|
3 (79) 2021 pedagogik mahorat
Pdf ko'rish
|
| bet | 178/344 | | Sana | 07.12.2023 | | Hajmi | 3,37 Mb. | | #113345 |
Bog'liq Pedagogik mahorat 3-son 2021 yil3 (79) 2021
PEDAGOGIK MAHORAT
133
- oʻquvchilarni interfaol tajriba va bilim almashinuv jarayoniga jalb qilish orqali bilim faolligini
rag‘batlantirish;
- toʻliq taqdim etilgan ma’lumotlarni tahlil qilish va oʻrganish;
- oʻquvchini qiziqtiradigan mavzularni tanlash qobiliyati .
Ushbu tadqiqotning maqsadlari kontekstida taklif etilgan toʻrtta ta’lim modelini tahlil qilish asosida
virtual didaktik ta’limning didaktik xususiyatlarini aniqlash, shubhasiz, qiziqish uyg‘otadi:
-avtoritar ta’lim;
-dialogik mustaqil ta’lim;
-interfaol mustaqil ta’lim, mustaqil oʻqish.
Ushbu modellarning qisqacha tavsifi quyidagicha:
Agar oʻqitishda ustuvor rol oʻrgatish predmetiga tegishli boʻlsa, unda bu usul avtoritar ta’lim deb
tasniflangan: “avtoritar ta’lim - oʻqitish usuli, unda asosiy, yetakchi - oʻquv predmetining shakllantiruvchi
faoliyati, yoʻnaltirilgan, passiv - subyektning oʻziga xos oʻquv faoliyati (fanlar) ta’limoti”dir [4]. Interfaol
oʻz-oʻzini tarbiyalash “uzluksiz oʻzaro munosabatlarga, oʻquv predmeti va oʻqitiladigan fanlar oʻrtasidagi
doimiy aloqaga, tabiatga muvofiqlikka, shaxsga yoʻnaltirilgan oʻz-oʻzini tarbiyalash natijalarini kuzatib
borishga asoslangan oʻz-oʻzini tarbiyalash metodi va modeli” sifatida tushuniladi.
Mustaqil ta’lim quyidagicha tasvirlangan: “mustaqil ta’lim – hech kim, subyektning oʻzidan tashqari,
ta’lim olishi boshqarilmaydigan, nazorat qilinmaydigan va hech narsa bilan tartibga solinmaydigan
oʻqishning metodi va modelidir”. Bunda qoida tariqasida, maqsadlarni belgilash, mashqlar tarkibi va hajmini
tanlash, mashqning trayektoriyasi va vaqt doirasini aniqlash boʻyicha tahliliy va bashoratlash hamda
loyihalash ishlari pedagog tomonidan amalga oshiriladi. Yuqorida ta'kidlab oʻtilganidek, virtual ta'lim
muhitining didaktik potensialini tabiatga muvofiqlik asosida oʻqitish tamoyilini amaliy ravishda tadbiq etish
uchun paydo boʻlayotgan imkoniyatlar prizmasi orqali aniqlash, ushbu muhitda ta'lim samaradorligi
muammosini muhokama qilish bilan toʻldirilishi kerak. Shu munosabat bilan, avvalambor shuni ta'kidlash
kerakki, zamonaviy didaktikaga koʻra, ta'lim samaradorligi nafaqat oʻquvchilarning bilim darajasi,
qobiliyatlari, koʻnikmalari va faoliyat usullari, balki shaxsiy fazilatlarining rivojlanishi bilan ham
belgilanadi. Ta’kidlash joizki, umumiy ilmiy ma’noda “samaradorlik” “samarali, ta’sirchan, kerakli natijaga
olib keladigan” deb tushuniladi. Ta’lim samaradorligi muammosi koʻplab mahalliy va xorijiy olimlar
tomonidan oʻrganilgan. Treningning samaradorligi muallif tomonidan oʻqitishning ijtimoiy ahamiyatli sifati
belgilanadi, bu orqali faoliyat natijalari shaxsni tarbiyalashning umumlashtirilgan g‘oyasiga mos keladigan
ijtimoiy maqsadga yaqinlik darajasiga qarab baholanadi [6]. Ta’lim samaradorligi tushunchasi, ta’lim sifati
tushunchasi bilan chambarchas bog‘liq boʻlib, u insonning ta’lim ehtiyojlarini qondirishga hissa qoʻshadigan
va jamiyat manfaatlariga mos keladigan, barcha darajadagi ta'lim subyektlari faoliyatini tartibga soluvchi
hukumat hujjatlarida aks ettirilgan xususiyatlar (va ularning namoyon boʻlishi) kombinasiyasi bilan
tavsiflanadi. An’anaga koʻra, oʻquv jarayoni sifatining mezonlari quyidagilardan iborat: ta'lim mazmuni va
oʻqitish usullariga moʻljallangan elementlarining toʻliqligi, oʻqitishning individuallashtirilishi va
tabaqalashtirilishi, turli tashkiliy shakllardan foydalanish, ta’limning ta’lim funksiyasini amalga oshirish.
Ularga muvofiq ta'lim samaradorligining quyidagi mezonlarini ajratish mumkin: “olingan bilimlarning
aniqligi va tizimliligi, oʻquvchilarning ilmiy dunyoqarashini shakllantirish, qadriyatlar tizimi, axloqiy,
mehnat tarbiyasi, bilim va koʻnikmalarni ijodiy qoʻllash darajasi [6]. Ta’lim samaradorligining yuqorida
koʻrsatilgan mezonlarini shaxsiy yondashish nuqtayi nazaridan koʻrib chiqish mantiqiydir. Ma’lumki,
shaxsga yoʻnaltirilgan ta'lim deganda “oʻquv jarayoni subyektlari oʻrtasidagi oʻzaro munosabatlarni tashkil
etish ularning individual xususiyatlariga (qadriyatlar, munosabatlar, aql-idrok, qobiliyat va boshqalar)
maksimal darajada qaratilgan boʻlib, dunyoni bilishga qaratilgan shaxsni modellashtirishning oʻziga xos
xususiyatlari” tushuniladi [5, 57]. Shaxsga yoʻnaltirilgan ta’lim texnologiyasi oʻquvchining oʻzini oʻzi
tashkil etish va oʻzini oʻzi roʻyobga chiqarish mexanizmini doimiy ravishda shakllantirishni, uning bilim
qobiliyatlarini rivojlantirishni oʻz ichiga oladi [6]. Ta’lim tizimini bilim olishga asoslangan ta’limni tashkil
etishdan oʻquvchining bilim va koʻnikmalarini yetakchi maqsadlar, oʻquv natijalari sifatida belgilaydigan,
shaxsga yoʻnaltirilgan, shaxsning asosiy kuchlari, qobiliyatlari va iste’dodlarini rivojlantirish hamda oʻz-
oʻzini rivojlantirishga oʻtish ta'limning asosiy maqsadi - zamonaviy ta'lim jarayonidagi yetakchi yoʻnalishi
hisoblanadi. Virtual didatik muhitda shaxsga yoʻnaltirilgan ta'lim g‘oyalarini amalga oshirish uning
samaradorligini baholash yondashuvlarni oʻzgartirishni oʻz ichiga oladi, bunda oʻquvchining boshlang‘ich
bilim darajasi qoʻshimcha mezon sifatida hisobga olinishi kerak (boshlang‘ich bilim darajasi boshlang‘ich
tayyorgarlik darajasiga kiradi). Virtual didaktik muhitda oʻrganish mavzusiga bir qator talablar aniq, ularsiz
ta’lim samarali boʻlmaydi. Bularga quyidagilar kiradi:
- tez qaror qabul qilish, toʻg‘ri ma’lumotni tanlash, g‘oyalarni ishlab chiqish, oʻquv jarayonining
barcha ishtirokchilari bilan osonlikcha aloqa oʻrnatish qobiliyati;
https://buxdu.uz
|
| |
