|
-расм. Бир карра дросселланишли, юқори босимли регенератив цикл
|
| bet | 4/5 | | Sana | 14.02.2024 | | Hajmi | 0,7 Mb. | | #156519 |
Bog'liq 3-maruza. Хavoni ajratish qurilmalari6.18-расм. Бир карра дросселланишли, юқори босимли регенератив цикл.
а – схеманинг принципиал кўриниши; б – жараёнининг Т-S диаграммадаги тасвири; I – компрессор; II – совуткич; III – регенератив иссиқлик алмашиниш қурилмаси; IV – дроссел; V – суюқ махсулот йиғгич.
Bu siklni avvalgisidan farqi (6.18-rasm) regenerativ issiqlik almashinish qurilmasi III bu yerda ikkita-birlamchi issiqlik almashinish III va asosiy issiqlik almashinish qurilma V lar bilan almashtirilgan (6.19-rasm). Ular orasidagi qo‘shimcha sovitkich IV o‘rnatilgan bo‘lib, u yerda gaz drossellanishdan oldin ammiak tomonidan sovitiladi.
Ko‘rinib turibdiki, gaz kompressor I tomonidan izotermik jarayonda siqiladi (T-S diagrammadagi 1-2 kesma) va birlamchi issiqlik almashinish qurilma III da «qaytgan» (drossellanishdan keyin) gaz yordamida sovitiladi (2-3 kesma). Bundan «qaytgan» gaz boshlangich T0 temperaturagacha isiydi (6-1 kesma). Shundan so‘ng, siqilgan gaz ammiak sovitkich IV da soviydi (3-3 kesma) va asosiy issiqlik almashinish qurilma V dan o‘tib «qaytgan» gaz tomonidan sovitiladi (3-4 kesma). Issiqlik almashinish qurilma V da «qaytgan» gaz isiydi (5-6 kesma). Siqilgan gaz issiqlik almashinish qurilli V dan so‘ng, drossel VI orqali o‘tadi va drossellanish tufayli (4-5 kesma) qisman suyuqlanadi. Gazning suyulmagan qismi esa (0-5 kesma), V va III – issiqlik almashinish qurilmalarda svuqlik eltkich sifatida ishlatiladi.
Ammiak sovitish mashinasidagi gazni qo‘shimcha sovitilishi drossel sikli samaradorligini oshiradi. Bug‘lanayotgan ammiak bilan sovitish asosan –20 dan –450S temperaturagacha amalga oshiriladi.
5.Havodagi kamyob gazlarni ajratish texnologiyasi.
5.1.Gaz aralashmalarini ajratish. Atmosfera xavosi – bu murakkab gaz aralashmasidir. Uning asosiy komponentlari–kislorod va azot, suyultirilsa o‘zaro yaxshi aralashuvchi aralashmani xosil qiladi. Bu aralashmaning qaynash temperaturasi azot va kislorod miqdoriga bog‘liq. Yengil uchuvchan komponent bo‘lib azot xisoblanadi.
To‘yingan bug‘ning bosimi tarkibini taxminan Raul qonuni bo‘yicha aniqlash mumkin, lekin muvozanat egri chiziqlarini tajriba natijalari asosida quriladi. Tajriba ma’lumotlari asosida ajratish jarayonlarini hisoblash uchun zarur bo‘lgan bir qator termodinamik diagrammalar qurilgan:
Kislorod-azot sistemasining turli bosimlar uchun x-y muvozanat egri chiziqlari diagrammasi;
Kislorod-azot sistemasining T-r-x-u diagrammasi;
Kislorod-azot sistemasining T-i-x-u diagrammasi;
Xavoning i-x diagrammasi.
Xavo aralashmasining rektifikatsiya jarayoni boshqa suyuq aralashmalarning yuqori temperaturalarda rektifikatsiya jarayonidan farq qilmaydi. Lekin atrof-muxit temperaturasidan ancha past temperaturalarda amalga oshadi; bundan tashqari ajratish maxsulotlarini gaz ko‘rinishida olinadi. Xavoni ajratish uchun bir va ikki karra rektifikatsiya qilish kolonnalari ishlatiladi.
Bir karra rektifikatsiya qilish kolonnalarida toza kislorod va tarkibida 710% kislorod bo‘lgan azot olinadi. Bu ancha katta kamchilik hisoblanadi.
Kislorodni ko‘proq olish uchun ikki karra rektifikatsiyalash kolonnalari ishlatiladi (6.25-rasm). Ajratish apparati ikkita kolonnadan iborat: pastki va yuqorigi. Pastki kolonnada jarayon 5-6 kgk/sm2, yuqorigi kolonnada 1,2÷1,4 kgk/sm2 bosim ostida sodir bo‘ladi. Kolonnalar o‘rtasiga kondensator-bug‘latgich joylashgan bo‘lib, uning trubalarida azot 56 kgk/sm2 bosimda kondensatsiyalanadi, trubalararo kenglikda esa kislorod 1,2-1,4 kgk/sm2 bosimda qaynaydi.
6.25-rasm. Ikki karra rektifikatsiyalash kolonnaning sxemasi.
Yuqori bosimli xavo issiqlik tashuvchi vazifasini o‘tab, kolonna kubining zmeevigiga beriladi va kislorod bilan to‘yingan (40-55% O2) suyuqlikni bug‘latadi. Xavo zmeevikdan o‘tib, pastki kolonnadagi bosimgacha drossellanadi va pastki kolonnaning o‘rtasiga beriladi, u yerda toza azot va 40-55% li kislorodga ajraladi. Kondensator-bug‘latgichda kondensatsiyalangan azotning bug‘larini bir qismi yuqori kolonna uchun flegma vazifasini o‘taydi, boshqa qismi esa kolonna bo‘ylab pastga oqib tushib asta kislorod bilan to‘yinadi. Kislorod bilan to‘yingan suyuqlik bug‘latgichdan drossel-ventil orqali yuqori kolonnaning o‘rtasiga boradi. Azot flegmasi bu kolonnaning yuqori qismiga beriladi. Ikkala suyuqlik kolonnaning tarelkalaridan kislorod bilan to‘yinib oqib tushadi va sof kislorod sifatida kondensator-bug‘latgichning trubalararo kengligida yig‘iladi. Suyuq kislorod trubalar ichida kondensatsiyalanayotgan azot issiqligi xisobiga bug‘lanadi. Bug‘ning bir qismi tayyor maxsulot sifatida olinsa, boshqa qismi oqib tushayotgan flegma bilan to‘qnashadi.
Gazsimon azot yuqori kolonnaning tepasidan olinadi. Kislorod va azot bug‘lari issiqlik almashinish apparatiga kirib ajratish apparatiga borayotgan to‘g‘ri oqimni sovitadi.
Xavoda kislorod va azotdan tashqari argon, neon, geliy, kripton, ksenon kabi kamyob gazlar xam mavjud, sanoatda ular xavodan ajratilib olinadi.
Inert gazlar asosan ko‘p miqdordagi xavodan kislorod va azot olishda qo‘shimcha maxsulot sifatida ajratiladi.
6.26-rasmda kamyob gazlarni olish xavo ajratish qurilmasining prinspial sxemasi berilgan.
|
| |
