|
Abduraxmonova moxinur avazbek qizining
|
| bet | 2/6 | | Sana | 20.05.2024 | | Hajmi | 171,35 Kb. | | #244840 |
Bog'liq 508 betlikKurs ishining maqsadi. Maktabgacha ta‘lim tashkilotini boshqarish madaniyatini tahlil qilish va o‘rganish.
Kurs ishining vazifalari. Kurs ishining vazifalari quyidagilardan iborat:
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarini boshqarish tushunchasi va usullarini tahlil qilish;
Maktabgacha ta’lim tizimida boshqaruv madaniyatini rivojlantirishning ilmiy-pedagogik asoslarini tatbiq qilish;
Martabgacha ta’lim tashkilotida rahbarlik qilish usullarini tatbiq qilish;
Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida yillik ish rejaning tuzilishi va maqsadini o‘rganish;
Maktabgacha ta'lim tashkilotini samarali boshqarish usullarini tahlil etish;
Boshqaruv madaniyati tarkibi funksiyalarini o‘rganish.
Kurs ishining predmeti. Maktabgacha ta'lim tashkiloti faoliyatini boshqaruvi
Kurs ishining obyekti. Maktabgacha ta‘lim tashkilotini boshqarish madaniyatini qo‘llash jarayoni
Kurs ishining metodlari: Kuzatish, suhbat va taqqoslash.
Kurs ishining tuzilishi: Kurs ishi kirish, 2 bob, har bir bobda 2 paragraf, xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat.
I BOB. TA’LIM TASHKILOTLARIDA RAHBARLIK QILISH VA TASHKIL ETISH YO‘LLARI
1.1. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarini boshqarish tushunchasi va usullari
Mustaqillik yillarida respublikada ta’lim-tarbiya tizimi va barkamol avlodni tarbiyalash davlat siyosatining asosiy ustuvor yo‘nalishlari darajasiga ko‘tarildi. Biroq o‘tkazilgan tahlillar maktabgacha ta’lim sohasida olib borilayotgan ishlarning samarasi va natijasi yеtarli darajada emasligini ko‘rsatmoqda. Ilg‘or xorijiy tajribasining tahlili zamonaviy maktabgacha ta’lim tashkilotlarida maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlantirish uchun sharoitlarni yaratishga yo‘naltirilganligi bilan tavsiflanib, bolaning ijobiy ijtimoiylashuvi imkoniyatlarini namoyon qilish, uning har tomonlama shaxsga oid ma’naviy-axloqiy va ongli rivojlanishi, maktabgacha yoshga oid tegishli faoliyat turlari asosida tashabbuskorligi va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga, muloqot doirasida katta yoshdagilar va tengdoshlari bilan hamkorlik qilish imkoniyatlarini ochishga qaratilgan. Uzluksiz ta’lim tizimining muhim bo‘g‘ini bo‘lgan maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish, samarali davlat boshqaruvi tizimini yaratish, maktabgacha ta’lim tashkilotlari davlat va nodavlat tarmog‘ini kengaytirish, moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, ularni malakali pedagog kadrlar bilan ta’minlash, maktabgacha ta’lim tashkilotlariga bolalarni qamrab olishni keskin oshirish, ta’lim-tarbiya jarayonlariga zamonaviy ta’lim dasturlari va texnologiyalarini tatbiq etish orqali bolalarni har tomonlama intellektual, ma’naviy-estetik, jismoniy rivojlantirish hamda ularni maktabga tayyorlash sifatini tubdan yaxshilash maqsadida bir qator ishlar amalga oshirilmoqda.1
Agar biz “management” so‘zi “hukmronlik qilish”, “boshqarish” fe'llaridan kelib chiqqanligini va harakat, yo‘l-yo‘riq berish, sizni to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish, boshqarmoq, boshqarmoq, qilmoq" ma'nolarini anglatishini ko‘rishimiz mumkin. Boshqaruv fani umumiy muammoni hal qilish uchun bir guruh odamlarni tashkil qilish shartlari paydo bo‘lishi bilanoq paydo bo‘ldi. Boshqa fanlar qatori bu fan ham vaqt o‘tishi bilan rivojlanib, takomillashib bordi. Bugungi kunda zamonaviy adabiyotlarni o‘rganib chiqadigan bo‘lsak, menejmentning turli xil ta'riflarini topishingiz mumkin. Uzoq yillar davomida menejment eng kam xarajat evaziga eng yaxshi natijalarga erishish uchun bir guruh odamlarga ishlab chiqarish jarayonida o‘z faoliyatini tashkil etish va muvofiqlashtirishga ta'sir qilishning uzluksiz va maqsadli jarayoni sifatida ta'riflangan.2 Bugungi kunnig zamonaviy tadqiqotchilar menejmentni quyidagicha ta'riflaydilar: Maxsus faoliyat odamlarning birgalikdagi faoliyati va maqsadlariga erishish jarayonida o‘rtasidagi munosabatlarni tartibga solishga qaratilgan. Menejer va boshqariladiganlar o‘rtasidagi murakkab ierarxik munosabatlarni muvofiqlashtirish faoliyat deb qarashimmmiz mumkin. Jamiyatimiz juda tez suratlarda o‘zgarmoqda. Mamlakatimizning iqtisodiyot, siyosiy va ijtimoiy hayotdagi o‘zgarishlar sari yo‘nalishi jamiyatning barcha boshqa institutlarida ham o‘zgarishlarni taqozo etmoqda. Bunday sharoitda menejmentga – dunyoning rivojlangan davlatlarining boshqaruv tajribasiga alohida e’tibor qaratish zarur. Ammo boshqaruv modellarini bir ijtimoiy-madaniy muhitdan boshqasiga o‘tkazish amalda mumkin emas, chunki boshqaruv omillarning kombinatsiyasi bilan belgilanadi. Boshqaruv shakli, mulkchilik turi va bozorning rivojlanish darajasi turlicha. Shu bois mamlakatimizda menejmentni bosqichma-bosqich joriy etish qayd etilgan omillar bilan tizimli o‘zaro hamkorlikda amalga oshirilishi lozim. Boshqaruvning uch xil vositalari bo‘lib, brinchisi, tashkilot, boshqaruv ierarxiyasidir, Bu yerda asosiy vosita - bu odamga yuqoridan ta'sir qilish (faoliyatni rag‘batlantirish, rejalashtirish, tashkil etish va nazorat qilish, shuningdek taqsimlashning asosiy funksiyalaridan foydalanish) boylik va boshqalar.). Ikkinchisi - boshqaruv madaniyati, bularga jamiyat, tashkilot, odamlar guruhi tomonidan ishlab chiqilgan va tan olingan qadriyatlar, ijtimoiy normalar, munosabatlar, xattiharakatlar majmuyi. Uchinchisi esa – bozor, bozor munosabatlari, bular. mahsulotva xizmatlarni sotish va sotib olishga, sotuvchi va xaridor manfaatlari balansiga asoslangan boshqaruvdir.
Umuman olganda, menejment deganda rahbarning boshqa odamlarning mehnati, aql-zakovati va xatti-harakatlarining motivlaridan foydalangan holda o‘z maqsadlariga erishish qobiliyati tushunilishi mumkin, boshqacha qilib aytganda, bu fan va san'atning uyg‘unlashuvidir. Odamlarni boshqarish va ijtimoiy jarayonlar bo‘lib, quyidagi ta'rifni berish mumkin: Pedagogik menejment - ta'lim jarayonini boshqarishning uning samaradorligini oshirishga qaratilgan tamoyillari, usullari, tashkiliy shakllari va texnologik usullari majmuidir. Pedagogik adabiyotlarda ta’lim muassasalarini boshqarish ancha to‘liq va aniq belgilab berilgan va tavsiflangan. Maktabgacha ta'limga kelsak, biz uni bir qismi deb hisoblaymiz mumkin. Demak, menejment fanining barcha asosiy qoidalari, pedagogik menejment jumladan maktabgacha ta'lim muassasasini boshqarish uchun ham qo‘llaniladi. Shu bilan birga, maktabgacha ta'lim tizimining rivojlanish tarixining xususiyatlari va ko‘p qirraliligi, ichki fazilatlari va xususiyatlarini ham maksimal darajada hisobga olish muhimdir.
P.I. Tretyakov, professor, pedagogika fanlari doktori, boshchiligida uning bir guruh shogirdlari, fidoyilari, amaliyotchilari Finlyandiya mualliflarining kontseptsiyasiga asoslangan “natijalarga asoslangan ta'limni boshqarish” texnologiyasini ishlab chiqdilar va joriy qildilar. Natijaga asoslangan boshqaruvning asosiy g‘oyasi - bu hech qanday tashkilotning o‘zi hech qanday qiymatga ega emasligini anglash, lekin shu bilan birga u ma'lum natijalarga erishish uchun odamlarni birlashtiradigan tartibli shakldir . "Natijaga asoslangan boshqaruv" tushunchasining o‘zi tashkilotning barcha a'zolari tomonidan belgilangan va kelishilgan natijalarga erishadigan boshqaruv va rivojlanish tizimi sifatida belgilanishi mumkin.3 Har bir rahbar o‘z maktabgacha ta'lim muassasasini rivojlantirishning asosiy maqsadlarini belgilab, pedagogik jamoa bilan birgalikda butun pedagogik jarayonni tashkil qiladi, ya'ni u doimiy ravishda olingan natijalarni rejalashtirilgan natijalar bilan taqqoslaydi. Bu vaziyat bo‘yicha aniq natijalar uchun tezkor qarorlar qabul qilishni talab qiladi. Natijaga asoslangan menejment, dastlab jamoaga maqsadga erishish uchun barcha resurslar bilan ta'minlangan haqiqiy berilgan deb taxmin qilanadi. Bunday resurslarga odamlar, vaqt, moliya, moddiy-texnika bazasi, texnologiyalar, usullar va boshqalar kiradi. Natijalar bo‘yicha boshqarishda pedagogik jarayonning har bir ishtirokchisi umumiy ishdagi ishtirokini jamoaning boshqa a'zolari bilan bog‘lay olishi kerak. Samarali fikrlash, rahbar va bo‘ysunuvchi natijani belgilashini nazarda tutadi, keyin esa ijrochining o‘zi unga erishish yo‘llarini tanlaydi, ya'ni, vaqt, texnologiya va boshqa resurslar. Natijaga asoslangan boshqaruv kontekstida tashabbuskor va ijodiy jamoa qimmatli manba hisoblanadi. Rahbar o‘quv jarayonining har bir ishtirokchisi uchun hurmat, ishonch, muvaffaqiyat muhitini yaratadi lozim. Bunda rahbar, menejerning vazifasi bajarishi, shuningdek ma'lumot berish, tahlil qilish, maqsadni belgilash, rejalashtirish, bajarish, nazorat qilish va tuzatishlarni amalga oshira oladigan salohiyatga ega bo‘lishi hamda vaziyatga aniq egalik qila olishi va yo‘naltirush qobiliyatiga ega bo‘lishi kerak.
Maktabgacha ta’lim tashkilotida bolalar bilan ishlash tarbiyachidan katta kuch va mas’uliyat talab qiladi, shuning uchun jamoada pedagogik jarayonning barcha ishtirokchilari orasida yaxshi niyat, xushmuomalalik va hurmat, talabchanlik ayniqsa muhimdir. Har bir tarbiyachining shaxsiyatiga hurmat ko‘rsatadigan, moyillik, qiziqish, imkoniyatlarni hisobga olgan holda, oqilona talabchanlik bilan birgalikda boshqaruvning avtoritar usullariga qat'iy amal qiladigan rahbar ancha yaxshi natijalarga erishadi. Ishga qiziqishni oshirish va yaxshi muvofiqlashtirilgan jamoani yaratishning eng yaxshi usullaridan biri odamlarni hurmat qilish va ularga mas'uliyat va vakolatlarni topshirishdir.
Mas'uliyat ikki holatda paydo bo‘ladi, ya’ni tarbiyachiga juda aniq vazifa va mas'uliyat yuklanganda, hamda uning qanday bajarilishini, natijasini so‘rashini tushuntirilganda. Jarayonning har bir ishtirokchisiga o‘z vazifasining mazmunini tushuntirish, muayyan natijalarga erishish uchun tashkilot majburiy boshqaruv xarakteriga emas, balki ongli ijodiy mehnatga tayanishi lozim. Natijaga asoslangan boshqaruvdagi muhim masala bu “natija” va “hissa” tushunchalarini farqlashdan iborat bo‘ladi. Natija - amalga oshirilgan maqsaddir. Ammo maqsadning o‘zi haqiqiy va ideal bo‘lishi mumkin. Bizning holatlarimizda biz haqiqiy maqsadlarni qabul qilamiz, ya'ni, amalga oshirish uchun barcha resurslar bilan ta’minlangan muhitni yaratamiz. Shunday qilib, natijaga asoslangan boshqaruv - bu rejalashtirilgan natijaga erishish uchun boshqaruvchi va boshqariladigan quyi tizimlarning maqsadli resurslar bilan ta'minlangan o‘zaro ta'siridir. Xulosa qilib aytganda, boshqaruvchi va boshqariluvchi o‘rtasidagi o‘zaro hurmat, samimiy munosabatlar ta’lim samaradorligini oshirishda muhim o‘rin egallaydi.
Maktabgacha ta'lim muassasasi rahbarining boshqaruv harakatlari o‘qituvchilarning bolaga uning rivojlanishi va shakllanishida pedagogik yordam ko‘rsatish, takomillashtirish istagi bilan uyg‘unlashganda bolaning shaxsini - maktabgacha tarbiyachini shakllantirish vazifasi eng muvaffaqiyatli amalga oshiriladi. ish usullari, ta'lim muassasasining o‘z boshqaruv konsepsiyasini amalga oshirish. Bunday kontseptsiyani amalga oshirish ko‘p jihatdan boshqaruv tamoyillari yig‘indisiga bog‘liq. «Boshqaruv tamoyillari deganda boshqaruv subyekti o‘z faoliyatida rahbarlik qiladigan, uni muayyan ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarda amalga oshiruvchi asosiy qoidalar tushuniladi». Maxsus adabiyotlarni tahlil qilish va maktabgacha ta'lim muassasasida pedagogik jarayonni tashkil etish tajribasi quyidagi boshqaruv tamoyillarini ajratib ko‘rsatishga imkon berdi: maqsadni belgilash, murakkablik, demokratlashtirish, o‘qitish va tarbiya modellarini psixologiyalashtirish. Ushbu tamoyillarning barchasi rivojlanayotgan va rivojlanayotgan maktabgacha ta'lim muassasasida harakat qilish uchun qo‘llanma bo‘lib, uning faoliyatini yangilashning asosini tashkil etadi. Zamonaviy sharoitlarni hisobga olgan holda mahalliy va xorijiy fandagi boshqaruv funktsiyalarini taqqoslash quyidagi tarkibni aniqlashga imkon beradi: axborot-tahliliy, nazorat-diagnostika, rejalashtirish va prognostik, tartibga solish va tuzatish, motivatsion va maqsadli
Ushbu boshqaruv funktsiyalarining xususiyati ularning o‘zaro bog‘liqligi:
• axborot-tahlil funktsiyasi o‘z hajmi va o‘ziga xosligi bo‘yicha to‘liq bo‘lishi kerak bo‘lgan axborotni tanlash asosida demokratlashtirish sharoitida boshqaruv faoliyati samaradorligini oshirishni nazarda tutadi; ta’lim muassasasining har bir bo‘g‘ini faoliyati haqidagi ma’lumotlarni pedagogik tahlil qilish natijasida rahbarning boshqaruv harakatlari shakllanadi;
• motivatsion-maqsadli funktsiya istalgan natijaga erishish istagini nazarda tutadi (bu funktsiya jamoaning barcha a'zolari o‘zlariga topshirilgan mas'uliyat va rejalarga muvofiq ishni bajarishlarini ta'minlashga yordam beradi, o‘z va jamoaviy maqsadlarga erishish ehtiyojlarini o‘zaro bog‘laydi);
• rejalashtirish va prognozlash funktsiyasi maktabgacha ta'lim muassasalari faoliyatini uzoq muddatli prognozlash va joriy rejalashtirishning kombinatsiyasini ta'minlaydi;
• tashkiliy va ijro etuvchi funktsiya boshqaruvning har bir tsikliga taalluqlidir va maktabgacha ta'lim muassasasida faoliyatni tashkil etishning shaxsga yo‘naltirilgan modelini amalga oshirishni o‘z ichiga oladi; vazifalarni amaliy taqsimlash, ishni oqilona tashkil etish;
• Nazorat-diagnostika funktsiyasi maktabgacha ta'lim muassasasidagi ma'muriy va jamoatchilik nazoratini pedagogik jamoa ishtirokchilarining o‘zini o‘zi tahlil qilish bilan uyg‘unligini o‘z ichiga oladi (o‘qituvchilar o‘rtasida bolalar faoliyatining turli turlarini tashkil etishda o‘zaro tashriflar, ochiq eshiklar kuni, ota-onalarni so‘roq qilish, va boshqalar.);
• tartibga solish va tuzatuvchi funktsiya operatsion liniyalardan foydalangan holda maktabgacha ta'lim muassasasini boshqarishga tuzatishlar kiritishni o‘z ichiga oladi.
|
| |
