Xorijiy mamlakatlarda musiqa o‘qitishning o‘ziga xos xususiyatlari

• 
  Yettinchi sinflarda musiqa o‘qitish jarayoni yakunlanadi. Unda quyi sinflarda olingan bilim va Mallakalar chuqurlashadi, takomillashib umumlashadi. Ayniqsa, musiqani tinglab, badiiy jihatdan mustaqil tahlil qilish qo‘shiq o‘rgatish5 musiqa savodi kabi dars faoliyatlarini tatbiq
  
• 
  etish ishi nixoyasiga yetadi. 7 - sinf o‘quvchilari psixologik - fiziologik harakteriga ko‘ra diqqat - e’tiborlari turg‘un, dunyoqarashi rivojlangan boMadi. Ular mustaqil fikr yuritish, hikoya tuzish, musiqaga doir albom. referatlar, sinf burchaklari vako‘rgazmali qurollar tayyorlash qobiliyatiga ega bo‘ladilar. 0‘qituvchi o‘quvchilaming bu ijodiy xususiyatlaridan foydalanib, musiqa san’atiga, musiqa savodiga doir ko‘rgazmali qurollar tayyorlash vazifasini topshirishi mumkin. SHuningdek, mashhur bastakorlarga doir albbomlar tayyorlashni ham topshirishi mumkin. Vokal - xor ishlari qo‘shiq o‘rgatish jarayonida ularni ovozlarini asrab tarbiyalash ishi murakkablashadi. Ovoz shakllanishi notekis bo‘ladi, chunki bu yoshda mutatsiya davri kuchayadi. Ayniqsa o‘g ‘il bolalarda ovoz boylamlari yug‘onlashib, ovoz registri bir oktavaga pasayadi. Natijada o‘quv va ovoz o‘rtasidagi koordinatsiya buzilib, ba’zan bolalar sof intonatsiyada aniq kuylay olmaydilar. В unday paytda o‘qituvchi kuylash uchun qo‘lay yo‘llami izlashi lozim. Ovozni toliktirmasdan erkin, ravon kuylashga o‘rgatishi kerak. Mutatsiya davrida bolalar ovozida kun sayin o‘zgarish ro‘y beradi. Buni hisobga olib, qo‘shiqni ovoz partiyasini ikki ovozga
  
• 
  boiish lozim. Yoki ovozlami transportirovka qilib pastki tovushlarga tushirish lozim. Yettinchi sinf o‘quvchilarining ovoz diapazoni birinchi ovozlarda (Do, - Mi2) -2 - ovozlarda esa- (Sikich-Re2) gacha boMadi. Tajribalar mutatsiya davrida ovozlami to‘g‘ri taqsimlash, ovozlami
  
• 
  tekis chiqishi va qiyinchiliklargaduch kelmaslikka olib keladi. Tanlangan qo‘shiqlar qahramona, lirik, estrada, o‘zbek xalq q o ‘shiqlaridan bo‘lib, o‘quvchilarda o'rganishga qiziqish uyg‘otishi lozim. Ba’zi bir qo‘shiqlami solist yordamida ham o‘rgatish mumkin. Ashula aytganda dinamik belgilari, tempi, badiiy ijrosiga erishish zarur. Yetginchi sinflarda musiqa savodinioldingi; bilimlarga tayanib, notaga qarab kuylash, intervallar, o‘lchovlar, dinamik belgilar, parallel major va minor ladlari kabi mavzularda alohidatuxtab o‘tib, musiqali misollar keltirishimiz mumkin.
  
• 
  Musiqali misollami kuylaydigan qo'shiqlardan tinlangan musiqiy asarlar asosida va o‘zbek xalq qo‘shiqlari misolida keltirish maqsadga muvofikdir. Bundan tashqari ular musiqiy asaming shaklini ham bilishlari kerak. Musiqa tinglash bir muncha murakkablashadi. Chunki darsning asosiy qismi tinglash jarayonida o‘tadi. Xalq qo‘shiqlari, maqomlar, mumtoz xalq musiqasi haqida fikr yuriga olishlari kerak. Musiqani badiiy jihatdan mustaqil tinglab, uni mukammal idrok etish, musiqaning tuzilishi, yangi qo‘shiqlar, musiqa adabiyoti, musiqa savodi bilan tanishtirish ishlari nihoyasiga yetadi. Lekin vokal -xor ishlarida, qo‘shiq o‘rgatish, ovoz sozlash jarayonida ulami ovozlarini eqtiyot kilish metodik to’g‘ri yoilanma berish kerak. Ba’zi paytlarda, bolalar bilan suhbatlashish, ota -onalami taklif etib, doktorga farzandining cog‘lig‘i haqida murojaat qilishni
  
• 
  taklif qilish lozim. CHunki 7 - sinfda bolalarda mutatsiya davri boshlanadi. Mutatsiya davrigacha o‘g‘il va qiz bolalarda ovoz apparatrshing tuzilishi o‘hshash bo‘lib, ular bir-biridan imcha farq qilmaydi. Mutatsiya davrida esa ulaming ovozlari o'zgarib, o‘g‘il bolalarda ovoz registri jihatdan bir oktava pasayib yo‘g‘onlashadi. Qiz bolalarda esa registr o‘z o‘mida qolib, ovoz kuchi,
  
• 
  19-20 ASRLAR MUSIQA MADANIYATI MUSIQADA IMPRESSIONIZM
  

RASMDA KO’RSATILGAN QAYSI VOHA RAQS USLUBIGA MOSLIGINI BELGILANG

Qo''shiq kuylash faoliyati Bolalar tarbiyasida musiqa muhim o'rin egallaydi. Bu faoliyat turi bolalarga boshqa faoliyat turlariga nisbatan yaqin va tushunarlidir. Bolalar " qo'shiq kuylashni sevadilar. Kuylash bolalar ijrochiligi faoliyati ichida