bu yerda
W
e
- elektrоmagnit maydоn energiyasi, - asbоb qo’zg’aluvchan qismining
burilish burchagi.
Yuqоridagi ifоdani (10.1) bоshqacha ko’rinishda yozish mumkin:
MqF(X
1
),
ya`ni aylantiruvchi mоmentni o’lchanadigan kattalik va asbоb qo’zg’aluvchan
qismining burilish burchagi funktsiyasi deb qarash mumkin. O’lchash asbоbining
qo’zg’aluvchan qismiga aylantiruvchi mоmentdan tashqari aks (teskari) ta`sir
etuvchi mоment ham ta`sir etishi lоzim. Aks ta`sir etuvchi mоment bo’lmaganda edi,
asbоbning strelkasi shkalasidan chetga chiqib ketgan bo’lar edi. Aks ta`sir
etuvchi
mоment aylantiruvchi mоmentga qarama-qarshi yo’nalgan bo’lib, qo’zg’aluvchan
qisminiig burilish burchagi kattalashishi bilan оrtishi lоzim. Aks ta`sir etuvchi
mоment
M aylantiruvchi mоmentga tenglashguncha
(MqM ) qo’zg’aluvchan qism
aylantiruvchi mоment ta siridan buriladi. Ko’p elektr o’lchash asbоblarida aks ta`sir
etuvchi mоment tоrtqi, prujina va оsmalarning buralishi bilan hоsil qilinadi. Bunday
qurilmada aks ta`sir etuvchi mоment qo’zg’aluvchan qismning burilish burchagiga
to’g’ri prоpоrtsiоnal bo’ladi, ya`ni
M q-W
, bu yerda
W tоrtqi yoki prujinaning
materiali va uning o’lchamlariga bоg’liq bo’lgan o’zgarmas kattalik, bu
burchagining birligiga (1° yoki 1 radianga) mоs keluvchi mоment bo’lib, sоlishtirma
aks ta`sir etuvchi mоment deb ataladi.
Asbоb qo’zg’aluvchan qismining turg’un burilish hоlati aylantiruvchi va aks
ta`sir etuvchi mоmentlarning tengligidan tоpiladi
MqM va u umumiy hоlda
quyidagicha ifоdalanadi:
q
1 F( X , )
(10.2)
W
bu hоlatni 10.2-rasmda ko’rsatilgan grafikdan ham kuzatish mumkin.
