ТЕХНОЛОГИЯ
МЕХАНИКА ВА ТЕХНОЛОГИЯ ИЛМИЙ ЖУРНАЛИ, МАХСУС СОН 2022, № 1 (1)
156
belgilaydi. Bu esa zamonaviy geografik axborot tizimlarining yanada kengroq joriy etilishini va
ularning axborot bilan ta’minlanishi sifatini oshirishni taqozo etadi [1].
Taxlillar
Har bir geografik axborot tizimining asosiy negizini ma’lumotlar bazasi (MB) tashkil
etadi. Ma’lumotlar bazasi deganda ob’yektning
holatini, uning xossalari va boshqa ob’yektlar
bilan о‘zaro munosabatlarini aks ettiruvchi ma’lumotlarning nomlangan tо‘plami hamda bu
ma’lumotlar bazasini yuritish uchun zarur bо‘lgan texnik va dasturiy vositalarning kompleksi
tushuniladi. Umumiy ma’noda ma’lumotlar bazasi - bu maxsus tashkil etilgan yozuv va fayllar
tо‘plamidir [2].
Jadval - bitta tuzilmaning yozuvlari toʻplami.
Yozuv (jadvaldagi qator) - mantiqiy bog‘liq boʻlgan maydonlar toʻplamidir.
Maydon (jadvaldagi ustun) – ma’lumotlarni mantiqiy tashkil etishning elementar birligidir.
Maydonlarni tavsiflash uchun bir qator belgilar qoʻllaniladi: nom; turi (ramziy, raqamli,
kalendar, pul, mantiqiy, hisoblagich - seriya raqami); uzunlik (bayt yoki belgilar bilan); aniqlik
(raqamli ma’lumotlar uchun - sonning kasr qismidagi kasrlar soni).
Barcha jadvallar quyidagi xususiyatlar toʻplami bilan tavsiflanadi:
jadvalda ikkita bir xil
qator mavjud emas; jadvaldagi barcha ustunlar (maydonlar) bir hil, ya’ni, ustundagi barcha
elementlar bir xil turga va uzunlikka ega; munosabatdagi har bir atribut oʻziga xos nomga ega;
jadvaldagi satr va ustunlar tartibi ixtiyoriy.
GATning MBsida, masalan, ob’yektning nomi, u
joylashgan viloyat yoki shahar, u
haqida joy kartasi, ob’yektning iqtisodiy geografik va boshqa kо‘rsatkichlari saqlanishi mumkin.
MBning iyerarxik, tarmoqli va relyatsion modellari farqlanadi.
Iyerarxik ma’lumotlar bazasi modelida axborotlar qat’iy qaramlik bо‘yicha yoziladi.
Bunday tarkibga ega ma’lumotlarni saqlash quyidagi rasmda keltirilgan model yordamida yaxshi
tushunilishi mumkin (1-rasm).
