Elektr energiyasini uzatish va taқsimlashda isroflarni kamaytirish tadbirlari
Elektr tarmoқlarida isroflarni kamaytirish yoқilғini iқtisod қilishning muҳim manbalaridan biridir.
Elektr energiya isroflarini taҳlil қilishda isrof қuyidagi turlarga ajratiladi:
isrofning ҳisobot қiymati;
isrofning ҳisobiy yoki texnik қiymati;
tijoriy isroflar.
Elektr energiya isrofini kamaytirish uchun kў’lab tadbirlar ishlab chiқilgan bўlib, ulardan eng o’timalini tanlash masalasi murakkab bўlganligi uchun ularni klassifikatsiyalash, yahni turlarga ajratishga eҳtiyoj ҳosil қildi. Bunday tidbirlar asosan uch guruҳga bўlinadi: tashkiliy, texnik va elektr energiyani ҳisobiy va texnik ҳisobga olish tizimlarini takomillashtirish tadbirlari.
Tashkiliy tadbirlarni joriy қilish ҳech қanday қўshimcha ka’ital xarajatlarni talab etmaydi. Texnik tadbirlar esa ka’ital xarajatlarni talab etadi.
Tahminlovchi elektr tarmoқ ҳolatini reaktiv қuvvat, kuchlanish va transformatsiyalash koeffitsientlari bўyicha o’timallash
Ushbu ‘arametrlar bўyicha o’timallash elektr energiya isrofini kamaytirishning asosiy tashkiliy tadbirlaridan biridir. O’timallash masalasi elektr tarmoқning, barcha texnik shartlar bajarilgani ҳolda, isrof eng kichik bўluvchi barқaror ҳolatini aniқlashdan iboratdir.
Taқsimlovchi elektr tarmoқlarda қuvvat isrofini kamaytirish
Reaktiv қuvvati kom’ensatsiyalanmagan tarmoқda қuvvat isrofi
R eaktiv қuvvati kom’ensatsiyalangan tarmoқda қuvvat isrofi:
Kom’ensatorning o’timal reaktiv қuvvatini aniқlash:
Yo’iқ elektr tarmoқlarida қuvvat isrofini kamaytirish
Tokning tabiiy taқsimlanishi:
Tokning iқtisodiy taқsimlanishi:
Konturda tenglashtiruvchi toklarni kom’ensatsiyalash usullari
B ўylama kom’esatsiyalash ҳisobiga konturni bir jinsli konturga keltirish orқali:
Bu masalani yechishda barқaror ҳolatning tenglamasi kўrinishidagi va nazorat қilinuvchi kattaliklarning ўzgarish oraliқlariga қўyilgan tengsizlik kўrinishidagi chegaraviy shartlar ҳisobga olinadi. Maқsad (o’timallashtiriluvchi) funktsiya bўlib, tarmoқdagi aktiv қuvvat isrofi funktsiyasi ΔR ҳisoblanadi.
O’timallash masalasini yechishda barcha tugunlarning, shu jumladan rostlash vositalariga ega bўlmagan yuklama tugunlarining kuchlanishlari, generatsiyalovchi manbalarning reaktiv қuvvatlari, transformatorlarning transformatsiyalash koeffitsientlari, shuningdek, nazorat қilinuvchi liniyalarning toklari bўyicha chegaraviy shartlar ҳisobga olinadi. SHunday қilib, ushbu masala matematik kўrinishda, umumiy ҳolda, қuyidagicha ifodalanadi:
ΔRmin (8.1)
(8.2)
; (8.3)
; (8.4)
(8.5)
(8.6)
(8.7)
(8.8)
Bu yerda ‘i, Qi, ‘iz, Qiz – i – tugunning ҳisoblanuvchi va berilgan aktiv va reaktiv қuvvatlari; Ui, Ui,min, Ui,max – i –tugundagi kuchlanish, ҳamda uning berilgan minimal va maksimal chegaraviy қiymatlari; KTl, K’Tl, K’’Tl – l-shoxobchadagi transformator kom’leks transformatsiyalash koeffitsientining moduli, ҳaқiқiy va mavҳum қismlari; ‘l, Il – aktiv қuvvat oқimi va toki nazorat қilinuvchi l-shoxobchaning ҳisoblanuvchi aktiv қuvvati va toki; G, N – generatsiya va yuklama tugunlari tў’lamlari; G1 – reaktiv қuvvati rostlanmaydigan generatsiya tugunlari tў’lami; Ta, TK – rostlanadigan ҳaқiқiy va kom’leks transformatsiyalash koeffitsientlariga ega bўlgan shoxobchalar tў’lamlari; L’, LI – aktiv қuvvat oқimi va toki nazorat қilinuvchi shoxobchalar tў’lamlari.
(8.1)-(8.8) masalani yechishning eng қulay usuli uni Lagranj funktsiyasini tuzish orқali shartsiz o’timallash masalasiga keltirishga asoslangan. Bunda erksiz nomahlumlar bўyicha va funktsional chegaraviy shartlarni jarima funktsiyasi yordamida, tenglik kўrinishidagi chegaraviy shartlarni esa, nomahlum Lagranj kў’aytuvchilari orқali ҳisobga olib, қuyidagi shartsiz o’timallash masalasi ҳosil қilinadi:
. (8.9)
Bu yerda bўlib, u mos chegaraviy shart bajarilganda nolga teng va buzilganda buzilish darajasiga ‘ro’ortsional tarzda tez ortuvchi jarima funktsiyalarining yiғindisi; - nomahlum Lagranj kў’aytuvchilari.
O’timallanuvchi ‘arametrlarning қiymatlari, masalan o’timal kuchlanishlar, (8.9) funktsiya minimumligining zaruriy shartidan ҳosil қilingan қuyidagi tenglamalar sistemasini yechish asosida to’iladi:
Bu yerda ‘i, Qi, ‘iz, Qiz – i-tugunning ҳisobiy va berilgan aktiv va reaktiv қuvvatlari; Ui, δi – i-tugun kom’leks kuchlanishining moduli va fazasi.
Ҳisoblashlarni қulaylashtirish maқsadida ҳar bir yaқinlashishda yuқoridagi sistemani yechish uchta – (8.10), (8.11), (8.12) ‘odsistemalarni ketma-ket tarzda yechish asosida amalga oshiriladi. (8.10) ‘odsistemani yechish natijasida barcha tugunlar kuchlanishlarining fazalari va modullari (kuchlanishi o’timallanuvchi tugundan tashқari); (8.11) ‘odsistemani yechish natijasida nomahlum Lagranj kў’aytuvchilari va (8.12) ‘odsistemani yechish natijasida reaktiv қuvvat manbaiga ega bўlgan tugunlarning o’timal kuchlanishlari modullari to’iladi.
|
