JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS
http://www.newjournal.org/
Volume–27_Issue-2_April_2023
5
Kiberxavfsizlikni fundamental atamalarini aniqlashga turli yondashuvlar mavjud.
Xususan ba’zi mutaxassislar kiberxavfsizlikka oid atamalarga quyidagicha ta’rif
berishgan:
Konfidensiallik
- axborot yoki uni eltuvchining shunday holati bo’lib,
undan
ruxsatsiz tanishishning yoki nusxalashning oldi olingan bo’ladi.
Konfidensiallik
axborotni ruxsatsiz “o’qish”dan himoyalash bilan shug’ullanadi. Ayniqsa, bank
sistemasida bank uchun konfidensiallik juda muhim.
Risk
- potensial foyda yoki zarar bo’lib, umumiy holda har qanday vaziyatga biror
bir hodisani yuzaga kelish ehtimoli qo’shilganida risk paydo bo’ladi. ISO “risk – bu
noaniqlikning maqsadlarga ta’siri” sifatida ta’rif bergan.
Axborot xavfsizligi
- axborotning holati bo’lib, unga binoan axborotga tasodifan
yoki atayin ruxsatsiz ta’sir etishga yoki ruxsatsiz undan foydalanishga yo’l
qo’yilmaydi. Yoki, axborotni texnik vositalar yordamida ishlanishida uning maxfiylik
(konfidensiallik),
yaxlitlik
va
foydalanuvchanlik
kabi
xarakteristikalarini
(xususiyatlarini) saqlanishini ta’minlovchi axborotning himoyalanish sathi holati.
Kiberxavfsizlik 8 ta bilim sohasiga bo’lingan:
Ma’lumotlar xavfsizligi;
Dasturiy ta’minot xavfsizligi;
Tashkil etuvchilar xavfsizligi;
Aloqa xavfsizligi;
Tizim xavfsizligi;
Inson xavfsizligi;
Tashkilot xavfsizligi;
Ijtimoiy xavfsizlik.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO`YXATI:
1.
Ganiyev S.K. “Kiberxavfsizlik asoslari”. O’quv qo’llanma.
2.
Oʼzbekiston
Respublikasi
prezidentining
“Axborot
texnologiyalari va
kommunikatsiyalarining joriy etilishini nazorat qilish, ularni himoya qilish tizimini
takomillashtirish chora-tadbirlari toʼgʼrisida”gi qarori. 2018 yil 21 noyabr, PQ-
4024- son.
3.
Thomas A.Johanson. “Cyber-security, Protecting Critical
Infrastructures from
Cyber Attack and Cyber Warfare”.
4.
Akbarov D.Y.Axborot xavfsizligini ta’minlashningkriptografik usullari va ularning
qo’llanilishi. – Toshkent, “O’zbekiston markasi” nashriyot, 2009-432 bet.
