|
Rux-qo‘rg‘oshinli sulfidli rudalarning selektiv flotatsiyasi sxemasi
|
| bet | 3/7 | | Sana | 16.02.2024 | | Hajmi | 126,12 Kb. | | #157940 |
Bog'liq amaliy ish 6-7- Qorg\'oshin Rux-1 Biznes-reja ishlab chiqish, maqola2, DINSHUNOSLIK TAQDIMOT 2, Rudalarni boyitish (I.Umarova) (1)Rux-qo‘rg‘oshinli sulfidli rudalarning selektiv flotatsiyasi sxemasi
Sulfidli qo‘rg‘oshin – ruxli rudalarning selektiv flotatsiya sxemasi ikkitassiklni o‘z ichiga oladi. Qo‘rg‘oshin va ruxli. Har qaysissikl asosiy flotatsiyani uchta tozalashni va bitta nazorat flotatsiyasidan tashkil topgan.
Flotatsiyaga 70 % - 0,074 mm li sinfgacha yanchilgan mahsulot tushadi. Qo‘rg‘oshinli flotatsiyassiklida sfalerit natriy sulfiti va rux kuporosi bilan so‘ndiriladi. Flotatsiya soda yordamida hosil qilinadigan ishqoriy muhitda olib boriladi. Qo‘rg‘oshinli flotatsiya chiqindilari ruxli flotatsiyassikliga tushadi. Avval so‘ndirilgan sfaleritni faollashtirish uchun asosiy rux kuporosiga beriladi. Shu jarayonning o‘ziga baritni so‘ndirish uchun ohak yuklanadi. Ruxli flotatsiya natijasida ruxli boyitma va tashlab yuboriladigan chiqindi olinadi.
Qo‘rg‘oshinli boyitma 70 % atrofida qo‘rg‘oshin, ruxli boyitma esa 55% atrofida rux saqlaydi. Qo‘rg‘oshinning qo‘rg‘oshinli boyitmaga ajralishi 90 % atrofida, ruxning ruxli boyitma ajralishi 90 – 92 % atrofida.
Baritning asosiy minerallari.
Barit (yun. bans — ogʻir) — ogʻir shpat, sulfatlar sinfiga mansub mineral. Kimyoviy formulasi BaSO4. Rombik singoniyada kristallanadi. Rangsiz yoki oq, bir oz yashil yoki qizil rang aralashgan boʻladi. Qattiqligi 3,5 — 3,8, moʻrt. Barit 4,5. Odatda yirik kristalli massa hamda zich donador agregatlar koʻrinishida uchraydi. Shishasimon yaltiroq. B.ning yirik konlari Gruziya, Qozogʻiston, Turkmaniston, - shuningdek Rossiya (Ural, Oltoy), Ukraina (Zakarpatye, Donbass)da bor. Oʻzbekistonning Nurota, Chatqol-Qurama togʻlarida topilgan. B. parmalash ishlari, tibbiyot, rezina va qogʻoz ishlab chiqarish, pirotexnika, koʻnchilikda, oziq-ovqat sanoati, kulolchilik, oq boʻyoq tayyorlashda ishlatiladi.
Barit – bariy sulfati kurinishidagi minerallar (BaS04) nazariy tarkibi (% xisobida): BaO-65.7%, S03-34,3%. Ayrim xillari qisman stronsiy (baritotselistin,sselestobarit), qo‘rgoshin (xokutolit, anglezitobarit), kalsiy (kalsitobarit) bilan almashinadi. Barit kristallari turtburchak yoki prizmatik shaklda, rangli aralashmalarga qarab oq kulrang, pushtirang, sargish va qoramtir buladi. Tusliligi 98% etadi. Ahyon-ahyon “Optik” baritning shaffof kristallari uchraydi. Barit odatda donador, plastinkasimon, va ustunsimon-tolasimon agregatlar kurinishida keng tarqalgan.
Barit va viterit tabiatda birgalikda uchraydi, bunda viterit, odatda, buysunuvchi ahamiyatga ega bo’ladi. Odatda u baritli ma’danlar tarkibida ozgina aralashmalar kurinishida buladi. Ayrim hollardagina uning miqdori 20- 41,3% ga etadi (Buyuk Britaniyadagi Setiligeston, Morrison va Longaleut, Turkmanistondagi Arpaklen va Elusu konlari).
Yuqori darajadagi kimyoviy chidamlilikka ega bulgan barit nurash zonasida yaxshi saqlanadi (viterit bunday sharoitda tez parchalanadi), ammo keyinchalik qiyalikdan pastga kuchishida, unchalik qattiq bulmaganligi sababli, tez emiriladi va sochilib ketadi.
Barit konlari chukindi, gidrotermal, karbonatitli naqoldik konlari singari 4 ta geologik-sanoat turiga bo‘linadi.
Chukindi barit konlari qamrovchi jinslar bilan birga uyg‘un yotadigan stratifikatsiyalangan, qalinligi 30 m gacha va uzunligi 20 km va undan ortiq bulgan uyumlardan tashkil topgan. Kupincha barit bilan birga marganetsli minerallar ham uchraydi, Ba’zan barit tarkibida uni rangga buyaydigan organik moddalar ham mavjud buladi.
Arkanzas va Nevada shtatlaridagi bir qancha konlar (AKSHdagi barcha barit zaxiralariningssariyib 40%), Kozogistondagi Chiganok; koni ana shunday turdagi konlarga kiradi.
Gidrotermal konlar tabiatda keng tarqalgan bo‘lib, ko‘pgina mamlakatlarda baritni sanoat yusinida kazib chikarishda etakchi urin egallaydi. Ushbu turdagi konlarning ma’danly jismlari urtacha va kichik chuqurlikda,, urta-past xaroratda gaz-suyuqlik eritmalar kurinishida xosil buladi va odatda, kupincha turli aqamiyatga ega bulgan katlamlanish yuzasiga taaluqlilik doirasida uzilishli buzilmalar zonalari bilan nazorat qilinadi. Barit aksariyat ollarda brekchiyalarn-i mustahkamlaydi.
Gidrotermal konlar orasida tomyr va stratiform konlari ajralib turadi: ba’zan tomirlar va baritning stratiform uyumlari bitta ma’danly maydon yoki hatto kon doirasida birga uchraydi. .
Tomirli konlar tomirlar yoki, kamdan-kam hollarda, yoriqlarni tuldiruvchi linzasimon jismlardan tashkil topgan. Tomirlar kuproq tik tuщgan qalinligi bir xil bulmagan holda, morfologiyasi murakkab buladi. Ular kupgina apofizalar qosilssilgan zqolda tarmoqlangan buladi, ikki yoki bir qancha parallel tomirlarga bulinadi. Tomirlar doirasida odatda ularnIng navbat bilan kepgayishi (qalinligi 5-10 va undan ham kup metrga etadi) va torayishi kuzatiladi, bunda barit, kvars, kalsit bilan tuldirilgan uchastkalar bilan to‘la almashinadi
Baritli ma’danlar mineral tarkibiga kura: kup baritli (shu jumladan viterit bilan), kalsit-baritli,flyuarit-baritli, sulfid- baritli, temir-baritli,sselestin-baritli, shuningdek gil-baritli, qum-baritli ma’danlarga bulinadi.
Kup baritli ma’danlar asosan ayrim konlarda mavjud bulgan viterit bilan birga uchraydigan baritdan tashkil topgan. Boshka minerallar (kvars, .kalsit, temir- oksidlari, metal sulfidlari va boshqalar) ozgina mivdorda uchraydi. Kup baritli ma’danlar kuproq gidrotermal konlarda tarqalgan bulib, ba’zan mustaqil jismlardan tashkil topadi, ammo kupincha asta-sekin kvars-baritli,
flyuorit-baritli va etale-baritli ma’danlarga aylanadi.
Ushbu turga mansub ma’danlar kuproq Gruziya (Chordskoe) va qozogiston (Kentobe, Jumanay) dagi gidrotermal konlarda va Chigano chukindili konida mavjud. Ular shuningdek Ushkatin III va Jayrem (1qozoriston) konlarining nurashssobigida uchraydi (bunda ular asta-sekinssum-baritli va gil-baritli ma’danlarga aylanadi).
Mazkur turdagi konlar uchun uzok, masofaga chuzilgan yakka tomirlar chuzilishi va yotishi buyicha uzunligi yuzlab metrga, ba’zan 1-2 kilometrga etadigan yoki bir qancha zanjir shaklida yoki birin-ketin joylashgan ( yotish va chuzilish buyicha unlab metrga etadi) tomirlar mavjudligi xarakterlidir. Kupincha qamrovchi jinslarning mustaqkamlangan baritli siniqlari barit bilanssementlangan brekchiyalar xam uchraydi.
Tomirli konlarning ma’dan tarkibi keng kqlamda qzgarib turadi. Tarkibida barit miadori kam (bir necha foiz) bulgan ma’danlar ham, gqariyib yaxlit mineral baritli ma’danlar ham uchraydi. Ma’danlar tarkibida odatda mivdori keng kulamda uzgarib turadigan (kupincha ular baritli tomirlarning ayrim qismlarini deyarli tuliq tqldiradi) kvars va kalsit, kupincha flyuorit (uning mivdori ba’zan baritdagidan kuproq buladi), rux, qurgoshin, temir, mis va boshqa metallarning sulfidlari mavjud buladi. Bir qator konlarda ayrim tomirlarda yoki tomirlar uchastkalarida metallarning sulfidlari ma’danlarning asosiy qimmatini, barit esa birga uchraydigan komponentlarni tashkil qiladi.
Bir kancha mamlakatlarda (Italiya, Gretsiya, Buyuk Pritaniya) tomirli turlarga mansub konlar barit olishning asosiy manbai hisoblanadi. Boyitmagan zqolda sanoatning ko‘pgina tarmoqlarida foydalanish mumkin bulgan, barit mivdori juda kup bulgan ( ba’zan deyarli yaxlit mineral baritli ma’danlar) tomirli konlar muqim aqamiyat kasb |tadi. Beganskoe (Ukraina), Jalair, Bodom, Tuyuq ( qozoriston), Chord, Apshrin konlari va Kutaisi (Gruziya) guruxiga mansub konlar, Uzbekistondagi Agata, qaragashli, Kichik Arsagan kabi tomirli yirik nomoyonlar shular jumlasidandir.
Stratiformli konlar kupincha qamrovchi jinslar bilan uygun yotgan baritli ma’danlarning pizasimon yoki qatlamsimon jismlaridan tashkil topgan. Ular yunalishi buyicha bir necha un metrdan bir necha yuz metrgacha, ba’zida bir necha km gacha etadi; tik yotuvchi kismlari bir necha yuz metrgacha, qalinligi esa kup xollarda (1 m dan ortadi. Aksariyat stratiform konlarning ma’danlari tarkibida qurgoshin, rux, mis, temir va boshqa metallarning sulfidlari uchraydi. Kupincha metallarning sulfidlari ana shu ma’danlarning asosiy qismi, barit esa faqat birga uchraydigan komponent buladi.
Kvars-baritli ma’danlar tarkibida barit bilan talaygina miqdorda (30-45%) bir meyorda taqsimlangan kvars, kalsit-baritli ma’danlarda – kalsit (70% gacha) uchraydi. Gyushsa minerallar (temir oksidlari, etal sulfidlari va ishщalar) oz mivdorda uchraydi. Bu ma’danlar (kup baritli ma’danlar bilan birgalikda) Gruziya (Chordskoe) va Qozogiston (Kentobe va Jalair) dagi gidrotermal konlarda kong tarqalgan. Kvars va kalsit-baritli ma’danlar kupincha sulfit-baritli ma’danlar bilan almashadi, (ba’zan sof kvarsli, kalsitli, kvars kalsitli tomirlarga aylanadi yoki mustatsil jismlarni hosil qiladi (Gruziyadagi A shirin koni).
Chukindi Chitanoq konidagi (Kozogiston) kvars-baritli (kremniysimon-baritli) ma’danlar baritli ma’danlarning yupqassatlamlaridan va kremniysimon jinslar (yashma) ning.ssat lam lari dan iborat.
Flyuarit-baritli ma’danlar asosan barit bilan flyuoritdan tashkil topgan buladi. Odatda uning tarkibida shuningdek kvars va kalsit, kupincha qurgoщin, rux, mis va boshqa metallarning sulfidlari ham mavjud buladi. Ushbu turga mansub ma’danlar nisbatan kam uchraydi. Ular ishlab tugallangan Bodom (Qozogiston), Agata-Chibargata (Uabekiston) va Naugarzon (Tojikiston). Konlarida kuplab miqdorda tarqalgan.
|
| |
