlanish, variatsiya koefitsienti va ishonchlilik intervallarini xisoblash orqali amalga oshiriladi.

,,Ishlab chiqaruvchi firma” ishonchli ma’lumotlarni o’rganish natijasida uslubning pretsizionligi xaqida xulosa chiqaradi.

Bunda variatsiya koeffitsientining yuqori qiymati 1-2% oralig’ida bo’lishi lozim. Shuningdek olingan qiymatlarning qay darajadagi qabul qilingan diapazoniga to’g’ri kelishi boshqa statistik ko’rsatgichlarni baholash yoki F va t - omillarini tekshirish bo’yicha ham olib boriladi.

O’zgarmaslik (rabostnost). Olingan natijalarning xaqqoniyliligiga validatsiya qilish jarayonida kiritilgan ba’zi bir kichik tuzatishlar ta’sir qilmasa analitik uslub o’zgarmas xisoblanadi.

Uslubning o’zgarmasligiga ,,Ishlab chiqaruvchi” firma tomonidan farmatsevtik ishlab chiqarish doirasida tekshirilib, bunda tahlilning to’liqligi va taxlil qilinayotgan moddaning o’ziga xos xususiyatlari nazarda tutiladi. Maxsus o’zgartirilgan o’lchamlarga kalonka termostatining harorati, gradient, qo’zg’aluvchan fazaning, kalonkalar turkumi va materiali, YUSSX uskunasining turi (masalan boshqa detektor), tekshiriluvchi va standart eritmalarning barqarorligi (turg’unligi) substantsiyaning turkumi (seriya) yoki farmatsevtik substantsiya bilan ta’minlovchining o’zgarishi kabi omillar kiritiladi. Bu ma’lumotllarning barchasi validatsiya xisobotida qayd etiladi.

Ma’lumotlar to’plami ,,Ishlab chiqaruvchi firmada chiziqlilik, to’g’rilik, pretsizionlik kabi validatsion tavsiflar ma’lumotarning bir hil to’plamida aniqlanishi va ayrim taqdim qilinishi mumkin.

Moslik tavsifi aniqlanganda F-va t-testlarni aniq bajarish uchun olinadigan materialning bir hilda bo’lishiga ahamiyat beriladi.

2.1.2. Dorivor o’simlik xom ashyosidan olinadigan substantsiya.

,,Ishlab chiqaruvchi” firma tomonidan o’simlik xomashyosi tarkibidagi farmatsevtik faol komponent miqdorini YUSSX usuli bilan aniqlashga o’xshash bo’lgani sababli analitik uslubning validatsiyasi dori preparati miqdoriy tahlilining validatsiyasi kabi bajariladi.