8.amaliyot
Laboratoriya № 3. Microsoft Excel jadval muxarriri yordamida
tibbiy biologik tajriba natijalarini statistic qayta ishlash. O’rtacha qiymat, dispersiya, ishonchlilik intervalini hisoblash.
Ishdan maqsad: Excel dasturi yordamida tajribalarda olingan natijalarni statistik qayta ishlashni o‘rganish.
Kerakli jihozlar: Kompyuter, Excel dasturi, variatsion qatorli jadvallar.
NAZARIY QISM
E xcel dasturida formula kiritishdan tashqari tayyor formulalardan ham foydalanish mumkin. Buning uchun instrumentlar panelidan "vstavka funksiya" tugmasi yoki menyuning "vstavka" bulimining "funksiya..." bandlaridan foydalaniladi. fx bosilgandan so‘ng Master funksiya oynasi paydo bo‘ladi.
B u oynadan Kategoriya bo‘limi ochiladi va kerakli kategoriyalar tanlanadi. Masalan: Matematicheskie yoki Statisticheskie.
Funksiyalar ro‘yxatidan kerakli funksiya tanlanadi.
Exceldagi asosiy matematik, statistik va boshka standart funksiyalariga quyidagilarni misol kilish mumkin:
SUM (argument) -yacheykadagi sonlarni kushish;
AVERAGE (argumentlar ruyxati) - urta kiymatni xisoblash;
MAX (argumentlar ruyxati) - maksimal kiymatni xisoblash;
MIN (argumentlar ruyxati)- minimal kiymatni xisoblash;
SQRT (son)- kvadrat ildizni xisoblash;
FACT (son)-sonning faktorialini xisoblash;
RAND (tasodifiy son)-tasodifiy sonni chikarish (0 va 1 orasidan);
ABS (son) - sonning absalyut kiymati xisoblash;
LN (son) - natural logorifmni xisoblash;
EXP (son) - sonning eksponentasini topish;
SIN (son)- sonning sinusini xisoblash;
COS (son)- sonning kosinusini xisoblash;
TAN (son)- sonning tanginisini xisoblash
MIN (xonalar) xonalardagi sonlarni minimalini topish
MAKS (xonalar) xonalardagi sonlarni maksimalini topish
SRZNACH (xonalar) xonalardagi sonlarni urtachasini topish
SUMM (xonalar) xonalardagi sonlarni ygindisini topish
ESLI (shart, tugri, notugri) shart buyicha amalni bajarish
SCHYOTZ(xonalar) bush bulmagan xonalar sonini aniklash
SCHYOTESLI(xonalar, shart) shartga javob beruvchi xonalar sonini aniklash
SEGODNYA ( ) bugungi kunni kuyish
STEPEN(son, daraja) kursatilgan sonni kerakli darajaga kutarish
ZNAK(xona) kursatilgan xona ichidagi malumatlar ishorasini aniklash
Bundan tashkari mantikiy amalarni bajaruvchi funksiyalar xam mavjud.
Bular IF, AND, OR, NOT, FALSE va TRUE.
YUkorida ayrim standart funksiyalar keltirildi. Bular xakida tulik ma’lumotni olish uchun Microsoft Excel dasturining “Spravka” yordamchi dasturi mavjud. Undan ixtiyoriy vaktda foydalanish mumkin. Ekranda agarda xatoliklar va kamchiliklarga duch kelganda xam shu “Spravka” ya’ni ekranning yukori ung tamonida joylashgan menyuning “Spravka” bulimidan yoki F1 klavishani bosib kerakli ma’lumotlarni olish mumkin.
Misol:
Davolashgacha va davolashdan keyingi ko‘rsatkichlar berilgan.
m=σ/корень(n)
Kursorni S12 qo‘yamiz, ya’ni M (o‘rtacha qiymat) topish uchun va Vstavka funksii (fx) punktiga kiramiz. Hosil bo‘lgan oynaning Kategoriya qismidan Statisticheskie punktini tanlaymiz, ro‘yxatdan SRZNACH tanlanadi. Diapazonni C3:C10 deb yozamiz va OK bosiladi.
G o‘rtacha kvadratik chetlashishni topish uchun kursorni S13ga qo‘yamiz, yuqoridagi ro‘yxatdan STANDOTKLON tanlanib, diapazon kiritiladi va OK bosiladi.
Standart xatolik m ni topish uchun S14 ga kursorni qo‘yib, formulasini kiritamiz: =C13/KOREN(8) va Enter bosiladi.
Ikkinchi variatsionni ham hisoblash uchun birinchi variatsion qatordagi hisoblash yacheykalarini nushasini olib qo‘yamiz yoki kuyidagi amalni bajarsak ham bo‘ladi.
S tyudent mezonini aniqlash.
Styudent mezonini aniqlash formulasi quyidagi edi:
Kursorni D15 qo‘yamiz va quyidagi formulani kiritamiz:
=ABS(C12-D12)/koren(C14^2+D14^2)
Farqlanish darajasini R ni topish uchun quyidagi qaraymiz:
Agar t = 2 – 3 bo‘lsa R<0,05
Agar t = 3 – 4 bo‘lsa R<0,01
Agar t > 4 bo‘lsa R<0,001
Agar t < 2 bo‘lsa R>0,05
Korrelyasiya koefitsientini topish uchun kursorni D16 ga qo‘yamiz. fx ni bosamiz natijada quyidagi oyna paydo bo‘ladi:
Ro‘yhatdan KORREL buyrug‘ini tanlaymiz va OK bosiladi. Quyidagi oyna paydo bo‘ladi:
Massiv1 ga birinchi variatsion qator diapazoni S3:S10 kiritiladi, massiv2 ga esa D3:D10 diapazon kiritiladi va OK bosiladi.
Korrelyasiya koeffitsienti r ning qiymati -1 < r < +1 oraliqda bo‘lishi kerak. Agar r = 0 bo‘lsa bog‘lanish yo‘q, r = -1 bo‘lsa teskari bog‘lanish, r = +1 bo‘lsa to‘g‘ri bog‘lanish bo‘ladi. Bog‘lanish kuchini aniqlash uchun quyidagi jadvaldan foydalanamiz.
Bog‘lanish kuchi
|
Xarakter svyazi
|
To‘g‘ri (+)
|
Teskari (-)
|
1. Bog‘lanish yo‘q
|
0
|
0
|
2. Kuchsiz bog‘lanish
|
0 dan +0,29 gacha
|
0 dan -0,29 gacha
|
3. O‘rtacha bog‘lanish
|
+0,30 dan +0,69 gacha
|
-0,30 dan -0,69 gacha
|
4. Kuchli bog‘lanish
|
+0,70 dan +0,99 gacha
|
-0,70 dan -0,99 gacha
|
5. To‘liq (funksional) bog‘lanish
|
1
|
-1
|
Hisoblangan o‘rtachalardan foydalanib diagramma yaratish uchun quyidagi ishlarni bajaramiz: Jadvalning keraksiz qismlarini belgilaymiz va sichqoncha o‘ng tugmasini bosib, Skrыt buyrug‘ini tanlaymiz.
Jadvalni qolgan qismini belgilaymiz va uskunalar satridagi Master diagramma belgisini bosamiz.
Bu oynada biz Diagramma turini tanlaymiz. DALEE tugmani bosib keyingi dialog oynaga o‘tamiz. Ikkinchi kadamda biz diagrammada ko‘rsatilishi shart bo‘lgan ma’lumotlar satr yoki ustunda joylanishini, kaysi ustun va satrlar tanlanganligini va x/u oslarning ma’nolarini kurishimiz va uzgartirishimiz mumkin. Ushbu kadamdan keyin DALEE tugmasi yordamida keyingi dialog oynasiga utamiz.
|
