№2 - Amaliy ishi
Арифметик ва мантиқий амаллар билан ишлаш.
Ishning maqsadi: Raqamli texnika negiz elementlari kombinatsion mantiqiy
sxemalarini sintez qilishning asosiy bosqichlarini Multisim-12 dasturi
yordamida ishlab chiqish .
Boshlang’ich ma’lumotlar
Zamonaviy axborot va kommunikatsiya texnologiyalari murakkab tizim
sinfiga mansub bo’lib, ular turli murakkablikdagi raqamli integral sxemalardan
tashkil topgan. Shuning uchun ushbu tizimlarni shakllantiruvchi raqamli
qurilmalarni o’rganish dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Ushbu fan axborot
va kommunikatsiya texnologiyalarida ishlatiladigan raqamli qurilmalar turlarini,
xarakteristikalarini, ularning tuzilishi, ishlash prinsiplari va ular yordamida
yaratiladigan murakkab qurilmalarning texnologik xususiyatlarini o’rganish
masalalarini o’z ichiga oladi.
Elektron qurilmalar, jumladan, komputerlarda qayta ishlanayotgan
ma'lumotlar, natijalar va boshqa axborotlar ko'p hollarda elektr signallar
ko'rinishida ifodalanadi (uzluksiz) va raqamli (diskret). Birinchi usulda
ifodalanayotgan kattalik, unga proporsional bo'lgan bir signal ko'rinishida,
ikkinchi usulda esa har biri berilgan kattalikning bitta raqamiga mos keluvchi
bir nechta signallar ketma-ketligi ko'rinishida ifodalanadi.
t
i
= 0,1,…,i,…,n
Ikkilik axborotni ifodalash usuliga ko‘ra qurilmalar potentsial va impuls
raqamli qurilmalarga bo‘linadi. Potentsial raqamli qurilmalarda mantiqiy 0 va
mantiqiy 1 qiymatlariga elektr potentsiallarning umuman bir – biridan
farqlanuvchi: yuqori va past sathlari belgilanadi. Impuls raqamli qurilmalarda
mantiqiy signal qiymatlariga (0 yoki 1) impulslar sxemasi chiqishida ma’lum
davomiylik va amplitudaga ega bo‘lgan impulsning mavjudligi, ikkinchi
holatiga esa – impulsning yo‘qligi to‘g‘ri keladi.
Raqamli (mantiqiy) elektron qurilmalar turli belgilariga ko‘ra
sinflanishlari mumkin. Ishlash printsipiga ko‘ra barcha MElar ikki sinfga
bo‘linadilar: kombinatsion va ketma-ketli.
Kombinatsion qurilmalar yoki avtomatlar deb, chiqish signallari kirish
o‘zgaruvchilari kombinatsiyasi bilan belgilanadigan, ikkita vaqt momentiga ega
bo‘lgan, xotirasiz mantiqiy qurilmalarga aytiladi. Kombinatsion
qurilmalar
HAM-EMAS, YOKI-EMAS va boshqa alohida elementlar yordamida, yoki
o‘rta ISlar, yoki katta va o‘ta katta IS tarkibiga kiruvchi ISlar ko‘rinishda
tayyorlanadi.
Har qanday kombinatsiyalashgan sxemas faqat uchta mantiqiy
elementdan foydalangan holda qurilishi mumkin: YOKI elementi, EMAS
elementi, VA elementlarni bir-biriga bog’lab turli kombinantsion qurilmalar
quriladi.
Raqamli qurilmalarni qurish uchun mantiqiy bazis elementlardan biri VA-
EMAS (Sheffer elementi) dan foydalaniladi. VA-EMAS (Sheffer ME)-
mantiqiy funktsiyasini amalga oshiruvchi HAM-EMAS mantiqiy
elementning shartli belgilanishi va uning haqiqiylik jadvali keltirilgan. Kirish
yo’llariga faqat birlik signali berilsa chiqish yo’lida mantiqiy nol hosil bo’ladi.
3.1-jadval
|
