4-TAJRIBA ISHI
Mavzu: Gazanalizatorlarning ishlash prinsipini o‘rganish
Ishdan maqsad:
Gazanalizatorlarning ishlash prinsipini o‘rganish
Nazariy qism.
Gaz analizatorlari
tekshirilayotgan gaz aralashmasidagi komponent yoki
komponentlar yig‘indisi konsentratsiyasi haqida ma’lumot beradigan qurilmalardir.
Gaz analizatorlari sanoatning barcha sohalarida va ilmiy-
tadqiqot ishlarida keng
ishlatiladi. Keyingi yillarda atrof-muhitni muhofaza qilishga katta e’tibor
berilayotganligi munosabati bilan sanoat korxonalari chiqindilari tarkibidagi zararli
qo‘shilmalar miqdorini, ishlab chiqarish xonalari
va atmosferadagi zararli
qo‘shilmalar miqdorini nazorat qilishga mo‘ljallangan gaz analizatorlari ishlab
chiqarish va ulardan foydalanish keskin kengaydi.
Aholi yashaydigan hududlar
havosining sifatini nazorat qilish uchun havoni ifloslantiradigan is gazi, azot
qo‘shoksid, chang va boshqa shu kabi moddalar konsentratsiyasi o‘lchanadi.
Sanoatda ishlatiladigan avtomatik gaz analizatorlarining ko‘pchiligi gaz
aralashmalaridagi bitta komponentning konsentratsiyasini
oichash uchun
moMjallangan. Bu holda gazlarning aralashmalari binar deb qaralib,
undagi
aniqlanadigan
komponent
oMchanayotgan
aralashmaning
fizik-kimyoviy
xossalariga ta’sir qiladi, qolgan komponentlar esa,
ularning tarkibi va
konsentratsiyasidan qat’i nazar, ularning xossalariga ta’sir qilmaydi va
aralashmaning ikkinchi komponenti hisoblanadi. Ko‘p
komponentli gaz
aralashmalarining tashkil etuvchilarini tahlil qilish uchun mo‘ljallangan gaz
analizatorlari ham mavjud.
Gaz analizatorlari ishlash prinsipi (tahlil qilish usuli), tahlil qilinayotgan
muhitning xossalari, aniqlanayotgan komponentlar soni, ishlanish turi, chiqayotgan
signalni unifikatsiyalash usuli va oichash natijalarini berish usuli kabi belgilariga
ko‘ra tasniflanishi mumkin.
Eng oddiy holda namunani o‘zgartirmasdan tahlil qilish mumkin, bunda tahlil
qilinayotgan aralashma tarkibi to‘g‘risida oichanayotgan parametrga qarab bevosita
xulosa chiqariladi. Tahlil qilishda namunani o‘zgartirish
analitik oichash
tanlanuvchanligini oshirish imkonini beradi. Namunani o‘zgartirish uchun fizik
usullardan ham, kimyoviy usullardan ham foydalanish mumkin.
Agar namunaga
ta’sir qilish uning fizik xossalarini tubdan o‘zgartirib yuborsa, bunday o‘zgartirish
