1
MUNDARIJA
№
Ishning nomi, amaliyot davomiyligi
Sahifa
1
Kirish
2
2
Korxona haqida ma’lumot
11
3
Xom-ashyo ombori
14
4
Qayta yigirish sexi
16
5
Tandalash sexi
18
6
To‘quv sexi
21
7
Sifat nazorati sexi
25
8
Qadoqlash sexi
28
9
10
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
29
30
2
KIRISH
Respublikada keng turdagi sifatli to‘qimachilik va tikuv-trikotaj
mahsulotlari (keyingi o‘rinlarda to‘qimachilik mahsuloti deb yuritiladi) ishlab
chiqarilishini tashkil etish, uning ishlab chiqarilishini mahalliylashtirishni
chuqurlashtirish, shuningdek, mahalliy ishlab chiqaruvchilarning eksport
salohiyatini oshirishga qaratilgan kompleks chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.
O‘tgan davr mobaynida to‘qimachilik va tikuv-trikotaj sanoatini (keyingi
o‘rinlarda to‘qimachilik sanoati deb yuritiladi) rivojlantirish uchun zarur huquqiy
baza va qulay sharoitlar shakllantirildi.
Shu bilan birga, o‘tkazilgan o‘rganishlarda mamlakat to‘qimachilik
sanoatining izchil rivojlanishiga to‘siq bo‘layotgan qator tizimli muammolar
aniqlandi,xususan:
birinchidan, tarmoqning yetarli salohiyatiga qaramasdan, yuqori qo‘shilgan
qiymatli tayyor mahsulotni ishlab chiqarishda uyg‘unlashgan texnologik zanjirning
mavjud emasligi sababli 2017-yilning birinchi yarim yilligida ishlab chiqarilayotgan
to‘qimachilik mahsulotlarining respublika yalpi ichki mahsulotidagi ulushi atigi 4,6
foizni tashkil etdi;
ikkinchidan, to‘qimachilik sanoatining boshqaruv tizimi tarmoqning
zamonaviy rivojlanish tendensiyalariga javob bermaydi, bu esa hal etilmagan
muammolarning to‘planib qolishiga olib kelmoqda hamda uning jadal
modernizatsiya qilinishiga to‘sqinlik qilmoqda;
uchinchidan, milliy standartlar va to‘qimachilik mahsulotlarining sinovlari
bo‘yicha laboratoriyalarning xalqaro standartlar va talablar bilan uyg‘unlashtirish
ishlarining qoniqarsizligi, shuningdek, sifat menejmenti zamonaviy tizimlarini joriy
etishning past darajada ekanligi mahalliy mahsulotlarni yirik xorijiy savdo
bozorlariga chiqarishga, eksport salohiyatini yuksaltirishga hamda mahsulotlar sifati
va xavfsizligiga bo‘lgan ishonchni oshirishga to‘siq bo‘lmoqda;
to‘rtinchidan,
tarmoqqa
zamonaviy
axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarini joriy etish darajasi mavjud muammolarni tizimli tahlil qilish va
to‘qimachilik sanoati rivojlanishining istiqbolli yo‘nalishlarini belgilash uchun
shart-sharoit yaratmayapti;
beshinchidan, xomashyo va ishlab chiqarish resurslarining nooqilona
taqsimlanishi, logistika va muhandislik infratuzilmasini tashkil etishdagi
kamchiliklar ishlab chiqarish quvvatlari ancha qismining to‘xtab qolishiga, iqtisodiy
yo‘qotishlarga va oqibatda mahsulotlar tannarxining oshishiga, shuningdek, ishlab
chiqarish rentabelligining pasayishiga olib kelmoqda;
3
oltinchidan, to‘qimachilik yarim tayyor mahsulotlarni ishlab chiqarish va
eksport qilishning barqaror ustunlik qilishi, yuqori qo‘shilgan qiymatli tayyor
to‘qimachilik mahsulotlarini ishlab chiqarish va jahon bozorlarida munosib
raqobatlashishga qodir bo‘lgan milliy brendlarni shakllantirishning yetarli darajada
emasligi to‘qimachilik sanoati korxonalari daromadlarini oshirish imkonini
bermayapti;
yettinchidan, kadrlar tayyorlash tizimi to‘qimachilik sanoatining real
ehtiyojlariga javob bermaydi, tarmoqni rivojlantirishning dolzarb masalalari
bo‘yicha o‘qitishning innovatsion yo‘nalishlarini joriy etish va ilmiy tadqiqotlarni
chuqurlashtirish yuzasidan xalqaro hamkorlik yo‘lga qo‘yilmagan.
Respublika to‘qimachilik sanoatining jadal rivojlanishini ta’minlash, yuqori
sifatli va raqobatbardosh tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishni kengaytirish, uni
yirik xorijiy bozorlarga yanada ilgari surish, shuningdek, 2017 — 2021-yillarda
O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi
bo‘yicha
Harakatlar strategiyasida
belgilangan vazifalarni izchil amalga oshirish
maqsadida:
1. Quyidagilar O‘zbekiston Respublikasi to‘qimachilik sanoatini yanada
isloh qilishning muhim yo‘nalishlari etib belgilansin:
birinchidan, to‘qimachilik sanoatining iqtisodiyotdagi ulushini oshirish,
mamlakatda ishlab chiqarilayotgan to‘qimachilik mahsulotlarining, eng avvalo,
yuqori qo‘shilgan qiymatli raqobatbardosh to‘qimachilik mahsulotlarini yuqori
texnologik ishlab chiqarishga qayta yo‘naltirish orqali hajmi va sifatini oshirish;
ikkinchidan, to‘qimachilik sanoatining boshqaruv tizimini ilg‘or menejment
texnologiyalari, tarmoq korxonalariga har tomonlama ko‘maklashish va ko‘llab-
quvvatlashning, shu jumladan ularning rivojlanishiga to‘sqinlik qiluvchi
muammolarni hal etishda samarali shakllarini joriy etgan holda tubdan qayta ko‘rib
chiqish;
uchinchidan, to‘qimachilik sanoati sohasidagi standartlashtirish va
sertifikatlashtirish tizimini xalqaro talab va standartlarga uyg‘unlashtirish,
shuningdek, mahsulotlar sinov laboratoriyalarini modernizatsiya qilish va
akkreditatsiyadan o‘tkazish orqali yanada takomillashtirish;
to‘rtinchidan, tarmoqqa to‘qimachilik mahsulotlari mahalliy va xorijiy
bozorlarining holati hamda rivojlanish tendensiyalari haqidagi ishonchli va o‘z
vaqtida axborotlar olishni ta’minlash imkonini beruvchi ilg‘or axborot-
kommunikatsiya texnologiyalarini keng joriy etish, tarmoq rivojlanishining ustuvor
yo‘nalishlarini aniqlash maqsadida uni tizimli va kompleks tahlil qilish;
beshinchidan, paxta xomashyosini yetishtirishdan boshlab, unga dastlabki
ishlov berish, mahsulotni paxta tozalash korxonalarida keyingi qayta ishlash va
4
yuqori qo‘shilgan qiymatli tayyor to‘qimachilik mahsuloti chiqarish bosqichigacha
bo‘lgan ishlab chiqarishni integratsiya qilishni nazarda tutuvchi rivojlanishning
klaster modelini amalga oshirish;
oltinchidan, xomashyo resurslari taqsimotining mutanosibligi va tashkil
etilayotgan tarmoq korxonalarining logistika va muhandislik infratuzilmasini
rivojlantirish bilan o‘zaro uzviy bog‘liqlikda, shu jumladan ko‘p funksiyali
transport-logistika xablarini qurish, yuklarni yetkazishning optimal yo‘nalishlari
hamda yo‘laklarini tanlash, shuningdek, transportda yuk tashish tariflarini
optimallashtirish orqali joylashuvini ta’minlash;
yettinchidan, yuqori sifatli tayyor to‘qimachilik mahsulotlarini ishlab
chiqarish va eksportini kengaytirish, milliy brendlarni jahon bozorlariga ilgari surish
maqsadida ishlab chiqarish jarayoniga ilg‘or innovatsion texnologiyalar, nou-xau,
dizaynerlik ishlanmalarini keng joriy etish, furnitura va aksessuarlarning zamonaviy
namunalarini ishlab chiqarishni mahalliylashtirish;
sakkizinchidan, talab yuqori bo‘lgan mutaxassisliklar bo‘yicha
yo‘nalishlarni kengaytirgan holda to‘qimachilik sanoati uchun kadrlar tayyorlash,
qayta tayyorlash va malakasini oshirish tizimini tubdan takomillashtirish, ta’lim
muassasalarining o‘quv dasturlarini tarmoqning zamonaviy rivojlanish
tendensiyalarini hisobga olgan holda qayta ko‘rib chiqish, ilmiy-tadqiqot faoliyatini,
shuningdek, ushbu sohada xalqaro hamkorlikni faollashtirish.
2. O‘zbekiston Respublikasida to‘qimachilik va tikuv-trikotaj sanoatini jadal
rivojlantirish “Yo‘l xaritasi” (keyingi o‘rinlarda “Yo‘l xaritasi” deb yuritiladi)
1-
ilovaga
muvofiq tasdiqlansin.
Belgilansinki, vazirliklar, idoralar va boshqa tashkilotlar rahbarlari “Yo‘l
xaritasi”da nazarda tutilgan tadbirlarning o‘z vaqtida, to‘liq va sifatli bajarilishiga
shaxsan javobgardir.
3. 2018-yil paxta hosilidan boshlab, eksperiment tartibida mahalliy
to‘qimachilik sanoati korxonalari tomonidan to‘g‘ridan to‘g‘ri fermer xo‘jaliklari va
boshqa qishloq xo‘jaligi ishlab chiqaruvchilaridan (keyingi o‘rinlarda fermer
xo‘jaliklari deb yuritiladi) paxta xomashyosini yetishtirishga buyurtma qilish va
avans berish, shu jumladan quyidagi shartlarni nazarda tutuvchi tizim joriy etilsin:
xarid qilinadigan paxta navi va hajmi, uni yetkazib berish muddatlari hamda
tartibi fermer xo‘jaligi va to‘qimachilik sanoati korxonasi o‘rtasida tuziladigan
shartnomada belgilanadi;
paxta xomashyosini dastlabki qayta ishlash paxta tozalash korxonasi
tomonidan qayta ishlash asosida yoxud to‘qimachilik korxonasi tomonidan xususiy
yoki ijaraga olingan paxta tozalash korxonasida amalga oshiriladi;
5
to‘qimachilik sanoati korxonalari fermer xo‘jaliklarining xarajatlarini
(chigit, mineral o‘g‘itlar, yoqilg‘i-moylash materiallari, o‘simliklarni kimyoviy
himoya qilish vositalari, ish haqini to‘lash va ko‘rsatilgan xizmatlarga haq to‘lash
xarajatlari, boshqa sarf-xarajatlar) tuzilgan shartnoma qiymatining kamida 60 foizini
avans berish yo‘li bilan moliyalashtirishni amalga oshiradi;
to‘qimachilik sanoati korxonalari tomonidan xarid qilinadigan paxta
xomashyosi narxi fermer xo‘jaliklarining haqiqiy xarajatlarini va rentabelligini tahlil
qilishdan kelib chiqib, shartnoma asosida belgilanadi va davlat ehtiyojlari uchun
o‘rnatilgan narxlardan past bo‘lmasligi lozim;
to‘qimachilik sanoati korxonalari olingan chigitni shartnoma asosida yog‘-
moy korxonalariga, qo‘shimcha mahsulotlarni (lint, o‘lik paxta) boshqa
iste’molchilarga realizatsiya qiladi;
to‘qimachilik sanoati korxonalari tomonidan xarid qilingan paxta
xomashyosidan faqatgina uni keyinchalik chuqur qayta ishlash uchun foydalaniladi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi:
2018-yil 10-yanvarga kadar muddatda to‘g‘ridan to‘g‘ri to‘qimachilik
sanoati korxonalari, shuningdek, paxta-to‘qimachilik klastyerlari ishtirokchilari
bilan paxta xomashyosini yetishtirishga buyurtma qilish va avans berish tizimiga
kiritilayotgan eksperimentni hisobga olgan holda, paxta xomashyosini yetishtirish
va yetkazib berishga kontraktatsiya shartnomalarining fermer xo‘jaliklari bilan
o‘rnatilgan tartibda qayta tuzilishini;
2018-yil 15-yanvarga kadar muddatda to‘g‘ridan to‘g‘ri to‘qimachilik
sanoati korxonalari bilan paxta xomashyosini yetishtirishga buyurtma qilish va
avans berishning kiritilayotgan tizimini hisobga olgan holda, paxta xomashyosini
yetishtirish va yetkazib berishga kontraktatsiya shartnomalari fermer xo‘jaliklari
bilan qayta tuzilishidan kelib chiqib, eksperiment o‘tkazish uchun hududlar va yer
uchastkalari maydonlarining belgilanishini;
to‘g‘ridan to‘g‘ri to‘qimachilik sanoati korxonalari bilan paxta
xomashyosini yetishtirishga shartnoma tuzgan fermer xo‘jaliklarini aniqlashni
hisobga olgan holda, 2018-yil 1-fevralga kadar muddatda O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining davlat xaridi va
qishloq xo‘jaligini texnika bilan jihozlashni maqsadli moliyalashtirish
jamg‘armasining daromadlari va xarajatlari balansi shakllantirilishini;
2018-yil 15-yanvarga kadar muddatda 2018-yil hosilining paxta xomashyosi
uchun davlat xaridi narxi belgilanishini;
qayta tuzilgan shartnomalarni hisobga olgan holda, 2018-yil 20-yanvarga
qadar muddatda to‘g‘ridan to‘g‘ri to‘qimachilik sanoati korxonalari, shuningdek,
paxta-to‘qimachilik klastyerlari ishtirokchilari bilan paxta xomashyosini yetishtirish
6
va yetkazib berishga kontraktatsiya shartnomalari bilan qamrab olinmagan fermer
xo‘jaliklari kesimida 2018-yil hosilining paxta xomashyosi ekilishi uchun
“O‘zpaxtasanoat” AJ buyurtmasining hajmi aniqlanishini ta’minlasin.
4. To‘qimachilik sanoati korxonalari, “O‘zbekyengilsanoat” AJ
aksiyadorlarining umumiy yig‘ilishi, O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi,
Moliya vazirligi, Tashqi savdo vazirligi, Xususiylashtirilgan korxonalarga
ko‘maklashish va raqobatni rivojlantirish davlat qo‘mitasining:
O‘zbekiston to‘qimachilik va tikuv-trikotaj sanoati korxonalari uyushmasini
(keyingi o‘rinlarda “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasi deb yuritiladi) tashkil
etish;
“O‘zbekyengilsanoat” AJni uning mol-mulklari va davlatga tegishli boshqa
mablag‘lari,
shuningdek,
debitor
qarzdorligini
keyinchalik
“O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasiga beg‘araz o‘tkazish orqali tugatish;
“O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasi tuzilmasida tizimli muammolarni
bartaraf etish, marketing innovatsiyalarini faol joriy etish bo‘yicha takliflar ishlab
chiqish, shuningdek, zamonaviy tendensiyalarni hisobga olgan holda tarmoqni
rivojlantirishning istiqbolli va ustuvor yo‘nalishlarini aniqlashni ta’minlovchi
maslahat organi — To‘qimachilik va tikuv-trikotaj sanoati korxonalari kengashini
tashkil etish to‘g‘risidagi takliflari ma’qullansin.
5. Quyidagilar:
“O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasi a’zolari to‘qimachilik sanoati
korxonalari va tashkilotlari hisoblanishi;
“O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasining joriy ta’minoti va faoliyatini
moliyalashtirish uyushma a’zolarining badallari va ajratmalari hamda qonun
hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar hisobidan amalga oshirilishi;
“O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasi raisi va uning o‘rinbosarlari uyushma
a’zolari umumiy yig‘ilishining qarori bilan saylanishi;
“O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasi raisi bir vaqtning o‘zida Toshkent
to‘qimachilik va yengil sanoat instituti Vasiylik kengashi raisining o‘rinbosari
hisoblanishi ma’lumot uchun qabul qilinsin.
6. Quyidagilar “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasining asosiy vazifalari
etib belgilansin:
xomashyoni qayta ishlash, yuqori qo‘shilgan qiymatli tayyor mahsulotni
ishlab chiqarish va eksport qilish bo‘yicha yagona kompleks sifatida, shu jumladan
sanoat kooperatsiyasini kengaytirish va ko‘llab-quvvatlash, to‘qimachilik
mahsulotlari ichki va tashqi bozorlarida tadqiqotlar o‘tkazish asosida tarmoqni
barqaror rivojlantirish strategiyasini ishlab chiqish;
7
to‘qimachilik sanoati sohasidagi standartlashtirish va sertifikatlashtirish
tizimini xalqaro talab va standartlarga uyg‘unlashtirish, shuningdek, mahsulotlar
sinov laboratoriyalarini modernizatsiya qilish va akkreditatsiyadan o‘tkazish orqali
takomillashtirish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar ko‘rish;
to‘qimachilik
sanoati
korxonalarining
faoliyatiga
innovatsion
texnologiyalar, shu jumladan dizaynerlik ishlanmalari, nou-xau, sifat menejmenti
tizimlari va zamonaviy marketing xizmatlari keng joriy etilishini ta’minlash;
ichki bozorni yuqori sifatli mahalliy to‘qimachilik mahsulotlari bilan
to‘ldirish va uning eksport geografiyasini, shu jumladan turli axborot resurslarida
hamda mamlakatdagi va xorijdagi ko‘rgazma tadbirlarida milliy brendlarni
yo‘naltirishni ilgari surish va to‘qimachilik sanoati korxonalarining salohiyatini
namoyish qilish orqali kengaytirish bo‘yicha tizimli kompleks chora-tadbirlarni
amalga oshirish;
to‘qimachilik sanoatiga chet el investitsiyalarini, shu jumladan logistika va
muhandislik infratuzilmasini takomillashtirish maqsadida faol jalb qilish;
to‘qimachilik sanoati korxonalari, paxta-to‘qimachilik klastyerlarini
hududlar salohiyatining yanada rivojlanish istiqbollaridan, xomashyo bazasi,
infratuzilmasi, mehnat resurslari va bozorlarning mavjudligidan kelib chiqib
joylashtirishga ko‘maklashish;
tarmoqning zamonaviy rivojlanish tendensiyalarini hisobga olgan holda
to‘qimachilik sanoati sohasida kadrlarga bo‘lgan real ehtiyojni va ularni
tayyorlashning istiqbolli yo‘nalishlarini aniqlash, mutaxassislarni tayyorlash, qayta
tayyorlash va malakasini oshirish bo‘yicha o‘quv dasturlarini takomillashtirishda
ishtirok etish, ushbu sohada ilmiy-tadqiqot ishlarini chuqurlashtirish;
tarmoqning jadal rivojlanishi va to‘qimachilik sanoati korxonalarining
barqaror faoliyat ko‘rsatishiga to‘sqinlik qiluvchi tizimli muammolarni aniqlash
hamda bartaraf etish, mazkur sohadagi qonun hujjatlarini yanada takomillashtirish
bo‘yicha takliflar ishlab chiqish.
7. “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasi ijro etuvchi apparatining
tuzilmasi
2-ilovaga
muvofiq ma’qullansin.
8. Paxta-to‘qimachilik klastyerlarini o‘rta muddatli istiqbolda rivojlantirish
konsepsiyasi loyihasini ishlab chiqish bo‘yicha ishchi komissiya (keyingi o‘rinlarda
Ishchi komissiya deb yuritiladi)
3-ilovaga
muvofiq tarkibda tashkil etilsin.
Ishchi komissiya Buxoro va Navoiy viloyatlarida paxta-to‘qimachilik
klastyerlari tashkil etilishining borishini o‘rganish natijalarini hisobga olgan holda,
bir oy muddatda quyidagilarni nazarda tutuvchi Paxta-to‘qimachilik klastyerlarini
o‘rta muddatli istiqbolda rivojlantirish konsepsiyasi loyihasini Vazirlar
Mahkamasiga kiritsin:
8
to‘qimachilik sanoati korxonalarining ishlab chiqarish quvvatlaridan kelib
chiqib, hududlarda paxta-to‘qimachilik klastyerlarini joylashtirish tartibi, ularni
shakllantirish muddatlari va bosqichlarini belgilash;
paxta-to‘qimachilik klasteri ishtirokchilariga yer, suv va boshqa resurslardan
samarali va oqilona foydalanishni hisobga olgan holda, tabaqalashtirilgan soliq
imtiyozlarini ko‘llash imkoniyati;
tashkiliy-xo‘jalik munosabatlarning shakllari, asosiy kompaniyaning paxta-
to‘qimachilik klasteri ishtirokchilari oldidagi majburiyatlari;
qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqarishning klaster modelini tashkil
qilish bo‘yicha ilg‘or xorijiy tajribani tizimli tahlil qilish va joriy etish;
paxta
xomashyosiga
davlatning
buyurtmasini
bosqichma-bosqich
qisqartirishni ta’minlaydigan xususiy kapital va chet el investitsiyalarini jalb etish
hisobiga qishloq xo‘jaligida moliyaviy munosabatlarni yaxshilashga ta’sir etish
istiqbollarini baholash;
qishloq xo‘jaligi va boshqa qo‘shimcha mahsulotlar ishlab chiqarishning
(chorvachilik, issiqxona xo‘jaliklari va boshqalar) qayta ishlash tarmoqlari
rivojlanishiga ta’sirini tahlil qilish.
| 