ko'rinishda bo'lib, keng illyustrativ axborotga ega bo’ladi.Bu xususiyat electron
o’quv nashrlari tayyorlashda qiyinchilik tug’diradi, chunki bunday matnlarni o’qyv
materialini gipermatnli tashkil qilish uchun zarur bo’lgan
struktyralash jarayoni
qiyin bo’lib, o’quv nashrlari avtorlarining maxsus didaktik tayyorgarlikka ega
bo’lishini talab etadi.Tarixiy fanlarni o’qitishda asosiy elektron o’quv nashri –
multimediyali darslik hisoblanadi. Uning asosini gipermatn, video va audio ilovalar,
animatsiya, katta xajmdagi illyustrativ materiallar tashkil etadi.
Tarixiy fanlar bo’yicha elektron o’quv nashrlari ko’p funksiyali bo’lib, ta’lim
oluvchilarning turli kategoriyalariga mo’ljallangan.Ularning gipermatnli strukturasi
standart o’quv materialini maxsus o’quv bloklari bilan to’ldirishga imkon
beradi.Masalan, fizika yo’nalishida ta’lim oluvchi talabalar uchun mo’ljallangan
tarix kursi fan va texnika tarixi bo’limini , filologlar uchun tarix kursi esa madaniyat
tarixi bo’limlarini o’z ichida saqlashi mumkin va hokazo. Elektron o’quv
nashrlarini yaratishda Internet tarmog’i katta imkoniyatlar yaratadi. Elektron
nashrlarning tabiati ularning ichida Internet tarmog’idagi maxsus sahifalarga
to’g’ridan-to’g’ri murojaat etish imkonini beradi va o’quvchi-talabalarning soha
bo’yicha kerakli ma’lumotlarni qidirish malakasini hosil qilishga yordam beradi.
Tarixiy fanlar bo’yicha elektron o’quv nashrlari o’quv-uslubiy kompleks
sifatida yaratilishi , ya’ni ular o’z ichida darslik bilan birga xrestomatiya, praktikum,
lug’at, test dasturi hamda nazorat savollari va vazifalari bankini saqlashi kerak.
O’quv jarayonining asosiy turi ma’ruza hisoblanadi. Ma’ruza –talabalar
tomonidan o’zlashtirilishi kerak bo’lgan o’quv materiali uchun yo’naltiruvchi asos
bo’lgan bilimlarni shakllantiruvchi o’quv jarayonining
tashkil qilinish
shaklidir
. Ma’ruzaning uchta asosiy turi mavjud bo’lib, ular kirish ma’ruzasi,
infomatsion ma’ruza va obzor ma’ruzalaridir.O’rganilayotgan fan predmeti va
didaktik maqsadlardan kelib chiqib, ma’ruzalarninng quyidagi shakllaridan
foydalanish mumkin: muammoli ma’ruza, visual ma’ruza, press-konferensiya
m’ruza va hokazo.Ma’ruzalarda qo’llaniluvchi elektron o’quv nashrlari bayon
etiluvchi
materialni videotasvirlar, ovozli animatsion roliklar bilan boyitish,
ma’ruzachiga murakkab jarayonlarni namoyish etishga yordam berishi kerak.
Nazariy materialni oorganishni tashkil etishda quyidagi turdagi elekctron o’quv
nasrlaridan foydalanish mumkin:
Videoma’ruza.Ma’ruza videokamera yordamida yozib olinadi.Ushbu ma’ruza
turining yutuqli tomoni uni qilay vaqtda takror eshtish mumkinlgi va qiyin joylariga
to’xtab ketish imkoniyatining mavjudligidir.
Multimedia ma’ruza.Mustaqil ta’lim uchun o’rgatuvchi interaktiv dasturlar
yaratilishi mumkin.Bunday o’quv qo’llanmalaridan foydalanishda har bir o’quvchi
o’zi uchun qulay bo’lgan o’rganish traektoriyasini , optimal o’rganish tempini va
usulini tanlashi mumkin. O’zlashtirish ko’rsatkichi ko’p jihatdan nazorat qiluvchi
vositalar hisobiga ham ko’tarilishi mumkin.
An’anaviy nashrlar: elektron ma’ruza matnlari, tayanch konspektlar, nazariy
materialni o’rganish bo’yicha uslubiy qo’llanmalar va hokazo.
Amaliy mashg’ulot – nazariy bilimlarni manbalarni muhokama qilish va
amaliy masalalarni echish orqali mustahkamlashga qaratilgan o’quv
jarayonining
tashkil etilish shaklidir.
Amaliy mashg’lotlarda foydalaniluvchi electron o’quv nashrlari o’rganuvchiga
mavzu bo’yicha , mashg’ulotni o’tkazish tartibi va maqsdi to’g’risida ma’lumot
berishi, bilimlarni nazorat qilishi, kerakli nazariy material va amaliy ko’rsatmalarni
taqdim etishi, o’rganuvchilar bilimini baholashi kerak. Tarixchilar uchun amaliy
mashg’ulotlarning asosiy shakli seminar mashg’ulotlari bo’lib hisoblanadi. Ushbu
ta’lim shakli o’quv va ilmiy materialga nisbatan tadqiqot nuqtai nazarini
shakllantiradi. Seminar mashg’ulotlarida foydalaniladigan elektron o’quv nashrlari
qatoriga xrestomatiyalarni, xujjat va materiallar to’plamlarini, ma’ruzalarning
tayanch konspektlarini, electron darslik va boshqalarni kiritish mumkin. O’quv
jarayoniga axborot texnologiyalarining tadbiq etilishi talabalarning mustaqil
o’zlashtiradigan bilimlari xajmining ortib borishi bilan birga ketmoqda.Aslida
elektron o’quv nashrlarining barcha mavjud turlari mustaqil ta’limni tashkil etish
uchun asos bo’lishi mumkin. Bu jarayonda axborot texnologiyalaridan foydalanish
elektron
nashrlar, Internet tarmog’i resurslari, elektron berilganlar bazalari,
kutubxonalar katalog va fondlari, arxivlar va hokazolardan foydalaniladi.
Talabalarning axborot texnologiyalari asosidagi mustaqil ta’limi quyidagilarni
o’z ichiga oladi: electron darslik bilan ishlash, videokolleksiyalarni tomosha qilish,
audiokassetalarni eshitish, kompyuterli trenajerlarda ishlash,
kompyuterli testdan
o’tish va boshqalar.
hozirgi paytda bilimlarni nazorat qilishning barcha turlarini elektron o’quv
nashrlari yordamida maxsus ishlab chiqilgan kompyuter dasturlari asosida amalga
oshirish mumkin.Ayniqsa, elektron o’quv nashrlaridan joriy va oraliq nazorat
tizimida foydalanishning samarasi yuqoridir. Kompyuter test dasturlari
o’rganuvchilar uchun o’z-o’zini nazorat vositasigina bo’lib qolmay, joriy va oraliq
nazoratning vazifasini o’z ustiga oladi.Bunday test dasturi o’zgartirish mumkin
bo’lmaydigan mustaqil programma bo’lishi yoki o’qituvchi tomonidan to’ldirib,
modifikatsiyalandigan qoboq dastur ham bo’lishi mumkin.Tarix ta’limida o’quv
amaliyotining muhim ahamiyati bor. Kompyuter imitatsion modellar, trenajerlar
vositasi bo’lib xizmat qiladi.Kompyuter dasturlari
yordamida arxiologik
qazilmalarga, etnografik materiallar yig’ish, yodgorliklarni rekonstruksiyalash,
arxiv xujjatlari bilan tanishishga tayyorgarlik treninglari tashkil etilishi
mumkin.Arxiv va muzeylarni kompyuterlashtirish arxiv va muzey praktikasini
msofadan o’tqazish imkonini yaratadi.O’quv elektron vositalari qatorida O’quv-
uslubiy majmualar muhim o’rin tutadi. O’UM lar nazariy material bilan birga amaliy
vazifalar, testlar , ilovalar va boshqalarni saqlaydi.O’UM lar strukturalangan
mantiqan bog’langan didaktik elamantalardan tashkil
topgan raqamli va analog
shakldagi multimedia kurslari sifatida taqdim etilishi mumkin.Zamonaviy o’quv
multimedia kursi – video va audio materiallar bilan boyitilgan matnli interaktiv
materialgina bo’lmay, undagi o’quv materiallari
turli shakl va turli axborot tashuvchilarda joylashtirilishi kerak.Multimedia
kurs ta’lim oluvchiga illyustrativ, ma’lumotli, trenajerli va nazorat qiluvchi qismlari
yordamida kompleks ta’sir o’tkazish vositasi hisoblanadi. O’UMning asosini uning
interaktiv qismi egallaydi.Ushbu qism faqat kompyuterda realizatsiyalanadi. Unga
quyidagilar kiradi:
-elektron darslik;
- electron ma’lumotnoma;
- trenajerli majmua;
- misol va masalalar to’plami;
- electron laboratoriya praktikumi;
- kompyuterli test tizimi.
