SJIF 2021:5.5
License type supported CC: Attribution 4.0 International (CC BY 4.0)
65
Tadqiqot metodologiyasi
Ishning uslubiy asosi tadqiqot muammosini hal qilish, tizimli tahlil qilish, ekspert
baholari va boshqa usullar yordamida kerakli ma’lumotlarni olish boʻyicha aniq, mavjud
baholar va fikrlarni oʻrganish edi.
Tahlil va natijalar
Inson sivilizatsiyasining mavjudligi biosferada miqdoriy va sifatli oʻzgarishlarga
olib keldi, sayyoramizda sun’iy ravishda yaratilgan ob’ektlarning koʻp qatlamli toʻyingan
sohasi – texnosfera shaklida yangi global moddiy tizimning paydo boʻlishiga olib keldi.
Insonning iqtisodiy faoliyati natijasi-mahsulot (materiallar, xizmatlar, uskunalar va
boshqalar). Hayot aylanish jarayonining yoki ob’ekt yoki resurs siklining barcha
bosqichlarida atrof-muhit ifloslanishi sodir boʻladi.
Ifloslantiruvchi moddalarni
shakllantirishning asosiy jarayonlari oksidlanish, tiklash, almashtirish,
parchalanish,
elektromexanik, jismoniy jarayonlar va boshqalar [7, 10].
Yoʻl-transport kompleksining atrof-muhitga ta’siri nazariy asoslari, avtomobil
yoʻllarini qurish, ta’mirlash va ishlatishda atrof-muhitdagi salbiy koʻrinishlarning
tavsiflari berilgan.
Ammo jamiyatni rivojlangan avtotransport kompleksi bilan ta’minlaydigan
afzalliklar
bilan bir qatorda, uning rivojlanishi, afsuski, atrof-muhit va insonga salbiy
ta’sir koʻrsatadi.
Transport majmuasi atrof-muhitning eng katta ifloslantiruvchi vositasidir.
Mamlakat miqyosida barcha manbalardan atmosferaga ifloslantiruvchi
moddalarning
umumiy chiqindilarida transportning ulushi 45% ga (shaharlarda - 85-95%), "iqlim"
gazlarining emissiyasida-10% ga etadi. Shahar aholisining shovqin ta’sirida transportning
ulushi 85-95% [4].
Respublikamizda qabul qilingan avtotransport kompleksi va tabiatni muhofaza
qilish faoliyatining davlat boshqaruvi amaliyoti hozirgi vaqtda avtomobil transportining
ekologik xavfsizligini ta’minlash muammolarini hal qilishning asosiy yoʻnalishlarini,
davlat organlari, korxonalar va tashkilotlar oʻrtasida
tegishli vakolatlarni aniq
taqsimlashning yoʻqligi, samarali iqtisodiy mexanizmlarning yoʻqligi, yuqori darajadagi
ekologik xususiyatlarga ega avtotransport vositalarini ishlab chiqarish va ulardan
foydalanishni ragʻbatlantirish imkonini beradi [6]. Avtomobil transportining ekologik
xavfsizligini ta’minlashning amaldagi tizimining past samaradorligi, birinchi navbatda,
amaldagi tabiatni muhofaza qilish qonunchiligi statsionar
ifloslanish manbalari bilan
bogʻliq muammolarga qaratilganligi va transport faoliyatining oʻziga xos xususiyatlarini
hisobga olmaganligi bilan bogʻliq — katta va tobora ortib borayotgan avtotransport
vositalarining soni, ularning yuqori harakatchanligi va aholi zichligi yuqori boʻlgan
hududlarda doimiy foydalanish.
Ekologik vaziyatni yaxshilash uchun qonunlarni qayta koʻrib chiqish va transport
majmuasiga e’tibor berish, shuningdek, ishlab chiqarish kerak:
- avtotransport vositalari chiqindilarining texnik standartlarini doimiy ravishda
qisqartirish;
