II BOB. TA’LIM JARAYONIDA ZAMONAVIY INNOVATSION
TEXNOLOGIYALARNING ROLI.
2.1. Pedagogik texnologiyalar asosida informatika fanlarini o‘qitish
metodikasi.
Bugungi kunda ta`lim texnologiyalarini shartli ravishda ikki turga ajratish
mumkin:
1. An`anaviy
2. Noan`anaviy
An`anaviy ta`lim texnologiyasi - muayyan muddatga mo‘ljallangan, ta`lim
jarayoni ko‘’roq o‘qituvchi shaxsiga qaratilgan bo‘lib, o‘qitishning an`anaviy
shakli, metodi va ta`lim vositalarining majmuidan foydalanib ta`lim-tarbiya
maqsadiga erishishdir.
Noan`anaviy ta`lim texnologiyasi - muayyan muddatga mo‘ljallangan, ta`lim
jarayoni markazida talaba shaxsi bo‘lib, o‘qitishning zamonaviy shakli, faol
o‘qitish metodlari va zamonaviy didaktik vositalarning majmuini ta`lim-tarbiya
ishidan ko‘zlangan maqsad va kafolatlangan natijaga erishish -ga yo‘naltirishdir.
Noan`anaviy ta`lim texnologiyasi an`anaviy ta`lim texnologiyasidan farq
qilib, talabalarning bilish imkoniyatlarini rivojlanishiga sharoit yaratadi, mustaqil
ishlashlariga alohida e`tibor beriladi, bilish faoliyatlari izlanuvchan va ijodiy
harakterga ega bo‘ladi. Dars tuzilmasi o‘zgaruvchan bo‘ladi.
Noan`anaviy ta`lim texnologiyasi o‘z navbatida uchga bo‘linadi:
- Hamkorlikda o‘rganish
- Modellashtirish
- Tadqiqot (Loyiha)
Hamkorlikda o‘rganish - talabalarning bilimini o‘zlashtirish, singdirish,
mustahkamlash bo‘yicha re’roduktiv faoliyatini ta`minlovchi, mahorat va malakani
ketma-ketlik bo‘yicha talabaning bevosita boshchiligida ishga solishni tashkil
etishga asoslangan o‘qitish va bilim olishdir. U talabalarning mustaqil guruhlarda
24
ishlashi evaziga ta`lim olishini ko‘zda tutadigan metodlardan iborat. Bularga kitob
bilan ishlash, o‘quv suhbati, davra suhbati, aqliy xujum, kichik guruhlarda ishlash,
bahs-munozara kabi metodlarni kiritish mumkin.
Modellashtirish - real hayotda va jamiyatda yuz beradigan hodisa va
jarayonlarning ixchamlashtirilgan va soddalashtirilgan ko‘rinishini auditoriyada
yaratish va ularda talabalarning shaxsan qatnashishi va faoliyat evaziga ta`lim
olishini ko‘zda tutadi. Uning asosiy maqsadi talabalarning faqat tinglashi emas,
balki bilimlarni o‘zlashtirishda bevosita ishtirokini ta`minlash orqali ta`lim
jarayonining samaradorligini oshirishga qaratilgan. Bularga ishbo‘ o‘yinlar va rolli
o‘yinlar kabi metodlarni kiritish mumkin.
Quyida ta`lim texnologiyalari bo‘yicha metodlar tizimiga batafsil to‘xtalib
o‘tamiz (rasm. 3.5).
Tadqiqot - talabalar tomonidan muammoni tushunish va echish, mustaqil
bilim olishni kuchaytiradigan va shunga undaydigan usullar yig`indisidan iboratdir.
Tadqiqotning maqsadi dars jarayonida talabalarda savol qo‘yish va ularga javob
izlashida qiziqishini uyg`otishga qaratilgandir. Unda o‘qitish talabalarni amaliy
izlanish jarayonida bevosita qatnashishini ta`minlaydi. Bularga muammoli vaziyat,
loyihalash metodi, mustaqil izlanish, yo‘naltiruvchi matn kabi metodlar kiradi.
Informatika ta’limida an’anaviy va noan’anaviy ta’lim texnologiyalari.
«Informatika» fanining pedagogik vazifalari insonning umumiy ta`lim
olishidagi asosiy vazifalarini hal etishda qo‘shadigan o‘ziga hos xissasi bilan
aniqlanadi.
1. o‘quvchilarda informatika xaqidagi bilimni shakllantirish va ular
tafakkurini rivojlantirish.
2. Ilmiy dunyoqarashni shakllantirish. Bu muhim vazifani hal etishda butun
pedagogik jamoa barcha o‘quv ‘redmetlarini o‘qitish jarayonida ishtirok etadi.
3. Milliy mafkura ruhida tarbiyalash.
o‘quvchilarni amaliy faoliyatga, mehnatga, ta`lim olishni davom
ettirishga tayyorlash.
25
Yuqoridagi masalalardan hech biri boshqalaridan ajratilgan holda, alohida hal
etilmasligi lozim. Ular bir butunlikda bir-biri bilan chambarchas bog’liq holda
amalga oshirilishi lozim. o‘quvchilar informatika asoslarini mustahkam
egallashlari asosidagina ularning tafakkurini tarbiyalash va ilmiy dunyoqarashni
yaratish mumkin. Ikkinchi tomondan, mantiqiy fikrlashga o‘rgatish bilangina,
o‘quvchilarning informatikani fan sifatida uning o‘ziga xos tomonlarini chuqur
tushunishlariga erishish mumkin. Bundan tashqari, informatikani o‘qitish
jarayonida amaliy faoliyatga tayyorlash vazifasini to‘g’ri hal etishga erishish uchun
informatika kursining ilmiyligini oshirish lozim. Faqatgina to‘g’ri va chuqur
xulosalar qila olsagina, o‘quvchilar har bir masalani echishga tanqidiy va ijodiy
yondasha oladilar, yangi muammolar oldida o‘zlarini yo‘qotib qo‘ymaydilar va
turli shart-sharoitlarda unumli faoliyat ko‘rsata oladilar. SHuningdek, amaliy ish
o‘quvchilarning dunyoqarashini kengaytiradi va uni yangi faktlar bilan boyitishadi,
hamda informatikadan bilim darajalarini oshiradi, chuqur, to‘liq va mustahkam
bo‘lishini ta`minlaydi.
Umumiy o‘rta ta’lim DTS o‘quv jarayonida yangi pedagogik texnologiya,
ta`lim dasturlari, umumdemokratik printsiplarda tashkiliy – boshqaruv
funktsiyalarni rivojlantirish, o‘quvchilarga shaxs sifatida qarash, o‘quv-tarbiya
jarayonini demokratlashtirish, ijtimoiylashtirish, ijtimoy muassa sifatida maktab
huquqlarini kengaytirishni joriy qilishni nazarda tutib umumta`lim maktablarining
asosiy yo‘nalishlarini aniqlaydi.
Maktabgacha tarbiya, umumo‘rta ta`lim, o‘rta maµsus, kasb-hunar ta`limi va
undan keyingi ta`lim bosqichlarini o‘z ichiga olgan va informatika va dasturiy
ta`minot bo‘yicha mutaxassis bo‘lmaganlarga mo‘ljallangan «Informatika» fani
pedagogikamiz uchun yangi bo‘lgan nizom va qarashlar sistemasiga asoslangan:
- kadrning butun «hayotiy tsikli» hisobga olinishi kerak;
- informatika yo‘nalishidagi fanlarni o‘qitish dunyoning hozirgi holati va
rivojlanish istiqbollarini hisobga olgan holda ta`lim mazmunidagi o‘zgarishlarni
aks ettirishi kerak;
26
- informatika va dasturiy ta`minot bo‘yicha mutaxassis bo‘lmaganlarga
dasturlashni o‘rgatish zaruriyatidan voz kechish lozim;
- informatika yo‘nalishidagi fanlarni o‘qitish didaktik s’iral tamoyili asosida
qurilishi kerak;
- ishlab chiqilayotgan o‘quv kurslari mazmunining yangiligi va dolzarblik
muddatini uzaytirishni axborotni qayta ishlash tamoyillariga urg’u berish
asosidagina amalga oshirish mumkin;
- shaxsni o‘qitish, tarbiyalash va rivojlantirish sifatlarini kafolatlashga
yo‘naltirilganlik;
- o‘qish vaqti resurslarini o‘quvchilarning tafakkurini rivojlantirish, o‘quv
ijodiy faoliyatini tashkil etish foydasiga qayta taqsimlash.
Innovatsion pedagogik jarayonning muhim unsurlari shaxsning o‘z-o‘zini
boshqarishi va o‘zini-o‘zi safarbar qilishi hisoblanadi. Uning eng muhim
yo‘nalishlaridan biri talabalarning bilish faoliyatini rivojlantirish bo‘lib,
u talabalarning o‘kuv ishlarini faollashtirish va kasbiy ixtisoslashi -vuning
faollashuviga olib keladi.
Innovatsion faoliyatga, aksiologik yondashuv insonni o‘zini yangilik
yaratish jarayoniga baxshida qilishi, uning tomonidan yaratilgan pedagogik
qadriyatlarni anglatadi.
O‘qituvchi va talabaning maqsadi bo‘yicha natijaga erishishida qanday
texnologiyani tanlashlari ular ixtiyorida, chunki har ikkala tomonning asosiy
maqsadi aniq: natijaga erishishga qaratilgan, bunda talabalarning bilim saviyasi,
guruh harakteri, sharoitga qarab ishlatilgan texnologiya tanlanadi, masalan,
natijaga erishish uchun balkim, kompyuter bilan ishlash lozimdir, balkim film,
tarqatma material, chizma va ‘lakatlar, turli adabiyotlar, axborot texnologiyasi
kerak bo‘lar, bular o‘qituvchi va talabaga bog`liq.
| 