|
5-mustaqil ish bajardi: Oqmardiyev S. Tekshirdi: Xo`jayev A
|
| bet | 3/3 | | Sana | 20.12.2023 | | Hajmi | 99,05 Kb. | | #124618 |
Bog'liq 5-Mustaqil ish3. Taqriz yozish qoidalari.
Taqriz yozishda, quyidagi qoidalarga rioya qilish foydalidir:
Tarafdorlikdan saqlaning: Taqriz yozishda, nötr bir qarash bilan yanaşısh muhimdir. O'zingizning shaxsiy fikrlaringizni yoki aljovalaringizni taqrizga o'tkazishga harakat qilmang.
Asosiy ahamiyatga e'tibor bering: Taqrizda, asarning asosiy fikrlariga, mavzusiga va maqsadiga e'tibor bering. Ular haqida tahlil qilayotganda, rejalashtirilgan misollar va dalillar kiritish ham muhimdir.
Tuzilish: Taqrizni mantiqiy tartibda tuzish uchun kirish, asosiy qism va yakunlashdan iborat bo'lsin. Kirish qismida asarning qisqacha ta'rifini yoki tanishini kiritishingiz mumkin. Asosiy qismda asosiy fikrlarni va tahlillarni batafsil tarzda izohlang. Yakunlash qismida esa taqrizning umumiy xulosasini taqdim etish mumkin.
Tasdiqlash uchun faktlar va misollar kiritish: Taqriz qilayotgan fikrlaringizni to'g'riligini tekshirish uchun faktlar, misollar va asardagi konkretni ko'rsatishingiz foydalidir. Bu, taqrizingizni doimo rivojlantirayotgan va mantikli argumentlarga asoslashtiradigan muhim qoidadir.
Yoritish: Taqrizingizni yoritishda, asarning kuchli va zayif tomonlarini aniqlashingiz, tahlil qilgan ma'lumotlaringizga asoslangan ravishda o'z fikringizni bildirishingiz mumkin. Shuningdek, taqrizning umumiy natijasini qisqacha ta'riflab chiqishingiz yaxshi bo'ladi.
Til va uslubga e'tibor bering: Taqriz yozishda to'g'ri, aniq va barqaror bir til ishlatishga e'tibor qiling. Uslubingiz esa qiziqarli va o'qituvchining yoki o'qishchining qiziqtiradigan shaklda bo'lishi mumkin.
Tekshirish va taxrir qilish: Taqrizingizni yozgandan so'ng, uningni tekshirib, xatolarni aniqlab chiqishingiz va kerakli o'zgartirishlarni qilishingiz yaxshi bo'ladi. Yaxshi tahrirlangan taqriz esa sifatli va ajoyib natijaga olib keladi.
Bu qoidalarni amalga oshirish orqali, yaxshi tuzilgan, mantiqiy va samarali taqrizlar yozishingiz mumkin.
Olim taqrizning o‘qishli chiqishi, kitobxonning diqqatini tortish, o‘z fikrlarini isbotlash uchun Belinskiy maqolalariga murojaat qiladiki, o‘quvchi taqriznavis da’volarining asosli ekanligiga shubha qilmaydi. Ammo yozuvchi qissalari adabiyotimizda yaratilayotgan qissalardan qaysi jihatlari bilan farq qiladi, adibning o‘ziga xos uslubi qay tarzda namoyon bo‘lgan, degan savollar ochiq qoladi. Adib yo‘l qo‘ygan kamchiliklar ham ko‘rsatilsa edi, taqrizning butunligi ta’minlangan bo‘lur edi. Shuni unutmaslik zarurki, asarga birinchi bo‘lib baho berish, uning yozuvchi ijodi va adabiy jarayondagi o‘rnini ko‘rsatish; baholashdagi tezkorlik va hozirjavoblik; tashviqiy mohiyatga ega ekanligi; kitobxonga yangi asar haqida ma’lumot berib, uning estetik tasavvurini boyitish hamda o‘sha asarni o‘qishga da’vat qilish jihatidan adabiy tanqidda taqriz ayricha o‘rin kasb etadi. Taqrizda asarning qisqa tahlili orqali uning mohiyati hamda badiiyatiga berilgan baho asosiydir. Olimjon Xoldor Qamchibek Kenjaning ikki jildli “Saylanma”siga yozgan “Ehtiros va e’tirof” deb nomlagan taqrizida (2009, № 3), asosan, ikki jildlikning mundarijasi haqida so‘z yuritilgan. Muallif o‘z fikrlarini isbotlash uchun ko‘chirma keltiradi. Bu – yaxshi usul. Ammo kichik bir taqrizda T. To‘la, O. Yoqubov, M. Shayxzoda va yana qaysidir adabiyotshunos (nomi berilmagan)ning fikrlarini keltirish o‘quvchini taqriznavisning o‘z so‘zlari yo‘q ekanmi, degan ishtibohga olib bormaydimi? Keyin taqrizda sanoq ko‘pligi bois tahlilga kam o‘rin berilgan, ammo taqrizchi “Saylanma”ning qusurlarini ham birma-bir ko‘rsatadi. Shunisi qiziqki, adib hikoyalarida “xulosa chiqarish esa ko‘pincha o‘quvchining o‘ziga qoldiriladi” deya, bu xususiyatni ham nuqson sanaydi. Holbuki, modern yo‘nalishga mansub asarlarning ko‘pchiligida olimlar ayni xususiyatni yutuq hisoblaydilar. Shu bois o‘quvchi nazariga havola etiladigan har bir tanqidiy asar, u taqrizmi, maqolami, suhbatmi – qaysi janrda bo‘lishidan qat’i nazar, mas’uliyat bilan yozilmog‘i, kitobxonda shubha emas, ishonch uyg‘otishi lozim. Ayniqsa, taqrizchilikda bu juda muhimdir. Ba’zan shunday bo‘ladiki, asarni o‘qimasdan oldin u haqidagi taqrizni o‘qib qolasiz. Samimiy, ortiqcha maqtovlarsiz, xolislik bilan bitilgan taqriz sizni tezroq o‘sha asarni topib o‘qishga undaydi. Shuning uchun ham adabiy jarayonda, kitobxon qiziqishlarida doimo taqrizning o‘rni muhim bo‘lib kelgan.
Bugungi internet olami, turli ijtimoiy tarmoqlar, yozma, audio, video shaklida kitoblarga bagʼishlangan taqrizlar, taassurotlar zamonaviy tilda aytganda revyular bilan toʼla. Instgram, Yutub orqali yuritilayotgan mashhur bloglar omma nazariga tushgan. Xoʼsh ularning muvaffaqiyati sabablari qaerda? Аsarlar haqidagi bildirayotgan fikrlari ilmiylikka mos keladimi?
Quyidagi maqolani oʼqib oʼsha bloglarga baho berishingiz mumkin.
Аvvalo, oʼqigan kitobi haqida qanday yozish har kimni oʼz xohishi, buni maʼlum bir qoidalar bilan qolipga solib qoʼyish, kitobxon tasavvurini cheklashdek gap. Аsar sizga yoqdimi u haqida bizga nimanidir aytmoqchimisiz, oʼz bilganingizcha yozavering bunda qandaydir qoidalarga boʼysunish, yoki kimlarningdir tanqidlaridan qoʼrqish shart emas. Shunday boʼlsada taqriz haqida bilib qoʼysangiz ziyon boʼlmaydigan jihatlar bor.
Taqriz – adabiy tanqid sohasidagi eng kichik janrlardan biri. Taqriz – badiiyat olamidagi “razvedka” vositasi. Uning vazifasi ixcham ommabop tahlil orqali asarning adabiy jarayon va yozuvchi ijodiyotidagi oʼrnini aniqlash, yutuq va kamchiliklarini koʼrsatish, isbotlash va baholash, unga kitobxonning eʼtiborini qaratishdan iborat. Bu janr shunisi bilan xarakterliki, keng jamoatchilikning asarni qanday qabul qilishi maʼlum jihatdan.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.https://uz.cultureoeuvre.com/10727964-concept-functions-types-of-media-and-their-characteristics
2.https://uz.wikipedia.org/wiki/Axborot_tizimi
3.http://lib.jizpi.uz/pluginfile.php/7135/mod_resource/content/0/Ахборот%20ти зимлари%20darslik.pdf
|
| |
