|
Abdualimov Oxunjon Ulug’bek o’g’li
|
| Sana | 27.02.2024 | | Hajmi | 69.5 Kb. | | #163107 |
Bog'liq Oxun Xona Maqola innovatsion 1 mustaqil ish Diyor, Chaqiruv qog`ozi-391191100267 (3), matlab for dummies, суровнома, 1--amaliy ish ADP Jumaniyozova Nodira., 1--amaliy ish ADP Saparova Dilnoza., 1111, abdulla-avloniyning-pedagogik-qarashlari, Abdujalil Shomirzayev. Fizika 09, «Ayollar yubkasini modellash, andoza tayyorlash, gazlamaga andoz, erkaklar koylagi, Model tanlash va uni asoslash (eskiz model, moda yo’nalishi, mod-fayllar.org, 12-k-2022- guruh talabasi Ashurov Azizbekni Fizika fanidan musta-fayllar.org, Grafik tasvirlash asoslari (grafika tarixi), pdf converter 202312250302
Abdualimov Oxunjon Ulug’bek o’g’li
JDPU-Ta’limda axborot texnologiyalari yo’nalishi 1-bosqich magistranti
Ismoilova Nigora Akram qizi
JDPU-Ta’limda axborot texnologiyalari yo’nalishi 1-bosqich magistranti
Murodqosimova Nargiza Sobirovna
JDPU-Ta’limda axborot texnologiyalari yo’nalishi 1-bosqich magistranti
ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALARNING TA'LIM SOHASIDAGI IJOBIY VA SALBIY TA’SIRLARINING O’RNI
Annatatsiya: Texnologiya bu sivilizatsiya jarayonida san'at va fanlarning ajralmas bir qismiga aylandi, shu bilan birgalikda hayot tarzimizni o‘zgartirdi. Texnalogiya orqali hayotning turli jabhalariga ijobiy va salbiy ta'sirlarini o’rganish. Texnologiya ta’lim sohasikda online kurslar bilan ishlash imkonini beradi. Texnologiya tufayli bir nechta qo‘lda bajariladigan vazifalarni avtomatlashtirish mumkin. Shuningdek, zamonaviy texnologiyalar yordamida ko‘plab murakkab va muhim jarayonlarni oson va yuqori samaradorlik bilan amalga oshirish mumkin.
Kalit so’zlar: Talimga texnologiyaning salbiy va ijobiy tasirlari, zamonoviy ta’limda texnologiyalar, online kurslar, ijodiy ta’lim, integral ta’lim.
Texnologiyani qo‘llash tufayli hayotimiz osonlashdi va yaxshi tomonga rivojlanishda davom etayabdi. Shuningdek, texnologiya ta'lim sohasida ham katta o`zgarishlar qila oldi. Ta’lim sohasida texnologiyaning ahamiyatini e'tiborsiz qoldirib bo‘lmaydi. Darhaqiqat, ta’limda kompyuterlar paydo bo‘lishi bilan o‘qituvchilarning bilim berishlari, o‘quvchilarning o‘zlashtirishlari osonlashdi. Texnologiyalardan foydalanish o‘qitish va o‘qish jarayonini yanada samarali bo`lishiga sabab bo`ldi[1].
1-asr Axborot texnologiyalar davri sifatida qabul qilindi. Bugungi kunda axborot texnologiyalari hayotimizda juda muhim rol o‘ynaydi, shu bilan bir qatorda axborot texnologiyalari iqtisodiyot o‘sishining asosi sifatida qaraladi. Texnologiya ko`rsatkichi past bo`lgan iqtisodiyot bugungi davirda hech qachon rivojlana olmaydi. Buning sababi, texnologiya bizning ishimizni ancha osonlashtiradi va kamroq vaqt talab etadi. Texnologiyaning ta'siri barcha sohalarda sezilishi mumkin, bunday sohalardan biri bu ta'limdir.
Ta'limda zamonaviy texnologiyalar
Zamonaviy o‘quvchilar texnologiyadan qay darajada foydalanishni afzal ko‘rayotgani va texnologiyadan foydalansa, ularning o‘rganishga qanday darajada ta’sir qilishi haqidagi so‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra, zamonaviy asbob-uskunalar texnologiyasi va vositalaridan foydalanish, o‘quvchilarning bilim olishi va interaktivligini ortib borayotganligini namoyon etadi. Ular, shuningdek, texnologiya yordam bergan ma’lumotlar ancha interaktiv va qiziqarli deb bilishadi. Bilimlarni uzatish juda oson va qulay, shuningdek samarali xisoblanadi. Buning ma'nosi shundaki, bizning ongimiz zamonaviy texnologiyalardan foydalanganda tezroq ishlashga moyil bo‘ladi, xoh u hayotning biron bir qismi bo‘lsin. Hayotni oson va ravon sayohatga aylantiradigan bunday innovatsiyaga tayanish va bog‘liqlik, bugungi kunda hatto maktablar, universitetlar va texnikumlarda ham muxim ro`l o`ynaydi.
Bugungi kunda talabalar texnologiyadan quyidagi yo‘llar bilan foydalanishlari mumkin:
Internet tizimida ishlash
O`tgan o‘n yil davomida Internet hayotimizning bir qismiga aylandi desak o`ylaymanki mubolag‘a bo‘lmaydi. Uning ta'lim olamidagi ahamiyatini endilikda hech qachon yo‘q qilib bo‘lmaydi chunki firibgarlik va ba’zi kamchiliklarga qaramay, internetdan foydalanish talabalar uchun eng samarali vosita hisoblanadi. Bugungi kunda internet biz foydalanadigan deyarli hamma qurilmada mavjud. Televizordan tortib o‘yin pristavkalarigacha.
Proyektorlar va ko`rgazmali qurollardan foydalanish
Vizual tasvirlar har doim so‘zlarga nisbatan kuchli jozibadorlikka ega. Ta`lim olishda proyektorlar va vizual vositalardan foydalanish ajoyib texnologik foydalanishning yana bir shaklidir. Dunyo boʻylab yetakchi institutlar ta`lim olishni interaktiv va qiziqarli qilish uchun endilikda ajoyib PowerPoint taqdimotlari va ko`rgazmali qurollardan foydalanishmoqda. Maktablar va texnikumlarda elektron doska kabi texnologik vositalardan foydalanish, o‘zaro ta'sir va qiziqish darajasini to‘g‘ridan-to‘g‘ri ko‘tarishi va motivatsiyani yaxshilashga turtki bermoqda. Talabalar shunchaki so‘zlarni o‘qishdan ko‘ra jozibali vizual va ularni o‘ylashga undaydigan narsalarni ko‘rishni avzal bilishadi[2].
Ta'lim sohasida raqamli texnalogiyalar
Agar raqamli texnalogiya va ta'lim haqida gapiradigan bo‘lsak, ta'lim sohasiga raqamli ommaviy axborot vositalarining kirib borishi sezilarli darajada o‘sdi. Ushbu o`zgarish talabalar bilan kechayu kunduz bog`lanishga va turli xil topshiriqlar yoki yordam uchun mavjud bo‘lgan turli forumlarni yetkazishga imkoniyat berdi. Raqamli texnologiyalarning darajasi oshgani sayin, o‘quvchilarga rivojlanish va o‘rganishda ko`proq yordam beradigan smart ilovalar ham ishlab chiqilmoqda.
Texnologiyadan foydalangan holda onlayn kurslar.
Onlayn kurslar endi juda keng tarqalgan ta’lim turiga aylandi. Odamlar o‘z o‘rganishlari va sertifikatlari uchun onlayn kurslarga borishni xohlashadi. Eng yaxshi muassasalar turli xil ilovalar va internetdan foydalangan holda ajoyib onlayn dasturlarni taklif qilishadi. Bu ko‘proq qo‘llab-quvvatlash va xabardorlikka ega bo‘lgan sayin o‘sishda davom etadigan tushunchadir. Dunyo bo‘ylab onlayn daraja ssenariysi moslashuvchan o‘quv dasturlarini izlayotgan va ishlaydigan talabalar orasida ko‘proq mashhur.
Ta’limda texnologiyaning ahamiyati
Ta'lim sohasida texnologiyaning roli to‘rt barobar: u o‘quv dasturining bir qismi sifatida, o‘qitish tizimi sifatida, ko‘rsatmalarga yordam berish vositasi sifatida, shuningdek, butun o‘quv jarayonini yaxshilash vositasi sifatida kiritilgan. Texnologiya tufayli; ta'lim passiv va reaktivdan interaktiv va agressivga o‘tdi. Ta'lim korporativ va akademik sharoitlarda muhim ahamiyatga ega.
Birinchidan: ta'lim yoki o‘qitish ishchilarga avvalgidan farqli ravishda ishlarni bajarishga yordam berish uchun ishlatiladi.
Ikkinchidan: ta'lim o‘quvchilar ongida qiziqish uyg‘otishga qaratilgan. Ikkala holatda ham texnologiyadan foydalanish o‘quvchilarga tushunchalarni yaxshiroq tushunish va saqlashga yordam beradi.
Ta'limda texnologiyaga ta'sir qiluvchi omillar
Dunyo bilimlarning tez kengayishi tufayli o‘qituvchilar jamiyatimizda duch kelayotgan ulkan muammolar haqida gapiradi. Zamonaviy texnologiyalar o‘qituvchilardan o‘z darslarida ushbu texnologiyalardan foydalanishni o‘rganishni talab qilmoqda. Demak, ushbu yangi texnologiyalar o‘qituvchilarning malaka oshirishga bo‘lgan ehtiyojini oshiradi. Gressard va Loyd (1985) ta’limda AKTni muvaffaqiyatli joriy etishda o‘qituvchining kompyuterga bo‘lgan munosabati, asosiy omil ekanligini ta’kidladilar. Ularning ta'kidlashicha, o‘qituvchilar har doim ham kompyuterga ijobiy munosabatda bo‘lavermaydi va ularning yomon munosabati kompyuterga asoslangan loyihalarning muvaffaqiyatsiz bo‘lishiga olib kelishi mumkin.
Bundan tashqari, eng keng tarqalgan to‘siqlar:
vaqt yetishmasligi;
kirish imkoniyati yo‘qligi;
resurslarning yetishmasligi;
tajribaning yetishmasligi va
qo‘llab-quvvatlashning yetishmasligi.
Butler va Sellbom (2002) va Williams (2001) tomonidan berilgan yana bir to‘siq bu ishonchlilikdir. Ishonchlilikka apparatdagi nosozliklar, uy va maktab oʻrtasida mos kelmaydigan dasturiy taʼminot, yomon yoki sekin internet ulanishi va eskirgan dasturiy taʼminot kiradi, ular asosan maktabda mavjud boʻlib, oʻquvchilar/oʻqituvchilar uyda bundan koʻproq zamonaviy dasturiy taʼminotga egadirlar.
AKTning ta'limga ta'siri.
Ta'lim kontekstida AKT ta'limdan foydalanish imkoniyatlarini oshirish va uning dolzarbligi va sifatini oshirish imkoniyatiga ega. Tinio (2002) ta'kidlaganidek, AKT o‘qituvchilar va talabalar uchun bilimlarni o‘zlashtirish va uzatish nuqtai nazaridan ta'limga katta ta'sir ko‘rsatadi:
Faol ta'lim: AKT vositalari imtihon uchun olingan ma'lumotlarni hisoblash va tahlil qilishda yordam beradi, shuningdek, talabalarning faoliyati to‘g‘risidagi hisobot kompyuterlashtiriladi va so‘rov uchun qulay bo‘ladi. Yodlash yoki eslab o‘rganishdan farqli o‘laroq, AKT o‘quvchilarning faolligini oshiradi, chunki o‘quvchilar nimani o‘rganishni o‘z tezligida tanlashadi va real hayotiy vaziyatlarda ishlashadi.
Hamkorlik va hamkorlikda o‘rganish: AKT o‘quvchilar va o‘qituvchilar orasidagi masofadan qat'iy nazar o‘zaro hamkorlik va hamkorlikni rag‘batlantiradi. Shuningdek, u talabalarga turli madaniyatlarga mansub odamlar bilan ishlash va guruhlarda birgalikda ishlash imkoniyatini beradi, shuning uchun talabalarning kommunikativ ko‘nikmalarini, shuningdek, global xabardorlikni oshirishga yordam beradi. Tadqiqotchilar, odatda, AKTdan foydalanish maktab ichida va undan tashqarida o‘quvchilar o‘rtasida ko‘proq hamkorlikka olib kelishini va talabalar va o‘qituvchilar o‘rtasida yanada interaktiv munosabatlar mavjudligini aniqladilar (Grégoire va boshqalar, 1996). "Hamkorlik - bu o‘zaro ta'sir falsafasi va shaxsiy hayot tarzi bo‘lib, unda odamlar o‘z harakatlari uchun javobgardir, shu jumladan tengdoshlarining qobiliyatlari va hissalarini o‘rganish va hurmat qilish". (Panits, 1996).
Ijodiy ta'lim: AKT mavjud ma'lumotlarni manipulyatsiya qilishga va aniq mahsulot yoki berilgan o‘quv maqsadini ishlab chiqarish uchun o‘z bilimlarini yaratishga yordam beradi.
Integral ta'lim: AKT nazariya va amaliyot o‘rtasidagi sintetik bo‘linishni bartaraf etish orqali o‘qitish va o‘rganishga integral yondashuvni targ‘ib qiladi, bunda an'anaviy sinfdan farqli o‘laroq, alohida e'tibor alohida jihatni qamrab oladi[3].
Baholovchi ta'lim: Ta'lim uchun AKTdan foydalanish talabaga yo‘naltirilgan va turli interfaol funksiyalar orqali foydali fikr-mulohazalarni ta'minlaydi. AKT talabalarga yodlash va eslab o‘rganishdan ko‘ra konstruktivistik ta'lim nazariyalari tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan o‘qitish va o‘rganishning yangi usullarini kashf qilish va o‘rganish imkonini beradi.
Ijobiy ta'sir
Kengaytirilgan o‘qitish va o‘rganish:
Raqamli kameralar, proyektorlar, aqlni o‘rgatish dasturlari, kompyuterlar, Power Point taqdimotlari, 3D vizualizatsiya vositalari kabi texnologik ishlanmalar; bularning barchasi o‘qituvchilar uchun talabalarga kontseptsiyani osongina tushunishlariga yordam beradigan ajoyib manba hisoblanadi.
Shuni tushunish kerakki, tushunchalarni vizual tushuntirish o‘quvchilar uchun o‘rganishni qiziqarli va tushunarli qiladi. Ular sinfda ko‘proq ishtirok etishlari mumkin va hatto o‘qituvchilar ham darslarini yanada interaktiv va qiziqarli qilish imkoniyatiga ega bo‘lishadi.
Globallashuv:
Tumanlarning turli burchaklarida maktabda o‘qiyotganda, o‘quvchilar sinfdan chiqmasdan videokonferentsiya orqali o‘z tengdoshlari bilan "uchrashishi" mumkin.
Www.glovico.com kabi ba'zi saytlar talabalar guruhini boshqa mamlakat o‘qituvchisi bilan bog‘lash orqali talabalarga xorijiy tillarni onlayn o‘rganishga yordam berish uchun ishlatiladi.
Geografik cheklovlar yo‘q:
Onlayn daraja dasturlari joriy etilishi bilan sinfda jismonan hozir bo‘lishning hojati yo‘q. Hatto bir qancha xorijiy universitetlar talabalar ishtirok etishi mumkin bo‘lgan onlayn daraja kurslarini boshladilar.
Masofaviy ta'lim va onlayn ta'lim bugungi kunda ta'lim tizimining juda muhim qismiga aylandi.
Salbiy ta'sir
Yozish qobiliyatining pasayishi:
Onlayn chat va yorliqlardan haddan tashqari ko‘p foydalanish tufayli bugungi yosh avlodning yozish ko‘nikmalari sezilarli darajada pasayib ketdi.
Bugungi kunda bolalar raqamli aloqaga tobora ko‘proq ishonmoqdalar, ular yozish qobiliyatlarini yaxshilashni butunlay unutib qo‘yishdi.
Ular turli so‘zlarning yozilishini, grammatikadan qanday to‘g‘ri foydalanishni yoki kursiv yozuvni qanday qilishni bilishmaydi.
Aldash holatlarining ko‘payishi:
Grafik kalkulyatorlar, yuqori texnologiyali soatlar, mini kameralar va shunga o‘xshash uskunalar kabi texnologik ishlanmalar imtihonlarda aldashning ajoyib manbalariga aylandi.
Talabalar uchun grafik kalkulyatorlarda formulalar va eslatmalarni yozish osonroq bo‘lib, qo‘lga tushish ehtimoli kamroq.
Diqqat etishmasligi:
SMS yoki matnli xabarlar ko‘plab talabalarning sevimli mashg‘ulotiga aylandi. Talabalar kechayu kunduz uyali telefonlari, iPhone telefonlari bilan o‘ynayotgani yoki mashina haydayotgani va hatto ma'ruzalar orasida ham ko‘rinadi.
Onlayn dunyo bilan doimiy aloqada bo‘lish akademiklarda va ma'lum darajada, hatto sport va darsdan tashqari mashg‘ulotlarda ham e'tibor va konsentratsiyaning etishmasligiga olib keldi[4].
Afzalliklar
Bu talabalarni o‘rganishga bo‘lgan qiziqishini oshiradi.
Talabalarga gavjum joylarda, uyda o‘z vaqtida ishlash erkinligiga yordam beradi.
Talabalarni keyinchalik ish joyida foydalanishlari mumkin bo‘lgan yangi texnologiya ko‘nikmalarini o‘rganishga undaydi.
Qog‘oz va nusxa ko‘chirish xarajatlarini kamaytirish, "yashil inqilob" tushunchasini targ‘ib qilish.
Kamchiliklari
Ko‘pgina mutaxassislar va tajribali kishilarning ta’kidlashicha, ta’limdagi bunday texnologiyalar tufayli o‘quvchilarning tasavvurlari yomonlashadi, fikrlash qobiliyati pasayadi.
Ba'zan o‘qituvchi nuqtai nazaridan ham vaqt talab etadi. Bunday texnologiyani o‘rnatish qimmatga tushadi. heklovdan oshib ketganda sog‘liq muammolari ham bo‘lishi mumkin. Ba'zi talabalar zamonaviy kompyuter texnologiyalarini sotib olish imkoniyati yetarli emas. Texnologiya ta'limga ijobiy ta'sir ko‘rsatadi va shu bilan birga salbiy ta'sir ko‘rsatishi mumkin. O‘qituvchilar va talabalar bundan yaxshi ma'noda foydalanishlari va ko‘plab talabalarni, shuningdek, maktablarni mukammallikka erishishga to‘sqinlik qiladigan kamchiliklarni bartaraf etishlari kerak. Shunday qilib, har bir mamlakat kelajakda yanada texnologik jihozlangan ta'lim sohasini joriy etish vaqti keldi.
ADABIYOTLAR
Аbduqodirov А.А., Tursunov S.O. Tа’limdа аxborot texnologiyаlаri. Pedаgogikа universitetli mаgistrаntlаri uchun dаrslik. T. “Аdаbiyot uchqunlаri”, 2019.- 340 b.
Бегимкулoв У.Ш. Педaгoгик тaълимдa зaмoнaвий axбoрoт теxнoлoгиялaрини жoрий этишнинг илмий-нaзaрий aсoслaри Moнoгрaфия. -T.: Фaн, 2007
Sh.R.Bobobekov “O’quv jarayonida foydalaniladigan bulutli tarmoq xizmatlarining funktsional imkoniyatlari” Tafakkur ziyosi‖ ilmiy-uslubiy jurnal. - 2022. - №1
T. E. Delov. “Bulutli texnologiyalar”o’quv qo’llanma. Toshkent 2020.
|
| |
