|
Ishlab chiqarish changlari va zaharli moddalarningBog'liq 8-MA\'RUZA-
kattaligi 10 mikrondan katta bo’lgan changlar;
-
kattaligi 10 mikronda 0,25 mikrongacha bo’lgan changlar. Bu changlarni mayda
changlar yoki mikroskopik changlar deb yuritiladi.
-
kattaligi 0,25 mikrondan kichik bo’lgan changlar. Bu changlar ultramikroskopik
changlar deb yuritilib, ular erga qo’nmay havoda uchib yuradi.
Ishlab chiqarish changining inson salomatligiga zararli ta’siri katta. Changning
asosiy ta’siri, eng avvalo, nafas olganda yuzaga keladi. Bunday havo bilan nafas olish,
asosan, nafas organlarini zararlantiradi: ya’ni bronxit, pnevmokonioz yoki umumiy
allergik reaktsiyalar rivojlanishiga sabab bo’ladi. Changning o’pka yo’liga kirishi
pnevmoniya, sil, o’pka rakining kelib chiqishiga sharoit yaratishi mumkin.
Kattaligi 4-5 mk bo’lgan changlar juda xavfli hisoblanadi. Yirik zarrachalar nafas
olganda burun bo’shlig’ida ushlanib qoladi. Mayda zarrachalar esa o’pkaga o’tgach,
changli «pnevmokonioz» kasalliklarini vujudga keltiradi. Kremniy oksidi changi
ta’siridan «silikoz», ko’mir changidan «antrakoz», alyuminiy oksidi changi ta’siridan
«alyuminoz», silikatlar ta’siridan «silikoz» kabi kasallik turlari yuzaga keladi.
Changning odam organizmiga ta’siri uning havodagi miqdoriga, kattaligiga va
maydaligiga, elektrlanishiga bog’liq.
Chang zarralarining shakli sferik, yassi va boshqa ko’rinishda bo’ladi. Aerozollar
hosil bo’lishida chang zarralari kondensatsiya- sining ko’p qismi yumaloq shaklga ega
bo’ladi. Zarrachalarning shakli aerozolning turg’unligiga va organizmdagi holatiga
ta’sir etadi. Chetlari o’tkir qirrali chang zarralari o’pka to’qimalarini jarohatlaydi.
Shisha-tola, asbest kabi chang turlari yuqori nafas yo’llarining hujayralarini
mikrojarohatlashi, ko’zning shilliq qavatiga va teriga ta’sir ko’rsatishi ham mumkin.
Mehnat Kodeksiga asosan, ishchilar ishga kirishdan oldin tibbiy ko’rikdan
o’tkaziladi. O’pka sili, yuqori nafas yo’llari va bronxlar kasalligi, yurak-tomir
xastaliklari yoki boshqa kasalliklar bilan og’rigan kishilar changli ishga qabul
qilinmaydi. Xavfsiz va sog’lom mehnat sharoiti bilan ta’minlash uchun ishlab
chiqarish zonalarida havo muhitining chang miqdori yo’l qo’yilishi mumkin bo’lgan
miqdordan ortmasligi kerak. Changning hosil bo’lishi va tarqalishiga qarshi kurashda
texnologik jarayonlarni avtomatik usullarga o’tkazilishi, shuningdek, jihozlarning
zichligini oshirib, ma’lum masofadan turib boshqarish tizimlariga o’tish muhim
ahamiyatga ega.
Nazorat savollari
|
| |
