|
3-Amaliy mashg’ulot Avtomobil chiqindi gazlari tarkibidagi zararli moddalar miqdorini hisoblash Amaliy ishning maqsadi
|
| bet | 2/2 | | Sana | 18.05.2022 | | Hajmi | 30.34 Kb. | | #21312 |
Bog'liq Avtomobil chiqindi gazlari tarkibidagi zararli moddalar miqdorini hisoblash STANDARTLASHTIRISH VA METROLOGIYA BO‘YICHA XALQARO TASHKILOTLAR, Bolalarda miqdor va son sanoq haqidagi bilimlarni shakllantirish 13, Any Scanner 06 20 2023, 10-MEKTEP DIREKTOR IS REJESI (1), Amaliy dasturlash paketi testlar (1), 7-dars-Nazariy-Yoruglik-diodlari, Ishlab chiqarish amaliyoti O\'A taqvim, Bolalarda irodani tarbiyalash, Doston Kompyuterni tashkil etish, Urganch davlat universiteti Madirimov Shavkat (1), 1, form (1), Инвестиция ва инновациялар o‟quv qo‟llanma, ijtimoiy pedagogika asoslariBeshinchi guruhga toksik moddalar aldegidlardan tashkil topgan (formaldegid (NCHO) 60%, alifatik aldegidlar (atsiklik SN, CnH2 n q 2) 32% va aromatik aldegidlar (benzol C6H6) 3% va boshqalar).
Aldegidlarning toksikligi yuqori va noxush hidga ega.
Oltinchi guruhga dizel dvigatellariga taaluqli zararli komponent qurum kiradi.
Ichki yonuv dvigatellar chiqindi gazlarining tarkibi, yoqilg’ilar turiga, tarkibiga va dvigatelning ish rejimiga qarab o’zgarishi mumkin.
YUqorida aytilganlardan tashqari ichki yonuv dvigatellar chiqindi gazlari tarkibida yana qo’rg’oshin birikmalari va oltingururt oksidlari va angidridi ham bo’ladi. Avtomobilarning atrof-muhitni ifloslantirishini kamaytirish maqsadida nazorat muvofiqlashtiruvchi postlar tashkil qilinib, ularda chiqindi gazlarning tarkibini, yoqilg’i sarfini, dvigatellarning yoqilg’i ta’minlash tizimlarini texnik holati nazorat qilinadi va zaruriy texnik xizmatlar ko’rsatiladi.
Masala. Avtotransport korxonasidagi avtomobillardan chiqadigan gazlar tarkibidagi zararli moddalar (uglevodorodlar (CH), uglerod oksidi (CO), qurum va boshqalar) miqdorini aniqlang? 1. Sutkadagi zararli moddalar miqdori quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:
2. Bir yildagi zararli moddalar miqdori quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:
bu yerda: Kj – 1kg yoqilg’i yonishi natijasida hosil bo’ladigan zararli moddalarning solishtirma og’irligini hisobga oluvchi koeffitsient (8-jadvalga qarang);
Gj – yoqilg’i sarfi, l/km (9-jadvalga qarang);
ρyoq – yoqilg’ining zichligi, kg/l, AI-93 benzin uchun ρyoq=0,76 kg/l, dizel yoqilg’i uchun ρyoq=0,83 kg/l;
Ktaksi – avtomobilning texnik holatini hisobga oluvchi koeffitsient (8-jadvalga qarang);
Kiqlim – tabiiy iqlim sharoitlarini hisobga oluvchi koeffitsient (I-iqlimiy zona uchun Kiqlim=1,0; II-iqlimiy zona uchun Kiqlim=1,2; III-iqlimiy zona uchun Kiqlim=1,4);
Lo’rtacha – avtomobilning bir yildagi o’rtacha yo’lda bo’lishi, km (9-jadvalga qarang);
Ass – avtomobillar soni (9-jadvalga qarang);
αi – avtomobillarning ishda yurish koeffitsienti (9-jadvalga qarang);
Dk – kalendar bo’yicha bir yildagi ish kunlari soni (9-jadvalga qarang).
8-jadval
Avtomobilning texnik holatini hisobga oluvchi koeffitsient
Avtomobildanchiqadigan gazlar tarkibidagi zararli moddalar turlari
Kj Kj iqlim
Benzinda ishlaydigan dvigatellar
Uglerod oksidi (CO) 0,27
1,1…2,2
Uglevodorodlar (CH, ...) 0,033
1,1…2,1
NOx
0,027
1,0
Dizelda ishlaydigan dvigatellar
Uglerod oksidi (CO)
0,03
1,1…2,4
Uglevodorodlar (CH, ...)
0,001
1,2…2,4
NOx
0,04
1,0
Uglerod (qurum, C)
0,0004
1,1...2,4
9-jadval
Avtomobilning texnik holati koeffitsienti
№ Korxonadagi avtomobillar soni va ishlab chiqarilgan yili
αi
Iqlim zonasi
O’rtacha
yo’lda
bo’lish L
o’r
,
km
Ish
kunlari
soni, D
k
Tiko
Damas
Neksiya
Ota-yo’l Mersedes
BelAZ-
740
1.
44/1998
35/2001
26/1994
0,35
I
60000
253
2.
36/1997 47/1996
2/1983
0,4
II
55000
255
3.
43/1999
31/2000
27/1995
0,45
III
50000
253
4.
37/1998 46/1997
3/1984
0,5
I
45000
305
5.
41/2000
50/1998
28/1996
0,55
II
40000
305
6.
38/1999 49/2000
1/1986
0,6
III
35000
305
7.
42/2001
50/2003
29/1998
0,65
I
30000
253
8.
39/2000
32/1999
30/1997
0,7
II
25000
255
9.
45/1997
48/1999
4/1987
0,75
III
20000
265
10.
60/2000
34/1987
5/1988
0,8
I
15000
365
11.
34/1998
35/2000
6/1989
0,37
II
57000
365
12.
47/1996
36/1997
7/1985
0,42
III
52000
253
13.
38/1998
28/2000
24/1995
0,48
I
47000
305
14.
35/1998 48/1997
3/1987
0,52
II
42000
253
15.
41/2000 45/1998
25/1994
0,57
III
38000
255
37
16.
38/1999 49/2000
1/1986
0,62
I
33000
253
17.
39/2001
40/2003
22/1998
0,68
II
22000
305
18.
41/2000
28/1999
30/1997
0,72
III
18000
305
19.
47/1997
44/1999
4/1987
0,78
I
14000
305
20.
54/2000
31/1987
3/1988
0,82
II
30000
253
21.
36/2000
51/1998
21/1996
0,35
III
25000
255
22.
32/1999
37/2000
1/1986
0,4
I
20000
265
23.
27/2001
57/2003
29/1998
0,45
II
15000
365
24.
39/2000
32/1999
30/1997
0,5
III
57000
365
25.
35/1997
48/1999
4/1987
0,55
I
35000
253
26.
60/2000 36/1997
5/1988
0,6
II
30000
305
27.
32/1998
35/2000
6/1989
0,65
III
25000
255
28.
41/1996
36/1997
6/1985
0,7
I
20000
253
29.
38/1998
28/2000
24/1995
0,75
II
15000
305
30.
37/1998
42/1997
3/1987
0,8
III
57000
305
G
j
,
l/km
0,05
0,06
0,07
0,15
0,38
1,68
3
-
SO
4
2-
.
3. HCO
3
-
SO
4
2-
< Ca
2
Mg
2
.
Yuqorida ta’kidlanganidek, yer osti suvlari odatda ko’proq minerallangan bo’lib, ular tarkibida natriy, sulfat va xlor ionlari nisbatan ko’p uchraydi. Bunday ionlar oson eruvchi tegishli tuzlarning tabiiy suvda eriganligi natijasidir. Ayniqsa issiq va quruq iqlimli Markaziy Osiyo mintaqasi uchun bunday tabiiy suvlar ko’proq xarakterli hisoblanadi.
Tabiiy suvlarda, yuqoridagilardan tashqari, biogen moddalar va turli mikro elementlar ham uchraydi. O’simlik va jonzodlar olami, ayniqsa, suv o’tlari uchun o’ta zarur bo’lgan (oz miqdorda bo’lsa ham) mikro elementlar katta ahamiyatga ega. Ular jumlasiga Cu, Zn, Mn, B elementlarini kiritish mumkin.
Insonlar sog’ligi uchun suv tarkibida ftor va yod elementlarining bo’lishligi katta ahamiyatga ega. Agar ftor miqdori suvda kamayib ketsa, tish emirilishi (tish kariesi), ko’payib ketganda esa flyuorozom (tishni o’tkir bo’lakchalarga ajrashi) kasalliklarini keltirib chiqaradi.
Ftorning suvdagi me’yoriy (chegaralangan) darajasi 1 mg/l bo’lishini mutaxassislar tomonidan qayd qilingan.
Ichimlik chuchuk suv tarkibida yod miqdori 0,001 mg/l dan kamayib ketgani hollarida epidemiologik buqoq kasalligi kuchayadi. Agar suvda ammoniy va nitrit ionlari bo’lsa, Shuningdek, yuqori darajada oksidlanish jarayoni sodir etilganda ham tabiiy suv havzasi yaqin vaqt oralig’i (unchalik uzoq bo’lmagan joyda) iflos chiqitlar bilan bulg’anishidan darak beradi. Nitrat ionining borligi suvning ancha uzoq vaqtdan boshlab ifloslanishidan dalolat beradi. Suv tarkibida azot, fosfor va oltingugurtlarni tutgan organik birikmalar bo’lgan taqdirda mikroorganizmlar rivoji uchun shu jumladan turli kasalliklarni keltirib chiqaradigan bakteriyalar uchun ham qulay sharoit paydo bo’ladi va hakozo.
93
Masala: Suvning umumiy sarf hajmi V=500 ml bo’lganda, suv oqova bilan oqib o’tadigan modda zarrachalari massasining oqish tezligi ʋ=10 l/sek bilan harakatlansa, proporsionallik koeffitsenti 100 % ga teng bo’lgan holatda, modda zarrachalarining massasini aniqlang?
Shuningdek, soy va daryolardagi suvlar olib o’tadigan erimagan moddalarning miqdori Rm=0,001 ml (yoki 0,002 ml) bo’lganda, cuvdagi ularning konsentratsiyasini Sm (g/m3 yoki mg/l) hisoblang?
Shu bilan birga, yer erroziyasi o’z navbatida er yuzasining yuvilishiga nisbatan barqarorligi va to’g’ri burchakda tushayotgan suvning balandligi 30 m va suvning miqdori 300 l bo’lgan oqova suvning energiyasini aniqlang?
94
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
3-Amaliy mashg’ulot Avtomobil chiqindi gazlari tarkibidagi zararli moddalar miqdorini hisoblash Amaliy ishning maqsadi
|
