Franchayzing.
Validatsiya.
Uzoqlashgan auditoriyalar.
Loyihalar.
439
Masofadan o’qitish tizimi tashkil qilish texnologiyasi
Masofadan o'qitish
bu Internet tarmog'i orqali sizga qulay bo'lgan vaqtda
o'qishdir. Masofadan o'qitishning tarkibiy belgilari: o'qituvchi, o'quvchi,
kommunikatsiyadir.
Masofali ta'lim G'arbda an'anaviy bo'lib qoldi: har bir yuqori mavqega
ega bo'lgan universitet hozirgi kunda albatta, masofali ta'lim dasturiga ega. Ko'plab
maxsus "masofali o'quv yurtlari" ochilmoqda, ulardan ko'pchiligi dunyoda
mashhur va turli mamlakatlarda o'zlarining bo'limlarini ochmoqdalar (misol uchun,
Britaniyada Open University). Tahminlarga qaraganda, aynan masofali ta'lim
(an'anaviy o'qish shakllari bilan birgalikda) keng tarqalib boradi, ta'limning bu
shaklini "kelajak ta'limi" deb atamoqdalar.
Ko'pchilik chet el davlatlari masofali ta'limni ustuvor yo'nalish deb e'lon
qildilar va ushbu yo'nalishni rivojlantiirshga katta mablag'lar ajratmoqdalar. Ushbu
jarayonni amerikaliklar boshlab berdilar Hozirgi kunda masofaviy ta'lim AQShda
mukammal shakllangan bo‘lib, uning vujudga kelishi 1970 yillar oxiriga borib
taqaladi. Avvalida masofaviy ta'lim sohasida o‘quv muassasalari yakka holda
faoliyat olib bordilar. 1980 yillarda yo‘ldosh teleko‘rsatuvlar rivojlanib borishi
bilan, bu o‘quv kurslari ustida bir necha o‘quv muassasalari hamkorlikda ish olib
bordilar. Global kompyuter tarmoqlarining shiddat bilan rivojlanishi inson
faoliyatining hamma sohasiga, shu jumladan, ta'lim olish sohasiga ham katta ta'sir
ko‘rsatdi. So'nggi paytlarda ta'limning ushbu turi Yevropada ham faol
rivojlanmoqda; Avstraliya ta'lim dasturlarini ommaviy ravishda kompyuter tiliga
o'tkazib, ularni faol eksport qilmoqda.
Mamlakatimizda
masofali ta'limni rivojlantirishga
katta e'tibor
qaratilmoqda.
Ko'pchilik masofali ta'lim - bu shunchaki bizga ma'lum sirtqi ta'limning
yangi shakli deb hisoblaydilar. Ma'lum darajada bu shunday: haqiqatda ham inson
uyidan chiqmasdan o'qishi mumkin. Lekin bir sharti bor: buning uchun standart
dastur bilan zamonaviy kompyuteri bo'lishi kerak. Ushbu dasturning mazmuni
440
aynan masofali ta'lim va zamonaviy tehnika hamda texnologiya bir-biridan
ajralmasligidan iborat. Bugungi kunda talaba o'z mamlakatidan chiqmay turib,
deyarli, barcha G'arb universitetlari dasturlari bo'yicha ta'lim olishi mumkin. Ta'lim
siyosiy va iqtisodiy birlashish jarayonlaridan ilgarilab umumjahon va umumiy
foydalaniladigan
bo'lib
bormoqda.
Masofali ta'lim g'oyasida aynan ta'lim an'anaviy turlarida qabul qilingan
(ham kunduzgi, ham sirtqi) "o'quvchilarning bilimga intilishlaridan" "bilimlarni
o'quvchilarga qarab harakatlanishi" juda muhim. Dastavval masofali ta'lim oliy
ta'limga ega insonlarning malakalarini oshirishlari uchun mo'ljallangan edi. Uning
eng oddiy turi - bu avvallari ham mashhur bo'lgan televizion ko'rsatuvlar seriyasi
hisoblanadi: butun bir kanal maxsus ta'lim dasturi uchun ishlaydi. Hozirgi kunda
yanada kuchliroq texnikalar paydo bo'lishi bilan masofali ta'lim imkoniyatlari
kengaymoqda. Rossiyada siyosiy va iqtisodiy islohotlar sababli uning ba'zi oraliq
bosqichlari o'tkazib yuborildi va eng ilg'or - Internet tarmog'i orqali ta'lim olish turi
keng tarqaldi.
Jahon amaliyotida masofali ta'lim barcha kurslari uchun albatta sertifikat
beriladi, uni qalbakilashtirish deyarli mumkin emas. Barcha kurslarda ham albatta
bunday ishlar yaqin vaqtlarda amalga oshirilishi lozim. Bugungi kunda taklif
etilayotgan ko'pchilik masofali ta'lim kurslari - bu qiziqishga asoslangan
mashg'ulotdir.
Faqatgina
izlash
serverlarining
o'zi
"masofali
ta'lim"
so'rovnomangizga
minglab
manzillarni
ko'rsatib
beradi.
Bu dastur o'quvchiga faylda ma'lum bilimlar hajmi ko'rinishida kelib tushadi. Uni
o'rganib chiqqandan keyin "talaba" dasturni "tekshirishni" ishga tushiradi -dastur
unga savollar beradi.
Savollarga javoblar asosida o'quvchiga keyingi bosqichga o'tish taklif
etiladi yoki uning tayyorgarligi yaxshiroq bo'lishi kerakligi xabar qilinadi. Aniq
fanlarda bilimini baholash masalasi nisbatan oson hal qilinadi va bu yerda testlar
qo'llanilishi o'zini oqlaydi, lekin gumanitar fanlarda albatta javobning matni kerak
bo'ladi. Ko'plab oliy o'quv yurtlari tajribalari nazorat o'tkazishni sirtqi ta'lim
shaklida bo'lgani kabi, kunduzgi o'qish mashg'ulotlari ko'rinishida o'tkazish yaxshi
441
bo'lishini ko'rsatadi. Lekin, misol uchun, oliy o'quv yurti AQShda, o'quvchi esa -
Rossiyada bo'lgan hollarda nima qilish kerak? Bu yerda albatta yozma imtihon
yagona yo'li hisoblanadi. Mana shu sababli mamlakatimizda videokonferensiyalar
usuli keng tarqalgan, bugungi kunda qo'llaniladigan o'qitish usullaridan biri
quyidagicha bo'lishi mumkin: "Talaba" axborotni oladi, uni o'rganib imtihon
topshiradi. Boshqa usul ham mavjud. O'quv materiallari serverga kiritiladi, ularni
o'zlashtirib ma'lum vaqtdan so'ng nazorat ishini yozadilar. Shunday qilib, bloklar
bilan o'quvchilar butun dasturni o'zlashtiradilar, keyin esa tashkilotchilar
imtihonlar
topshirish
vaqtini
belgilaydilar.
G'arbda
ko'chirib
olishga
odatlanishmagan:
agarda
bilim
olishni
xohlasangiz
o'qish
kerak.
Endi uyda o'tirish va g'arb namunasidagi diplom olish imkonidan tashqari
masofali ta'lim nimasi bilan afzal ekanligini tushunib olish qoldi.
Uning xususiyatlari haqida fikr yuritar ekanmiz, birinchi navbatda,
moslashuvchanligi to'g'risida ta'kidlab o'tish zarur. Masofali ta'lim tizimida bilim
oluvchilar odatda, leksiyalar va seminarlar kabi muntazam mashg'ulotlarga
qatnamaydilar, balki o'ziga qulay vaqtda, qulay joyda hamda qulay sur'atlarda
ishlaydilar. Haqiqatda bilim olishni istovchilar. Odatiy hayot tarzini buza
olmaydigan yoki xohlamaydiganlar uchun katta ustunliklari mavjud. Bundan
tashqari, o'qishga kirish uchun talabadan ma'lum bilim darajasi talab qilinmaydi va
har kim fanni o'zlashtirishi va baholanishi uchun qancha kerak bo'lsa, shuncha
o'qishi
mumkin.
Masofadan o'qitish
uslubiy materiallari
quyidagilardir:
- Darslik
- Audio va video darsliklar
- On-line darslar (Internet sahifa)
- Elektron kutubxonalar
- Testlar
- Multimedia
- elektron darsliklar.
Hozirgi kunda
Elektron kutubxonalar, elektron darsliklar, on-layn
442
darsliklar
rasmga kirmoqda. Misol sifatida quyidagi darslik bilan tanishib
chiqishingiz mumkin. Bu
| 