|
Abdurahim ortiqov, musaxon isakov industrial iqtisodiyot
|
| bet | 100/123 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 1,26 Mb. | | #229021 |
Bog'liq Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahim ortiqov, musa0001Ko’rsatkichlarning nomi
|
Nimani ifodalashi (mazmuni)
|
Aniqlanish formulasi
|
Aym. ning umumiy
mablag’lardagi hissasi
|
Aym.ning umumiy mablag’larda necha foiz tashkil qilishini ko’rsatadi
|
Aym/B
|
Aym. tarkibida pul
mablag’lari (Pm) hissasi
|
Aym. tarkibida qancha foiz pul mablag’lari mavjudligini ifodalaydi
|
Pm/ Aym
|
Aym. tarkibida Tovar-
moddiy zaxiralari (Zx) hissasi
|
Aym. tarkibida qancha foiz ishlab chiqarish zaxiralari borligini ko’rsatadi
|
Zx/Aym
|
Aym. tarkibida debitorlar (Deb) hissasi
|
Aym. tarkibida debitorlarning necha foiz tashkil qilishini ko’rsatadi
|
Deb/Aym
|
Muddati o‘tib ketgan
debitorlarning (Dmud)
umumiy Deb.dagi hissasi
|
Muddati o‘tib ketgan debitorlarning
umumiy debitorlardagi necha foiz tashkil qilishini ifodalaydi
|
Dmud/D
|
Aym. tarkibida o‘z
mablag’lari hissasi
|
Barcha Aym.ning qancha qismi o‘z
mablag’lari hisobidan qoplanishini
ko’rsatadi
|
(O‘m+Ump- As)/Aym
|
Aylanma mablag‘lar haqidagi ma’lumotlar buxgalteriya balansida hamda «Debitorlik va kreditorlik qarzlari to‘g‘risida ma’lumotnoma» degan 2-a shaklda ko‘rsatiladi. Buxgalteriya balansida ular «Aylanma aktivlar» degan aktivning 2-
bo‘limidan qayd etiladi. Ushbu bo‘limning yakuni korxonaning muayyan sanada aylanma mablag‘larda turgan mablag‘lari summasini ko‘rsatadi.
Ushbu jadval ma’lumotlari korxonaning aylanma mablag‘larini ifodalovchi ko‘rsatkichlar tizimi, tasnifi, aniqlanish yo‘llari, nimani ifodalashi va har birining axborot manbaini ko‘rsatib turibdi. Bu esa mazkur ko‘rsatkichlar tizimini tahlil qilish uchun nazariy va uslubiy asos bo‘ladi.
Aylanma mablag‘larning muayyan sanadagi summasi buxgalteriya balansi ma’lumotlari asosida hisoblab chiqariladi hamda balansning aktiv qismidagi 2- bo‘limning yakunida ko‘rsatiladi.
Aylanma mablag‘larning kunlarda ifodalangan miqdorini hisoblash, buxgalteriya hisoboti ma’lumotlari asosida amalga oshiriladi. Bu ko‘rsatkich korxonaning ishlab chiqarish dasturini bajarish chog‘ida aylanma mablag‘lar necha kunga yetishini ko‘rsatadi.
Biroq, ushbu aylanma mablag‘lardan hisobot davrida emas, balki keyingi davrda foydalaniladi. Shu sababli, aylanma mablag‘larning asl summasini keyingi chorakda mahsulot ishlab chiqarishga qilinadigan bir kunlik xarajatlarga taqsimlash kerak bo‘ladi. Bu ko‘rsatkichni hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalaniladi:
Kaym.m = Aym x 90 / Ixarajat
bunda:
Kay.m. - kunlarda ifodalangan aylanma mablag’lar;
Aym - aylanma mablag’lar summasi;
Ixarajat - keyingi chorakdagi ishlab chiqarish xarajatlarining umumiy miqdori.
Ushbu ko‘rsatkich kunlarda va summada ifodalangan amaldagi aylanma mablag‘lar me’yorlari bilan taqqoslash uchun kerak.
Aylanma mablag‘larning o‘rtacha yillik summasi o‘rtacha xronologik formula bo‘yicha hisoblab chiqariladi:
Ay.mo‘ = (Aym.1,5+Aym.2+ Aym.3+Aym.4+Aym.5,5) / 4
bunda:
Ay.mu. - aylanma mablag‘larning o‘rta yillik summasi;
Aym.1, ..., Aym.5 - choraklar boshi va oxiridagi aylanma mablag‘lar summasi.
Bu ko‘rsatkich biznes-rejalar tuzish va aylanma mablag‘larning samaradorligini aniqlash uchun ham keng qo‘llaniladi.
Aylanma mablag‘larning holatini bildiruvchi ko‘rsatkichlarga quyidagilar kiradi: aylanma mablag‘lar summasi, uning o‘rtacha qiymati, umumiy
mablag‘lardagi hissasi, aylanma mablag‘larning tarkibiy tuzilishi, aylanma mablag‘larda o‘z mablag‘lari summasi; aylanma mablag‘lar dinamikasi va h.k.
Korxonada aylanma mablag‘lar holatining qanday ekanligini bilish uchun, hozirgi erkin iqtisodiyot sharoitida, uning dinamikasini ko‘rib chiqish maqsadga muvofiq. Ammo aylanma mablag‘lar dinamikasini o‘rganganda albatta barcha aktivlar dinamikasi bilan solishtirish va barcha aktivlarda ularning ulushi qanday 188
o‘zgarayotganligini ham kuzatish bu boradagi xulosaga ancha oydinlik kiritadi.
11.3-jadval
|
| |
