8-Mavzu.
ISHLAB CHIQARISH CHANGLARI VA ZAHARLI MODDALARNING
INSON ORGANIZMIGA SALBIY TA’SIRI, ULARGA QARSHI CHORA-
TADBIRLAR.
Reja:
1.
Ishlab chiqarish havo muhitida zararli moddalar.
2.
Ishlab chiqarish jarayonlarida zararli omillar. Zararli va zaharli
moddalarning inson organizmiga ta’siri
3.
Ishlab chiqarishda zararli moddalardan himoyalanish usullari.
4.
Ishlab chiqarish changlari va zaharli moddalarni tozalash qurilmalari.
Tozalash qurilmalarning ishlash prinsiplari
5.
Havoni mo’tadillash.
6.
Avariya shamollatish tizimi.
Ishlab chiqarish havo muhitida zararli moddalar.
Ishlab chiqarish chang moddalarning inson organizmiga salbiy ta’siri. Changlarga
qarshi chora-tadbirlar
Sanoatda, transportda, qishloq xo’jaligida ko’p ishlar
va jarayonlar chang hosil
bo’lishi, ajralishi bilan amalga oshiriladi. Har xil texnologik jarayonlarni bajarishda
yuzaga keladigan va havoda muallaq holatda bo’ladigan qattiq moddalarga
ishlab
chiqarish changi
deb aytiladi.
Kimyoviy birikmalar changi
zaharli hisoblanadi. Masalan,
naften kislotalari,
amino-nitro birikmalar changi, olti va uch valentli xrom birikmasi,
shuningdek
etilenmerkurxlorid, uran, berilliy, merkuran, vannadiy
birikmalari-aerozollari
organizmga o’tgach, qorin, ichak yo’lida va o’pkada kasallanish-zaharlanishlarni hosil
qiladi.
Ishlab chiqarish binolarida chang hosil bo’lishi, uni organizmga o’tishining oldini
olish va unga qarshi kurashish maqsadida texnologik tartibda chora-tadbirlar turkumi
amalga oshiriladi. Masalan, quruq changlanuvchi materiallarni nam yoki pasta hosil
qiluvchi holatga, kukunlarni donador (tabletka) ko’rinishiga almashtiriladi.
Uskunalarning pishiqligi, germetikligi oshiriladi.
Agar chang ajralib chiqishini bartaraf qilish imkoniyati bo’lmasa, suvdan, namlovchi
moddalardan foydalaniladi. SHuningdek, chang ajralishini butunlay yo’qotish uchun
havo almashtirish tizimi, yakka tartibdagi
himoya moslamalari ishlatiladi, sanitariya
norma va qoidalariga amal qilinadi. Kasallik, zaharlanish sodir bo’lmasligi uchun
chang sanitariya normasida belgilangan yo’l qo’yilishi mumkin bo’lgan
oxirgi
darajadan oshib ketmasligi kerak.
Changlar asosan tabiiy va sun’iy changlarga bo’linadi.
Tabiiy changlar
- inson ta’sirisiz hosil bo’ladi. Bunday changlarga shamol va
bo’ronlar ta’sirida qum va tuproqning erroziyalangan qatlamlarining ko’chishi,
o’simlik va hayvonot olamida, vulqonlar otilishi, boshqa hollarda paydo bo’ladigan
changlarni kiritish mumkin.
Aniqlanishicha, har bir kubometr havo tarkibida
chang zarralari dalalar va
