|
3. Hayot faoliyati xavfsizligi va ekologiya
|
| bet | 1/4 | | Sana | 21.05.2024 | | Hajmi | 187,3 Kb. | | #248062 |
Bog'liq 3-bo\'lim
3. Hayot faoliyati xavfsizligi va ekologiya
3.1.Yong’inga qarshi profilaktika chora va tadbirlari
Yongʻin — bir zumda shiddat bilan roʻy beradigan va tez tarqaladigan yonish jarayoni. Moddiy boyliklarni yoʻqotadi va inson hayoti uchun xavf soladi. Yongʻinga, asosan, olovdan ehtiyotsizlik bilan foydalanish, elektr va gaz asboblaridan hamda ishlab chiqarish jihozlaridan foydalanishning qoida va meʼyorlarini buzish, moddalar (materiallar) ning oʻzoʻzidan alangalanishi sabab boʻladi. Tashqi (ochiq), mas, choʻl, oʻrmon, neft va gaz favvoralari Yongʻini; ichki (berk), mas, shaxta, bino ichidagi Yongʻin xillarga boʻlinadi. Yongʻin ishgʻol qilgan fazoni shartli ravishda zonalarga: faol yonish, issiqlik taʼsir etuvchi va tutun bilan qoplash zonalariga boʻlinadi. Faol yonish zonasi (Yongʻin oʻchogʻi) yuqori issiqlik va tutun hosil qiladi. Bunda materiallar koʻpincha atmosfera havosining kislorodi bilan oʻzaro taʼsirlashib tutaydi, alangalanadi, natijada issiqlik va tutun hosil boʻladi. Yonayotgan qurilmalar va materiallar issiklik taʼsirida qiziydi va alangalanadi, yonmaydiganlari deformatsiyalanadi.
Portlash — oniy vaqtda chegaralangan hajmda katta miqdorda energiya ajralib chiqish jarayoni. Maʼlum xajmni egallab turgan modda P. natijasida energiya ajratib, atrofdagi muhitni juda katta kuch bilan harakatga kelti-ruvchi yuqori bosimdagi qizigan gazga aylanadi. P. qattiq jismda uning yemirilishi va parchalanishi bilan kuzatiladi. Muhitningt-rasi, zichligi, bosimining keskin koʻtarilishidan yuzaga kelgan harakat P. toʻlqini deyiladi. Bu toʻlqin muhitda juda katta tezlik bilan harakatlanadi. P. vakuumda yuz bersa, P. energiyasi turli tomonga katta tezlik bilan uchib chikadigan portlovchi moddalarning kinetik energiyasiga aylanadi va atrofdagi turli obʼyektlarga nisbatan mexanik taʼsirni yuzaga keltiradi. P. joyidan uzoklashgan sari P. toʻlqinining taʼsiri kuchsizlana boradi. Energiya manbainingtabiati va u qanday yoʻl bilan ajralib chiqishiga qarab P. bir necha turga boʻlinadi. Kimyoviy portlovchi moddalar kimyoviy boʻlinish xossasiga ega; bunda molekulalararo bogʻlanish energiyasi issiqlik energiyasi sifatida ajralib chikali. Portlovchi moddalar uchun temperatura oshishi kimyoviy boʻlinish tezligini ifodalaydi. Nisbatan past temperaturada kimyoviy boʻlinish juda sekin yuz bera-di, natijada portlovchi modda bilan atrof muhit orasida issiklik muvoza-nati yuzaga keladi. Agar ajralib chiquvchi issiklikning moddadan tashqariga chiqib ketmasligiga sharoit yaratilsa, temperatura oshishi bilan kimyoviy boʻlinish jarayoni tezlashadi, bunga issiqlik ajratib portlash deyiladi.
1. Korxona, tashkilot va muassasalar bino, inshootlari hamda xonalarining va yong‘inga qarshi holati, favqulodda vaziyatlarning oldini olish bo‘yicha javobgarlik ushbu ob'ektlarning rahbarlariga yuklangan.
2. Korxona, tashkilot va muassasalar ob'ektlari rahbarlari tegishli buyruq bilan har bir bino va inshoot hamda xonaga yong‘in xavfsizligini ta'minlash bo‘yicha javob shaxslarni biriktiradi.
3. Yong‘in yoki boshqa favqulodda vaziyatlar sodir bo‘lganda, insonlar va moddiy boyliklarni qutqarish rejasi ishlab chiqilib, ko‘rinarli joylarga o‘rnatilishilozim.
5. Korxona, tashkilot va muassasalarda quyidagilarni amalga oshirish lozim:
- har bir ob'ektda favqulodda vaziyatlarda insonlarni evakuasiya qilish uchun loyihada belgilangan kirish-chiqish yo‘laklar turli buyum va jihozlar bilan to‘sib qo‘ymaslik;
- evakuasiya kirish-chiqish yo‘nalishlarini belgilab beruvchi ko‘rsatgichlarni ko‘rinarli nuqtalarga joylashtirish;
- bino va inshootlar hamda xonalarni yong‘inni o‘chirish birlamchi vositalari bilan me'yor talablari asosida jihozlash;
- yong‘inga qarshi suv ta'minoti va ichki yong‘in o‘chirish jo‘mraklarining soz holatda bo‘lishini, shuningdek, ularni yeng, dastak va ulash moslamalari bilan ta'minlash;
- bino va xonalarda barcha elektr ta'minoti tizimining “Elektr uskunalarining tuzilish qoidalari” talablari asosida ishlashini ta'minlash;
- ob'ektlarda isitish tizimi, qozonxonalar, tabiiy va suyultirilgan gaz, boshqa muqobil yoqilg‘i maxsulotlarida ishlaydigan uskunalarning sertifikatlangan hamda soz holatda bo‘lishini ta'minlash;
- ob'ektlarning bino va inshootlari, boshqa konstruksiyalarning texnik mustahkamligiga erishish.
6. Ish vaqti tugagandan so‘ng har bir xonadagi kondisioner, komp'yuter, tele-video apparaturalar, boshqa turdagi barcha elektr jihozlari va maishiy uskunalarni o‘chirib, elektr tarmog‘idan uzib qo‘yish lozim.
7. Barcha elektr sim va kabellar tashqi himoya qobiqlarining elektr tokiga qarshi chidamlilik darajasini mutaxassislar tomonidan sinovdan o‘tkazish.
8. Korxona, tashkilot va muassasalarning bino hamda inshootlarida quyidagilar taqiqlanadi:
- Ob'ektlarga yong‘in-qutqaruv va boshqa maxsus xizmatlar avtoulovlarining yetib borishi uchun ular harakatlanadigan yo‘llarni sun'iy to‘siqlar bilan to‘sib qo‘yish taqiqlanadi;
- yerto‘la, sokol', qavatlarda yonuvchi va yengil alangalanuvchi suyuqliklar, portlovchi moddalar, gaz ballonlari, aerozol hamda boshqa portlash xavfini yuzaga keltirishi mumkin bo‘lgan moddalarni saqlash;
- chordoqlar, texnik xizmat ko‘rsatish joylari, ventkamera va boshqa texnik xonalarda ishlab chiqarish bo‘linmalari, ustaxonalarni joylashtirish hamda mahsulotlar, uskunalar va boshqa buyumlarni saqlash;
- yerto‘la va yarim yerto‘lalarda yonuvchan buyumlar saqlash omborxonalari, ustaxonalar, xo‘jalak xonalarini joylashtirish, agar ularga kirish eshiklari umumiy kirish zinalaridan (eshigidan) alohida bo‘lmasa;
- yo‘laklar, yuqori qavatlarga o‘tish lyuklari, qo‘shni xonaga o‘tish yo‘laklaridagi eshiklar va zaxira chiqish yo‘llarini turli mebellar, buyumlar va boshqa yonuvchan ashyolar bilan to‘sib qo‘yish;
- yo‘laklar, zaxira chiqish yo‘llari va zinapoyalarda o‘zboshimchalik bilan devorlar, shiftlar va ayrim holatlarda pollarga yonuvchan qurilish materiallarini qoplash, bezatish,bo‘yash ishlarini olib borish;
- xonalarda me'yor talablariga javob bermaydigan, qo‘lbola yasalgan elektr isitish moslamalari hamda vaqtincha o‘tkazilgan elektr simlardan foydalanish;
- belgilanmagan joylarda sigareta chekish, ob'ektlar va ularning atrofida payvandlash ishlarini o‘tkazish hamda ochiq olov bilan ishlash;
- nosoz gaz quvurlari, asbob-anjomlari va maishiy gaz ballonlaridan foydalanish.
9. Yong‘in yoki tutun hidi sezilsa, zudlik bilan quyidagilarni bajarish lozim:
- yong‘in-qutqaruv xizmatiga “101” yoki “1050” raqamlari orqali xabar berish;
-yong‘in joyidan insonlarni qutqarish;
-navbatchi xodimlarga xabar berish;
- birlamchi vositalar bilan yong‘inni bartaraf etish choralarini ko‘rish.
|
| |
