O'lchash usullari vositalarini to'g'ri tanlash va ulardan foydalana olish
Qiyoslash hujjatlarini rasmiylashtirilishi YeSKD (Yedinaya sistema
konstruktorskoy dokumemtatsi) ning matnli hujjatlariga tegishli standartlari
talablariga muvofiq bajariladi.
Standartlarni, rahbariy hujjatlarni, tavsiyanomalarni tuzilishi, bayon etilishi,
rasmiylashtirnlish tartibi va mazmuni GOST 1.5 ga muvofiq bajariladi.
Qiyoslash bo’yicha hujjatlar tegishli xalqaro va davlatlararo hujjatlar bilan
uyg’unlashtirilgan bo’lishlari lozim, ularda bayoi etilgai talablar esa davlatlararo
me’yoriy hujjatlar talablariga qarshi bo’lmasligi kerak.
Qiyoslash bo’yicha hujjatlar quyidagi ketma-ketlikda joylashgan
bo’limlardan iborat:
qo’llanish doirasi;
qiyoslash operatsiyalari;
qiyoslash vositalari;
qiyoslovchilarni malakasiga qo’yiladigan talablar;
xavfsizlik talablari;
qiyoslash shartlari;
qiyoslashga tayyorgarlik;
qiyoslashni o’tkazish;
o’lchash natijalarini ishlab chiqish;
qiyoslash natijalarini rasmiylashtirish;
ilovalar.
Ayrim bo’limlarni chiqarib tashlash yoki birlashtirishga ruxsat etiladi.
«Qo’llanish doirasi» bo’limida hujjatlarning vazifasi belgilanadi, standartlashtirish
ob’ekti kursatiladi, qiyoslasharo oraliq belgilangan bo’lishi mumkin.
«Qiyoslash operatsiyalari» bo’limi I jadvalda ko’rsatilgan shakli bo’yicha
qiyoslash operatsiyalari ro’yxatini o’z ichiga olishi kerak.
Operatsiyaning
nomi
Qiyoslash bo’yicha xujjat
bandining tartib raqami
Operatsiyalarni o’tkazish
Dastlabki
qiyoslashda
Davriy
qiyoslashda
Izoh — Operatsiyani o’tkazish «Ha» yoki «yo’q» so’z bilan ko’rsatiladi.
«Qiyoslashvositalari» bo’limi namunaviy o’lchash vositalarini va yordamchi
o’lchash vositalarini ro’yxatini o’z ichiga olishi kerak, ular uchun texnikaviy
talablarni va (yoki) metrologik va asosiy texnikaviy tavsiflarni belgilaydigan
me’yoriy hujjatlar ko’rsatiladi.
Ro’yxat 2-jadval shaklida bayon etiladi.
Qiyoslash bo’yicha hujjat
bandining tartib raqami
Namunaviy o’lchash vositasini yoki qiyoslashbo’yicha
yordamchi vositani nomi; vositaga texnikaviy
talablarini belgilaydiganhujjatning tartib raqami; davlat
qiyoslash sxemasi bo’yicha aniqlik toifasi va (yoki)
metrologik va asosiy texnikaviy tavsiflari
Bo’limda ro’yxatda keltirilmagan, lekin qiyoslanadigan o’lchash vositalarni
metrologik tavsiflarini talab etilgan aniqlik bilan aniqlashini (tekshirishini)
ta’minlaydigan vositalarni qo’llash mumkinligi ko’rsatiladi.
«Qiyoslovchilarni malakasiga qo’yiladigan talablar» bo’limi qiyoslovchini
malakasiga o’ziga xos talablar ko’rsatilishi zarur bo’lganda me’yoriy hujjatga
kiritiladi.
Bo’lim qiyoslash o’tkazishda qiyoslovchiii tanishishi lozim bo’ladigan
hujjatlar ro’yxati bilan to’ldirilishi mumkin.
«Xavfsizlik talablari» bo’limi qiyoslashri o’tkazish"da mehnat xavfsizligili,
ishlab chiqarish sanitariyasini, atrof muhitni muhofaza qilishni ta’minlaydigan
talablarni o’z ichiga olishi kerak.
Zarur bo’lganda qiyoslashni o’tkazish jarayoniii zararli yoki o’ta zararli
mehnat sharoitiga oid deb hisoblash uchun bo’limga ko’rsatma kiritiladi.
«Qiyoslash shartlari» bo’limi qiyoslanayotgan o’lchash vositalarini
metrologik tavsiflariga ta’sir
etuvchi
kattaliklarpn nomiial qiymatlari va
og’ishlar chegaralarini nominallaridan joiz bo’lgan qiymatlari ko’rsatilgan
ro’yxatini o’z ichiga olnshi lozim.
«Qiyoslashga tayyorgarlik» bo’limi qiyoslashdan oldin qilinadigan ishlar
ro’yxatini va ularni bajarish usullarini o’z ichiga olishi kerak.
«Qiyoslashni o’tkazish» bo’limi quyidagi kichik bo’limlarni o’z ichiga olishi
kerak:
tashqi ko’rikdan o’tkazish;
ishlatib ko’rish;
metrologik tavsiflarpi aniqlash (tekshirish).
«Tashqi ko’rikdan o’tkazish» kichik bo’limi qiyoslanadigan o’lchash vositalarni
butligi va tashqi ko’rinishi bo’yicha qo’yiladigan talablar ro’yxatini o’z ichiga olishi
lozim.
«Ishlatib ko’rish» kichik bo’lim qiyoslanayotgan o’lchash vositasini yoki uni
ayrim qismlarini va elementlarini ishlash qobiliyatini tekshirish maqsadida o’lchash
vositalarini qo’llab yoki ularni qo’llamasdan o’tkazilishi lozim bo’lgan operatsiyalar
ro’yxatini va ta’rifini o’z ichiga olishi lozim.
«Metrologik tavsiflarni aniqlash (tekshirish)» kichik bo’limli operatsiyalarni
ta’rifini va ularni bajarishini eng maqbul usullarini va har bir tekshirilayotgan
tavsifni joiz qiymatiii o’z ichiga olishi lozim.
Har bir operatsiyani ta’rifini «Qiyoslash operatsiyalari» bo’limida ko’rsatilgan
ketma-ketlik bo’yicha alohida band qilib ajratiladi, bunda operatsiyalarni to’g’ri
bajarish uchun ma’lumotlar keltirilgan bo’lishi lozim.
Agar qiyoslash operatsiyalarini o’tkazishda muayyan shakl bo’yicha bayonnoma
yozib borish lozim bo’lsa, unda bu ko’rsatiladi va ilovada bayonnoma shakli va upda
keltiriladigan ma’lumot ko’rsatiladi.
«O’lchash natijalarini ishlab chiqish» bo’limi o’lchash natijalarini ishlab chiqish
qoidalarini va olinadigan natijalarni ishlab chiqishda kerak bo’lgan hisobiy
bog’lanishlarni o’z ichiga olishi lozim.
O’lchash natijalarini ishlab chiqishga oid me’yoriy hujjatlarga havola qilishga
ruxsat etiladi. «Qiyoslash natijalarini rasmiylashtirish» bo’limi ijobiy va salbiy
qiyoslash patijalarini rasmiylashtirish usullari to’g’risidagi ma’lumotlardan iborat
bo’lishi lozim.
Qiyoslash natijasi ijobiy bo’lganida qiyoslash to’g’risidagi guvohnomani
rasmiylashtirish va (yoki) o’lchash vositalarni tamg’alanishi zarurligi belgilanadi,
bunda qiyoslash belgisini qo’yish usuli va joyi, hamda tamg’alash materiallariga
qo’yiladigan talablar yoki pasportda qiyoslash natijalarini va yozilishini belgi bilan
tasdiqlanishi ko’rsatiladi.
Qiyoslashni salbiy natijalari uchun o’lchash vositasini keyingi ishlatishga
yaroqsizligini tan olish va qiyoslash guvohnomasshsh bekor qilish, qiyoslash
tamg’alash o’chirish, o’lchash vositasini pasportiga yozuvni bitish to’g’risida
ko’rsatma beriladi.
Bundan tashqari qiyoslanayotgan o’lchash vositasini yaroqsizligi, ta’mirlashga
lozim bo’lmaganini muomaladai va ishlatishdan chiqarish yoki uni ta’mirlashdan
so’ng takroriy qiyoslashini o’tkazish to’g’risida ko’rsatmalar kiritiladi.
Quyidagilar ilova qilib rasmiylashtiriladi:
o’lchashlarning natijalarini EHM da ishlab chiqish dasturi;
qiyoslash xatoligigsh hisoblash usuliyati;
o’lchashlar iatijalarini bayonnomasini yozish shakli;
o’lchash vositalarnni qiyoslash iatijalarini guvohnomadagi mazmuni va
yoznsh tartibi (guvohnomaga o’lchashlar natijalarini yozish ilovasni shakli
unda keltiriladigan ma’lumotlarning hajmi ko’rsatilib tuziladi);
o’lchash natijalarini ishlab chiqish bo’yicha hisoblash misollari hisobli
kattaliklarni jadvallari, bog’lanish grafiklari va h. k.;
atamalarni tushunchalari;
Qiyoslash usuliyatini parametrlariga (qiyoslashni eng katta joiz xatoligiga,
tekshirish joizligiga, qiyoslanadigan belgilar soniga) qo’yiladigan talablarni
asoslash:
yordamchi qurilmalar va qiyoslash moslamalaripi texnikaviy ta’riflari;
qiyoslanadigan, namunaviy va yordamchi vositalar bo’yicha kerak bo’lgan
qo’shimcha ma’lumotlar;
qiyoslash belgisini tushirish usullari to’g’risida qo’shimcha maxsus
ko’rsatmalar; qiyoslashda xatolarni istisno qilishga yordam beradigan va
qiyoslash ishlarni unumdorligini oshiradigan boshqa talablar.
| 