|
PEDAGOGIK MAHORAT 3 (79) 2021
Pdf ko'rish
|
| bet | 186/344 | | Sana | 07.12.2023 | | Hajmi | 3,37 Mb. | | #113345 |
Bog'liq Pedagogik mahorat 3-son 2021 yilPEDAGOGIK MAHORAT 3 (79) 2021
140
Imlo lug’atidan va ikki tilli lug’atlardan, izohli va boshqa lug’atlardan foydalanish.
Uyadosh soʻzlarga misollar keltira olish.
Atamalar va soʻzlarni uslubiga xos soʻzlarni ajrata olish, ular orasidagi ma’noviy farqlarni aytib bera
olish [3].
DTS talablaridan koʻrinib turibdiki, 5-sinf oʻquvchisi “turli xil lug’atlardan”, ya’ni “imlo lug’atidan va
ikki tilli lug’atlardan, izohli va boshqa lug’atlardan foydalanish” qobiliyatiga ega boʻlishi zarur. Buning
uchun oʻrta umumta’lim maktablarining har bir ona tili mashg’ulotida oʻqituvchi oʻquvchida oʻquv
lug’atlaridan oʻrinli va samarali foydalanish malaka hamda koʻnikmalarini shakllantirishi, rivojlantirib
borishi, bu ona tili ta’limi maqsadining roʻyobini ta’minlashda poydevor vazifasini oʻtaydi.
Xoʻsh, oʻquv lug’atlaridan 5-sinf ona tili mashg’ulotlarida qanday foydalanish mumkin?
Odatda, oʻqituvchilarimiz ona tili mashg’ulotlarida, asosan, darslikdan foydalanadilar. Oʻquv dasturi
asosida tuzilgan darslik ta’lim mazmunini aks ettiruvchi oʻquv materiali, uning oʻquvchi tomonidan
oʻzlashtirish usullari, oʻquvchi uchun zarur hisoblangan tahlil, umumlashtirish uchun material, oʻquv
materiallari mazmunini uyg’unlashtiruvchi qonuniyatlarni oʻz ichiga oladi. Darslik – ta’lim oluvchi uchun
ma’lum miqdordagi bilimlarni, malaka, koʻnikma, odatlarni oʻziga singdirishga moʻljallangan manba.
Ammo, faqat darslik bilan ishlash tom ma’nodagi ijodiy tafakkurni shakllantirish va rivojlantirishga
toʻsqinlik qiladi [4].
Muhokamalar va natijalar. Darslikda beriladigan oʻquv topshiriqlari oʻquvchining mustaqil izlanishi
uchun yoʻllanmalar berganda, ularning axborot banklariga doimiy ehtiyojini qondirganda, ijodiy faoliyatga
undagandagina ta’lim maqsadiga muvofiq kelishi mumkin. Shuning uchun darslik bilan dasr davomida
oʻquvchi bajarishi nazarda tutilgan topshiriqlar tizimi va zaruriy oʻquv materialini aralashtirmaslik lozim.
Biz darslik deganda, mavzu talqini, oʻquv materiali, oʻquvchi bajarishi lozim boʻlgan mashq, masala,
topshiriqlar tizimi oʻz ichiga olgan majmuani tushunamiz. Haqiqiy ijodiy tafakkur sohibini shakllantirish va
rivojlantirishga moʻljallangan darslik bugungi kunda mavjud boʻlgan darsliklardan farq qilishi lozim.
Demak, ta’limning yangi maqsadiga erishish uchun yangi tipdagi darsliklar zarur. Ijodiy tafakkur sohibini
shakllantirish uchun oʻquv materiali darslik materiallaridan ancha keng boʻlishi talab etiladi.
Jumladan, ona tilidan darsliklar oʻquvchilarga xilma-xil lug’atlar (axborot banklaridan), qomuslar,
ma’lumotnoma (spravochnik)lardan, maktabda oʻqitiladigan boshqa oʻquv predmetlari boʻyicha olgan
bilimlari va ma’lumotlaridan, tajribali kishilar (oʻquvchilarning yaqinlari)dan qoʻshimcha material olishga,
bu – darslikda berilmagan material ustida ijodiy ishlar tizimini loyihalashtirgan taqdirdagina koʻzlagan
maqsadiga erisha oladi.
Oʻqituvchi darslikda berilmagan materiallar hisobidan har bir darsda oʻtiladigan oʻquv materiallarini
kengaytirgan holda oʻquv-biluv jarayonini loyihalashtirishi kerak. Ta’limning yangi maqsadiga erishish
yangi tipdagi darsliklarni taqozo qiladi. Bunday darsliklar yordamida tadbirkor, axborot manbalarini chuqur
biladigan, undan oʻziga kerakli ma’lumotlarni tez topa oladigan, bulardan oʻzi yashab turgan muayyan
sharoit uchun eng qulay va serunumidan foydalana oladigan faol shaxsni yetishtirish imkonini beradi.
Shuning uchun yangi darsliklar mashq, masala, qoida yoki aksiomalar majmuasidan emas, balki oʻquv
topshiriqlari tizimidan iborat boʻlmog’i kerak [5]. Masalan, 5-sinf “Ona tili” dasturida “Ma’nodosh
soʻzlar”ning oʻqitilishiga 3 soat vaqt ajratilgan. Darslikda “Eslab qoling” rukni ostida 3 ta qoida, 14 ta mashq
(505-518-mashqlar) hamda 3 ta topshiriq berilgan [6]. Qoidalarda ma’nodosh soʻz deb nimaga aytiladi,
ma’nodosh soʻzlar qatorida bosh soʻz (dominant) nima, uslubiy ma’nodoshlarda ijobiy hamda salbiy boʻyoq
nimaligi toʻla yoritib berilgan. Berilgan mashqlar qoidadagi misol-namunalarni takrorlashdan iborat boʻlib
qolgan.
Bizningcha, darslikda mavzu quyidagi algoritmda berilishi muhim:
|
| |
