5- ma’ruza mavzu: ko’p fazali o’zgaruvchan tok reja

5- MA’RUZA

MAVZU: KO’P FAZALI O’ZGARUVCHAN TOK

Reja:

1. Uch fazali о„zgaruvchan tokni hosil qilish va uning afzalliklari.

   
   

2. Uch fazali о„zgaruvchan elektr kattaliklarning analitik, grafik va vektor ifodalari.

   
   

3. Iste`mоlchilarni to`rt simli yulduz usulida ulash

   
   

4. Faza va liniya kuchlanishlari оrasidagi nisbat

   
   

5. Iste`mоlchilarniuch simli yulduz usulida ulash

   
   

6. Iste`mоlchilarniuchburchak usulida ulash

   
   

Tayanch so’z va iboralar: Generatоr, neytral, liniya tоklari, liniya kuchlanishi, faza kuchlanishi, nоsimmetrik yuklama, uchburchak usuli, yulduz usuli.
Bir fazali tok о„zgaruvchan tokning barcha afzaliklariga ega bо„lishiga qaramay, xalq xujaligida keng qulanishiga uning ayrim kamchiliklar tо„sqinlik qiladi. Masalan, bir fazali tok yordamida aylanuvchi magnit maydoni xosil qilib bо„lmaydi. Bunday maydon esa о„zgaruvchi tokda barcha dvigitellarning "yuragi" xisoblanadi. Texnologik qurilmalarni xarakatga keltirish uchun va ishonchi bо„lgan katta quvvatli о„zgaruvchi tok dvigatellarni yaratish esa faqat kо„p fazali tok orqali amalga oshiriladi.

1891 yilda rus injeneri M.O.Dolivo-Dobrovolskiy uch fazali tok sistemasini ishlab chiqib, uni mazkur dvigatellarnishlatishga tatbiq etadi. Bu sistema xozirgi vaqtda elektrlashtirish soxasida butun dunyoga tarqalgan sistemaga aylanadi. Uch fazali tokning keng kо„lamda ishlatilishi quyidagi sabablar bilan bog„liq:

1. Elektr energiyasini uch fazali tok sistemasi yordamida uzoq masofalarga uzatish uni fazalar soni boshqacha bо„lgan о„zgaruvchan tok bilan uzatishga qaraganda iqtisodiy jihatdan fazali tok sistemasi bilan uzatishga qaraganda iqtisodiy jihatdan birmuncha tejamli hisoblanadi. Chunki elektr energiyasi uch, fazali tok sistemasi bilan uzatishdagiga qaraganda 25% kam sarf bо„ladi.

   
   

2. Uch fazali tok sistemasining asosiyelementlari hisoblangan uch fazali asinxron dvigatel va transformatorlarning tuzulishi oddiy, ishlatishga qulay bо„lib, ishonchi hamda tejamliligi nisbatan yuqoridir.

   
   

3. Bir yо„la ikkita ishchi kuchlanish, ya‟ni faza kuchlanish ^U_Ф

   
   

^{va liniya kuchlanishi}U_Л ^ning

borliga, turli nominal kuchlanishdagi iste‟molchilarni ulash imkoniyati faqatkо„p fazali (shu jumladan, uch fazali) sistemaga sodir.

4. Agar uch fazali EYUK (yoki kuchlanish) sistemasiga simmetrik nagruzka ulangan bо„lsa, uning oniy quvvati har qanday vaqt uchun о„zgarmas bо„ladi.