36
Tizimli dasturiy ta’minot ikkita tarkibiy qismdan – asosiy (bazaviy)
dasturiy
ta’minot va yordamchi ( xizmat ko’rsatuvchi) dasturiy ta’minotdan iborat.
1.2.3-rasm. Tizimli dasturiy ta’minotning tuzilishi
Asosiy dasturiy ta’minot kompyuter bilan birgalikda yetkazib berilsa,
xizmat
ko’rsatuvchi dasturiy ta’minot alohida, qo’shimcha tarzda yaratilishi mumkin.
Asosiy dasturiy ta’minot (base software) – kompyuter ishini ta’minlovchi
dasturlarning minimal to’plami.
Ularga quyidagilar kiradi:
- operatsion tizim (OT);
- tarmoq tizimlari.
Yordamchi (xizmat ko’rsatuvchi) dasturiy ta’minotga asosiy dasturiy
ta’minot imkoniyatlarini kengayturuvchi va foydalanuvchining ish muhitini
Operatsion
tizim
Tarmoq
tizimi
Antuvirus
Tarmoq
ishini
ta’minlovchi
Tashxis
qiluvchi
dasturlar
37
(interfeysni) qulayroq tashkil etuvchi dasturlar kiradi.
Bular tashxis qiluvchi,
komputerning ishchanligini oshiruvchi, antivirus, tarmoq ishini ta’minlovchi va
boshqa dasturlardir.
Asosiy dasturiy ta’minotni qo’shimcha ravishda o’rnatiladigan xizmat
ko’rsatuvchi dasturlar to’plami to’ldirib turadi. Bunday dasturlarni ko’pincha
utilitalar deb atashadi.
Utilitlar – ma’lumotlarni qayta ishlashda qo’shimcha operatsiyalarni
bajarishga yoki komputerga xizmat ko’rsatishga (tashxis, apparat va dasturiy
vositalarni
testlash, diskdan foydalanishni optimallashtirish va boshqalar)
mo’ljallangan dasturlardir.
Komputerning dasturiy ta’minoti orasida eng ko’p qo’llaniladigani amaliy
dasturiy ta’minotdir (ADT). Bunga asosiy sabab – komputerlardan inson
faoliyatining barcha
sohalarida keng foydalanilishi, turli predmet sohalarida
avtomatlashtirilgan tizimlarning yaratilishi va qo’llanishi. Amaliy dasturiy
ta’minotni quyidagicha tasvirlash mumkin.
