9-Ma’ruza. Igna sanchish usulida noto’qima mato ishlab chiqarish

9-Ma’ruza. Igna sanchish usulida noto’qima mato ishlab chiqarish. 
 
Tikish mashinasining klassiga (ignalar orasidagi masofaga), trikotaj o’rilish 
xarakteriga, qaviqning yo’nalishi va ipning xiliga qarab to’qima-tikma materiallar 
turli ko’rinish va xossalarga ega bo’ladi. 
Tolalarning tarkibi va nimaga ishlatilishiga qarab to’qima-tikma materiallar 
turlicha pardozlanadi, ya’ni bo’yash yoki gul bosish, tuk chiqarish, tuk qirqish, 
presslash, qalandrlash operatsiyalaridan o’tkaziladi. Tola tarkibi, tuzilishi va 
pardozlanishiga qarab to’qima-tikma materriallar bolalar va sport buyumlari, 
kurtkalar, kostyumlar, ko’ylaklar, har xil xalatlar, deraza pardalari, uyda 
kiyiladigan poyabzalning usti, qishki va rezina poyabzal tikish, shuningdek, texnik 
maqsadlar uchun ishlatiladi. 
Bosish usuli tolalarning bosiluvchanlik xossalariga asoslanadi. Masalan, jun 
tolalar issiq va nam sharoitda mexanik kuchlar ta’sirida, paxta tolalari turli 
kimyoviy elementlar ta’sirida bosish xossasiga ega. Bosish usulida noto’qima 
materiallar ishlab chiqarish texnologiyasi tolalarning bosilish jarayonida o’zaro 
biriktirib ketishiga asoslanadi. Bu usul movut va drap tipidagi jun va yarim jun 
materiallar olishga imkon beradi. Bunday materiallar tayyorlash uchun, odatda, 
mayin jun tolalariga poliamid tolalar qo’shiladi. “Krafft Gebel”, Vel’ker” 
(Germaniya) va “Nikki” (Yaponiya) kabi firmalar ushbu texnologiya bo’yicha 
mashinalar ishlab chiqaradi. 
Materiallarning pishiqligini oshirish uchun, bosish jarayoniga qadar taralgan 
ikki tolalar qatlami orasiga ko’ndalang yo’nalishda maxsus mashina yordamida 
iplar qo’yib ketilishi mumkin. Bosish usulida qimmatbaho xom ashyo talab etilishi 
tufayli bu usul kam qo’llaniladi. 
Igna sanchish usulida tishli ignalar ta’sirida xolstdagi tolalarning bir qismi 
tolalar qatlami orqali o’tadi va tolalar massasini biriktiradi. Ignalarning o’lchamlari 
va shakli tolali xom ashyoning xiliga, xolstning qalinligi va nimaga ishlatilishiga 
bog’liq bo’ladi. 
Ignalar maxsus plitkaga bikr qilib mahkamlanadi. Bu plitka tolalar 
massasiga minutiga 900 marta sanchiladi. Igna sanchiladigan materiallarning eni 7-
8 m gacha bo’ladi. Tolalar xolstda yaxshi birikishi uchun massaga yopishtiruvchi 
moddalar qo’shiladi yoki aralashma tarkibiga sintetik tolalar aralashtiriladi. Issiqlik 
ishlovi berganda bu tolalar kirishadi va xolstni biriktiradi. 
Igna sanchib tayyorlangan materiallar texnik maqsadlarda va maishiy 
ehtiyojlar (odeyallar, qalin jun ro’mollar, izolyatsiyalovchi qistirmalar va hokazo) 
uchun ishlatishi. Chet ellarda igna sanchish usuli prinsipida suv oqimli usul ishlab 
chiqilgan. Xozirgi vaqtda butun dunyo bo’yicha 17 dan ortiq firmalar igna 

sanchish mashinalari ishlab chiqaradi. Ular orasida “Ferer” (Avstriya), “Asslen” 
(Fransiya), “Oskar Dilo” (Avstriya), “Unter” (AQSh), “Okuma Mashineri Vorks” 
(Yaponiya), “Krupp” (Germaniya), “Bayuoter” (Buyuk Britaniya) va h.k. 
Igna sanchish mashinasining prinsipial sxemasi 
1-tolali qatlam; 2-ta’minlovchi panjara; 3-pastki stol; 4-tozalovchi stol; 5-
ignali stol; 6-ignali taxta; 7-ignalar; 8-tortuvchi valiklar. 

To’qima tikma mashinalarning xalqa hosil qiluvchi organlari joylashish 
sxemalari va ishlab chiqariladigan mahsulotlar.