76–kitob
Qoramollarni bo’rdoqilash
b) Yarim intensiv texnologiya – yosh hayvonlarning o’rtacha kunlik tirik vazn o’sishi 400-700 g bo’lib, 18-30 oylik yoshi- da 400-450 kg massaga yetkaziladi. Hayvonlarni oziqlanti- rishda rasion asosini dag’al (pichan, somon, makka poyasi va h.k.) va shirali ozuqalar (80% gacha) tashkil qiladi, boqish- ning oxirgi davrida konsentrat ozuqalar rasionga qo’shi- ladi. Bu texnologiya mamlakatimizning barcha hududlarida keng tarqalgan.
v) Intensiv (jadal) texnologiya – bu texnologiyani qo’llashdan maqsad qoramollarning kunlik tirik vaznini 700-1500 g ga oshirish va 15-18 oylik yoshida 450-600 kg ga yetka- zish, ya’ni, qisqa vaqt ichida to’la qiymatli yuqori energetik oziqlantirish rasionida boqish. Bu texnologiyada oziqlan- tirish rasioni tarkibi 5-10% dag’al, 20-35% shirali va 55-70% konsentrat ozuqalardan foydalaniladi va go’sht ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorligini oshiradi.
37
100 китоб тўплами
38
Xonadon sharoitida qoramollarni o’lchash orqali tirik vaznini aniqlash jadvali, kg
Ko’krak aylanasi,sm
|
Tananing qiya uzunligi, sm
|
125
|
130
|
135
|
140
|
145
|
150
|
155
|
160
|
165
|
170
|
175
|
180
|
185
|
190
|
195
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
16
|
125
|
164
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
130
|
180
|
185
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
135
|
196
|
203
|
213
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
140
|
216
|
223
|
231
|
241
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
145
|
232
|
240
|
250
|
259
|
268
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
150
|
247
|
256
|
266
|
277
|
286
|
296
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
155
|
264
|
274
|
285
|
295
|
306
|
317
|
328
|
|
|
|
|
|
|
|
|
160
|
282
|
290
|
301
|
313
|
324
|
334
|
347
|
356
|
|
|
|
|
|
|
|
165
|
|
310
|
323
|
339
|
347
|
358
|
370
|
381
|
394
|
|
|
|
|
|
|
170
|
|
|
342
|
355
|
368
|
380
|
396
|
404
|
417
|
431
|
|
|
|
|
|
175
|
|
|
|
374
|
390
|
403
|
417
|
429
|
443
|
457
|
470
|
|
|
|
|
180
|
|
|
|
|
414
|
428
|
443
|
452
|
471
|
486
|
500
|
515
|
|
|
|
185
|
|
|
|
|
|
449
|
464
|
478
|
494
|
508
|
524
|
540
|
552
|
|
|
190
|
|
|
|
|
|
|
492
|
506
|
522
|
538
|
555
|
572
|
585
|
602
|
|
195
|
|
|
|
|
|
|
|
531
|
549
|
566
|
582
|
600
|
615
|
633
|
648
|
200
|
|
|
|
|
|
|
|
|
580
|
597
|
614
|
634
|
649
|
667
|
684
|
205
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
626
|
644
|
662
|
680
|
699
|
717
|
210
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
678
|
699
|
716
|
736
|
754
|
215
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
734
|
754
|
773
|
792
|
220
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
782
|
804
|
825
|
225
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
843
|
863
|
230
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
905
|
76–kitob
Qoramollarni bo’rdoqilash
QORAMOLLARNI ASRASh USULLARI
Qoramollarni asrash tasdiqlangan qoidalarga muvo- fiq amalga oshirilishi kerak. Faqat hayvonlarning sog’- lig’i emas, balki mahsuldorlik darajasi ham harakatlar- ning to’g’riligiga bog’liq. Muvaffaqiyatli jadallashtirish- ning asosiy sharti biologik ehtiyojlarni hisobga olishdir. Zamonaviy chorvachilikda qoramollarni saqlashning ikki- ta asosiy tizimi mavjud: turg’un va yaylov. Har bir texnolo- giya markazida muayyan texnik qoidalarga rioya qilish uchun o’z jihatlari va talablari mavjud.
Turg’un tizimidan foydalanish katta shahar atrofi- dagi korxonalarga mos keladi. Hayvonlar keng tarqalgan yerlarda parvarishlanadi. Ushbu tizim fermer xo’jaligida chorvaning yuqori konsentrasiyasini o’z ichiga olgan taqdir- da qo’llaniladi. Yashash uchun maqbul shart-sharoitlarni tash- kil etish hayvonlarni yurish uchun kengaytirilgan joylar bilan ta’minlashdan boshlanadi.
Texnologik operasiyalar, xususan, oziqlantirish va sog’ish cheklangan hududlarda amalga oshiriladi. Hayvonlar o’zlarining yashash joylarini tark etmaydilar, bu esa yangi o’tlarni iste’mol qilish imkoniyatlarini cheklaydi.
Bu usulning salbiy tomoni qoramollar sog’lig’i va sa- maradorligining past ko’rsatkichidir. Bu hayvonlarda ha- rakat faoliyatining yetishmasligi va boshqa cheklovlar bi- lan bog’liq.
Turg’un tizimi faqat yem-xashak bilan ta’minlangan fermada qo’llaniladi. O’stirilgan ko’k o’tlarni o’rish va u bilan mollarni oziqlantirish orqali yuqori mahsuldor- lik darajasiga erishiladi.
39
100 kitob to’plami
Hayvonlar yaylovlardan uzoqda joylashgan maxsus xo- nalarda saqlanadi. Oziqlantirish konsentrlangan ozuqa va qo’shimchalar bilan amalga oshiriladi. Ushbu texnologiya- ning afzalligi mavsumiy va ob-havo sharoitlarining bar- cha afzalliklaridan oqilona foydalanishdir.
Yaylov tizimi juda ko’p afzalliklarga ega. Undan foydalanish har jihatdan samarali hisoblanadi. Fermer- lar ozuqa yetishtirish uchun mablag’ sarflamaydilar, hayvonlarni yaylovlar sharoitida ko’k o’tlar bilan oziqlantiradilar. Toza havoda mollarning doimiy yashashlari ularning umumiy salomatligiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi, sog’liq va samaradorlikni oshiradi.
Chorva mollarini saqlash usullari ikkita asosiy variantni o’z ichiga oladi: bog’langan va bog’liqsiz holda. Har bir usul muayyan hollarda mos keladi, o’ziga xos xususiyatlari bor.
40
76–kitob
Qoramollarni bo’rdoqilash
Chorva mollarini saqlashning eng keng tarqalgan usuli bu — bog’liq usul. Bu usulda ular maqbul sharoitlar yaratilgan molxonalarda o’stiriladi. Bunday molxonalar to’liq texnologik jihozlangan bo’ladi. Bu hayvonlarning faoliyatini nazorat qilish jarayonini to’liq avtomat- lashtirish imkonini beradi.
Chorva mollarini saqlashning tasdiqlangan veterina- riya qoidalari hayvonlarning normal rivojlanishi uchun maqbul sharoitlarni yaratishga imkon beradi. Ular hududni, go’ngdan tozalash tizimini, mikroiqlimni, sog’liqni saqlash holatini nazorat qilish, oziqlantirish, sug’orish talablarini o’z ichiga oladi.
Tasdiqlangan qoidalarga ko’ra, chorva mollarini saqlash joyi doimiy devor bilan himoyalangan bo’lishi
41
100 kitob to’plami
kerak. Har bir hududda sanitariya posti va dezinfeksiya to’sig’i o’rnatiladi. Transportda kirish va chiqish maxsus belgilangan darvozalar orqali amalga oshiriladi. Majburiy ravishda, nazorat punkti tashkil etiladi, bu esa begona shaxslarning jonivorlarning hududiga kirishiga to’sqinlik qiladi.
Fermer yoki qishloq xo’jaligi yerlari kanalizasiya tizimi bilan jihozlanadi. Bu nafaqat chorvachilik chiqindilarini yo’q qilish, balki atmosfera yog’inlarini ham yo’q qilish imkonini beradi. Hayvonlar yashaydigan xonalar dush bilan jihozlanadi. Mutaxassislarning fikriga ko’ra, go’ngni dezinfeksiya qilish usulini ta’minlash tavsiya etiladi.
Molxonalarda muayyan mikroiqlimni yaratish kerak. Ular yetarli yorug’lik va shamollatish tizimi bilan jihozlangan, quruq va toza bo’lishi kerak. Molxonalardagi optimal havo harorati 10-12 °S va havoning nisbiy namligi 75-80% dan oshmasligi kerak. Harorat ko’rsatkichi kuzatilishi va uning o’zgarishiga yo’l qo’ymaslik lozim. Past va juda yuqori haroratda hayvonlar stressni boshdan kechiradi, bu ularning umumiy salomatligiga va mahsuldorligiga salbiy ta’sir qiladi.
42
76–kitob
Qoramollarni bo’rdoqilash
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
Dunin I. M. Zamonaviy sharoitda go’sht chorvachiligini rivojlantirish istiqbollari / / Sut va go’sht chorvachiligi. 2014. – №5. b. 2-5.
Tixomirova G. Mol go’shti ishlab chiqarishni ko’paytirish manbalari / / tr. VNIIOK. T. 3. Stavropol, 2014.
Turkiya Respublikasi Oziq-ovqat va qishloq xo’jaligi vazirligi hamda “Denizbank” hamkorligida tayyorlangan “100 ta kitobdan” iborat to’plam.
Gorlov I. F. Mol go’shti ishlab chiqarishni kuchaytirish. Volgograd, 2007. b. 365.
Levaxin V. I. Go’sht chorvachiligi texnologiyasi // Sut va go’sht chorvachiligi : Maxsus nashr. – 2011.
Legoshin G. P, Sharafeyeva T. G. Zamonaviy oziq-ovqat mahsulotlarida yosh qoramollarni boqish.
Oziqlantirish texnologiyasini takomillashtirish asosida sut va go’sht chorvachiligi mahsulotlarini ishlab chiqarish samaradorligini oshirish. 2017. №1. P. 70-77.
Yoshqoramollarniyetishtirishvaboqishtexnologiyasi/ V. Kokorev va boshq., 2007.
43
100 kitob to’plami
44
76–kitob
Qoramollarni bo’rdoqilash
100 kitob to’plami
76–kitob
Qoramollarni bo’rdoqilash
100 китоб тўплами
45.4
Q 59
Qoramollarni bo’rdoqilash [Matn] : ilmiy nashr / «Agrobank» ATB.-Toshkent: "TASVIR" nashriyot uyi, 2021. - 48 b.
ISBN 978-9943-7173-2-9
UO’K 636.2
KBK 45.4
Loyiha g’oyasi muallifi va tashkilotchisi “Agrobank” ATB
100 kitob to’plami
QORAMOLLARNI BO’RDOQILASh 76-kitob
Nashriyot uyi “Tasvir” Toshkent – 2021
Tarjimonlar:
Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti “Tarjima va til markazi” tarjimonlar guruhi
Muharrir-musahhih:
M. Mo’minova
Kompyuterda tayyorlovchilar:
K.B. Baxriddinov, B.T. Nishonboyev
Dizayner:
Sh.M. Odilov
Nashriyot tasdiqnomasi: № 7404, 02.02.2021 Bosishga 16.04.2021 da ruxsat etildi. Bichimi 60x84 1/16 Fira Sans garniturasi. Ofset bosma usulida chop etildi.
Adadi 830 nusxa. Buyurtma raqami: 1112
“Colorpack” MChJ bosmaxonasida chop etildi.
Toshkent shahar, Yangi shahar ko’chasi, 1A.
| 