Elektr energiyasi uzatish va taқsimlashda isroflarni ҳisoblash
Elektr tarmoқlarida energiya isroflarini yuklama grafigi va maksimal isroflar vaқti bўyicha ҳisoblash
Elektr tarmoқning ҳar қanday elementida elektr energiya isrofi yuklamaning xarakteri va kўrilayotgan vaқt jarayonida uning ўzgarishiga boғliқ. Ўzgarmas yuklama bilan ishlab, aktiv қuvvat isrofiga ega bўlgan EULda t vaқt davomida isrof bўluvchi energiya қuyidagicha aniқlanadi:
. (6.1)
Yuklamasi yil davomida ўzgarib turuvchi elektr tarmoғida yillik energiya isrofini turli usullar yordamida ҳisoblash mumkin. Mavjud barcha usullarni ularda foydalaniluvchi matematik modelga boғliқ ravishda ikkita katta guruҳga bўlish mumkin. Bular – aniқ va eҳtimoliy-statistik usullardir.
Elektr energiya isrofini ҳisoblashning eng aniқ usuli bu shoxobchalarning yuklama grafiklari bўyicha ҳisoblashga asoslangan. Bunda ҳisoblash yuklama grafigining ҳar bir ‘oғonasi uchun қuvvat isroflarini aniқlash va ularning yiғindisini to’ishni kўzda tutadi. Bu usul bahzan grafik inter’olyatsiyalash usuli deb ҳam yuritiladi.
Yuklama grafiklari sutkalik va yillik bўlishi mumkin.
Sutkalik grafiklar yuklama қuvvatlarini sutka davomida, yillik grafiklar esa yil davomida ўzgarishini ifodalaydi. Yillik grafik baҳorgi-yozgi va kuzgi-қishki davrlar uchun xarakterli sutkalik grafiklar asosida қuriladi. Yillik energiya isrofini ҳisoblashda davomiylik bўyicha yuklama grafiklaridan foydalaniladi. Bunday grafikni ҳosil қilish қuyidagi tartibda amalga oshiriladi. Bu grafikning boshlanғich ordinatasi maksimal yuklamaga teng қilib қabul қilinadi. Sutkalik grafiklar bўyicha turli ti’dagi sutkalar sonini ҳisobga olib (shanba, yakshanba, dushanba, ish kuni) yuklamaning ҳar bir қiymati uchun bir yil davomidagi soatlar soni aniқlanadi. Avvalo, yuklama maksimal bўlgan vaқt davomiyligi, sўngra yuklama қuvvatining boshқa қiymatlari uchun (kamayib borish tartibida) vaқt davomiyliklari aniқlanadi.
Yillik yuklama grafigi bўyicha yillik energiya isrofini aniқlash mumkin. Buning uchun ҳar bir ҳolat uchun қuvvat va energiya isroflari aniқlanib, ular қўshiladi. Misol tariқasida sxemasi 6.1,a-rasmda keltirilgan elektr tarmoқning uch ‘oғonali yuklama grafigini (6.1,b-rasm) olamiz. Yuklama bўlgan ҳolatda EULdagi қuvvat isrofi қuyidagicha ҳisoblanadi:
. (6.2)
6.1-rasm. Elektr energiya isrofini yuklama grafigi va maksimal isroflar vaқti bўyicha aniқlash
a – EULning sxemasi; b – uch ‘oғonali yuklama grafiklari; v – uch ‘oғonali S2 grafigi
Elektr energiya isrofini ushbu ҳolat uchun қuvvat isrofini shu ҳolatning davomiylik vaқtiga kў’aytirish orқali to’amiz:
. (6.3)
Қolgan ҳolatlar uchun ҳam elektr energiya isrofi shu tartibda to’iladi. Yuklama bўlgan ҳolat uchun
, (6.4)
; (6.5)
yuklama bўlgan ҳolat uchun
. (6.6)
. (6.7)
Yuқoridagilardan kelib chiқib, ta ‘oғonaga ega bўlgan kў’ ‘oғonali yuklama grafigining -’oғonasi uchun қuvvat va energiya isroflari қuyidagi formulalar bўyicha aniқlanadi:
, (6.8)
. (6.9)
Bu yerda -yuklama grafigining -’oғonasi davomiyligi.
vaқt davomida ikki chulғamli transformatordagi қuvvat va energiya isroflari қuyidagicha ҳisoblanadi:
; (6.10)
. (6.11)
Bu yerda - mos ravishda transformatorning қisқa tutashuv ҳolatida chulғamlarida (misida) va salt ishlash ҳolatida ўzagida (‘ўlatida) isrof bўluvchi aktiv қuvvatlar; - transformatorning ikkilamchi tomonida grafikning - ‘oғonasi yuklamasi; - transformatorning nominal қuvvati.
ta bir xil transformatorlar ‘arallel ishlaganda ta ‘oғonali yuklama grafigining -’oғonasida isrof bўluvchi қuvvat va yillik energiya isrofi mos ravishda қuyidagi formulalar bўyicha ҳisoblanadi:
; (6.12)
. (6.13)
Isroflarni yuklama grafigi bўyicha aniқlash usulining afzalligi – katta aniқlikdir. Ammo elektr tarmoқning barcha shoxobchalarini yuklamalari ҳaқida mahlumotlar yetarli bўlmaganda ushbu usulni қўllab bўlmaydi.
Isroflarni aniқlashning eng sodda usullaridan biri maksimal isroflar vaқti dan foydalanishga asoslangan. Bu usulga muvofiқ, tarmoқning barcha ҳolatlari ichidan қuvvat isrofi eng katta bўlgan ҳolati aniқlanadi. Bu ҳolatni ҳisoblab, unga mos keluvchi maksimal қuvvat isrofi to’iladi. Yil davomidagi energiya isrofi maksimal қuvvat isrofini maksimal isroflar vaқti ga kў’aytirib to’iladi:
. (6.14)
Maksimal isroflar vaқti shunday vaқtki, agar bu vaқt davomida ўzgarmas maksimal yuklama bilan ishlanganda isrof bўluvchi energiya yil davomida yuklama grafigi bўyicha ishlanganda isrof bўluvchi energiyaga teng bўladi, yahni,
, (6.15)
bu yerda - yuklama grafigi ‘oғonalari soni.
Elektr energiya isrofi va istehmolchi tomonidan қabul қilingan elektr energiya orasida қuyidagi tartibda boғlanishni ўrnatish mumkin.
Istehmolchi tomonidan қabul қilingan energiya: , (6.16)
bu yerda -yuklamaning maksimal қuvvati.
Maksimal yuklama vaқti shunday vaқtki, bu vaқt davomida maksimal yuklama bilan ishlovchi istehmolchi tarmoқdan olgan energiyasi bir yil davomida u yuklama grafigi bўyicha ishlab tarmoқdan olgan energiyaga teng bўladi, yahni
, . (6.17)
grafikni қuramiz (6.1,v-rasm). Faraz қilaylik, yuklama grafigining -’oғonasida қuvvat isrofining taxminiy қiymati nominal kuchlanish bўyicha to’iladi, yahni (6.8) ning ўrniga қuyidagi ifodadan foydalanamiz:
.
Agar ekanligini ehtiborga olsak, vaқt davomida isrof bўluvchi energiya mahlum masshtabda ga, yahni tomonlari va ga teng bўlgan tўғri tўrtburchakning yuzasiga teng bўladi. Demak, kўrilayotgan ҳolatda elektr energiya isrofi mahlum masshtabda 6.1,v- rasmdagi ajratib kўrsatilgan figuraning yuzasiga tengdir.
uchun yuқorida keltirilgan tahrifga muvofiқ
, . (6.18)
‘ik қurinishidagi yuklama grafiklari uchun ning қiymati қuyidagi em’erik formula bўyicha to’ilishi mumkin:
. (6.19)
(6.19) formuladan yil uchun maksimal isroflar vaқtini to’ishda (yahni soat bўlganda) foydalanish mumkin. Bunga nisbatan kichik vaқt davomi uchun ҳisoblash aniқligini oshirish maқsadida (6.19) ўrniga қuyidagi ifodadan foydalanish maқsadga muvofiқ:
. (6.20)
SHuningdek ni aniқlashda kў’lab turli xarakterdagi yuklama grafiklari uchun ҳisoblash yўli bilan aniқlangan ti’ik boғlanishlardan ҳam foydalanish mumkin.
|
