8-ma’ruza. Tenglik va tengsizliklarni o’rgatish metodikasi. Tenglamalarni o’rgatish metodikasi

2. 
   Agar katta sonni kichik songa bo’lsak (9 marta kamaytiramiz), bo’linma kichik songa teng bo’ladi (360 : 9 = 40);
   
3. 
   Agar kichik sonni 9 ga ko’paytirsak, ko’paytma katta songa teng bo’ladi (40
   

• 
  9= 360).
  

M a s a l a l a r n i t e n g l a m a l a r t u z i s h y o r d a m i d a y echish (II bosqich) 2- 4 sinflarda qaraladi, bunda sodda masalalar ham, murakkab masalalar ham yechiladi.

2. 
   sinfda noma’lum komponentani topishga doir sodda masalalarni yechish kiritiladi. Masalan, quyidagi masala beriladi: «Qutichada 12 ta yong’oq, bor edi. Qizcha bir nechta yong’oqni yeganidan so’ng, qutichada 5 ta yong’oq qoldi. Qizcha nechta yong’oq, yegan?» Tenglama tuzayotib o’quvchi quyidagicha mulohaza yuritadi: «Qizcha yegan yong’oqlar sonini x bilan belgilayman, unda 12 ta yong’oq, bor edi, x ta yongoq yedi va 5 ta yong’oq qoldi, tenglamani yozaman: 12 — x = 5». Garchi o’quvchilar bu erda tenglama tuzayotganlarida masala shartidan ko’rinib turgan ishlar ketma-ketligiga amal qilgan bo’lsalar ham, lekin bunday ish juda muhimdir: bu holda bolalar masala sharti bo’yicha tenglama tuzish mumkin degan fikrga ko’nikadilar, bundan tashqari, tenglamalarni yechishda asos bo’ladigan noma’lum komponentani topish qoidalari haqidagi bilimni egallaydilar. II sinfda ko’paytirish va bo’lish amallarining noma’lum komponentalarini topishga doir sodda masalalar echiladi. 3-4 sinflarda sodda masalalarning sharti bo’yicha tenglamalar tuziladi. Shu munosabat bilan ayirma tushunchasiga bog’liq, bo’lgan sodda masalalarni echish alohida qiziqish uyg’otadi. Haqiqatan ham, bunday masalalarni yechishda tenglama tuzayotib, o’quvchilar noma’lum sonni o’z ichiga olgan tenglik tuzganlarini yaxshiroq anglaydilar.
   

1. 
   42 – x=9; masala shartidan 42 va x sonlarining ayirmasi 9 ga tengligi ma’lum;
   
2. 
   x + 9 = 42 — agar noma’lum son 42 dan 9 ta kichik bo’lsa, u holda uni 9 ta orttirib, 42 ga teng yig’indini hosil qilamiz;
   
3. 
   x = 42 — 9 - agar 42 noma’lum sondan 9 ta ortiq bo’lsa, uni 9 ta kamaytirib, noma’lum songa teng ayirmani hosil qilamiz.
   

1. 
   tarozi pallalariga bittadan paket qo’yiladi, so’ngra kichik massali paketga 20 g li tosh qo’yiladi (x + 20 = 100);
   
2. 
   tarozi pallalariga bittadan paket qo’yiladi, so’ngra katta massali paketdan 20g urug’ olinadi (x= 100 — 20); 3) pallalardan biriga massasi 100 g li paket, ikkinchisiga 20g li tosh qo’yiladi co’ngra tarozi muvozanatga kelgunicha paketdan ypyg’ olinadi (100 — x = 20).