5. Tema: Reńli metall hám birikpeler. Alyuminiy jáne onıń birikpeleri. Quyma alyuminiy birikpeleri Reńli metall hám birikpeler

Download 0,52 Mb.
bet	2/7
Sana	08.02.2024
Hajmi	0,52 Mb.
	#152960

1 2 3 4 5 6 7

Bog'liq
5.Tema Reńli metall hám birikpeler. Alyuminiy jáne onıń birikpeleri. Quyma alyuminiy birikpeleri

3. Túp metallar

1. Salmaqli metallar gruppasına mıs, nikel, qorǵasın, qalay, kadmiy, kobalt, mishyak (margimush), surma, vismut, sınap (s. og'. 5—13, 6 g/sm);
2. Jeńil metallar gruppasına alyuminiy, magniy, titan, natriy, berelliy, litiy, bariy, kalsiy, stronsiy hám kaliy (s. or. 0, 53—5 g/sm3)
3. Túp metallar gruppasına altın, gúmis, platina, osmiy, iridiy, rodiy, ruteniy hám máwsimdiy;
4. Kemde-kem ushraytuǵın metallar gruppasına volfram, molibden, tantal, niobiy, cirkoniy, tarqaq metallar (talliy, galliy, germaniy, indiy, reniy, gafniy, rubidiy, seziy), siyrek er metallar (lantan hám lantanidlar), radioaktiv metallar (poloniy, radiy, aktiniy, toriy, uran hám transuran metallar) kiredi.
Marganes ruda koni ishinde shógindi oksidli hám karbonatlı ruda koni dıqqatqa iye (Ukraina daǵı Nikopol, Gruziya daǵı Chiaturi kánleri). Sanaat áhmiyetine iye bolǵan xrom kánleri magmatik kánler esaplanadı. Titan kóni tıyanaqlı hám sıltılı otqindi jınıslar menen baylanıslı. vanadiy kóni vanadiyli titano-magnetit hám shógindi vanadiy hám de vanadiyli, o'tqiziqlardan qazib alınadı.
Metallar (grek,) ápiwayı sharayatta joqarı elektr ótkezgishligi, ıssı ótkezgishligi, elektr ótkezgishlik temperatura koefficentiniń terisligi, elektr magnit tolqınlarınıń jaqsı qaytarıwı, plastikligi sıyaqlı ózine tán qásiyetlerine iye bolǵan ápiwayı elementlar. Metallar qattı jaǵdayda, kristal dúzılıwda boladı. Puw jaǵdayında bolsa bir atomli bolıp tabıladı. Metalldıń oksidleri suw menen birikkanida kóbinese tiykarlar payda boladı. Metallardıń elektron dúzilisi sebepligine joqarıda aytıp ótilgen ayriqsha qásiyetlerine iye metallar atomları sırtqı elektronların ańsatǵana beredi. Metalldıń kristallik torında hámme elektron óz atomı menen birikkan bo'lavermaydi.
Titan jáne onıń birikpelerin termik islew. Titan kóp tarqalǵan metall bolıp, jer qabıǵınıń 0, 61 % ini quraydı. Titan allotropik forma ózgeriwge iye, joqarı temperaturada (882, 50 C) (α → β) faza ózgeriwi júz boladı. Titanning β modifikasiyasi oraylasqan kub yacheykaga iye. Taza titanni 298 ± 2 K temperatura daǵı tıǵızlıǵı 4, 505 g/m3 ke, suyıqlanıw temperaturası bolsa 1668, 50 C ga teń.
Titan óndiriste isletiletuǵın minerallarǵa tómendegiler kiredi:

Download 0,52 Mb.

1 2 3 4 5 6 7

Download 0,52 Mb.